**Οι αναλυτικοί πίνακες με τις αποδόσεις και τις εκτιμήσεις για τις αναδυόμενες αγορές δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"

Στην αρχή της τρέχουσας κρίσης οι αναδυόμενες οικονομίες αποτελούσαν το ασφαλές καταφύγιο των επενδυτών υπεραποδίδοντας, καθώς κυριαρχούσε ακόμη η θεωρία της αποδέσμευσής τους από τις ανεπτυγμένες.

Οι χώρες-εξαγωγείς εμπορευμάτων τα πήγαιναν θαυμάσια χάρη στις υψηλές τιμές των πρώτων υλών, ενώ η παγκόσμια οικονομική ατμομηχανή των χωρών ΒRΙC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) έδειχνε να βρίσκεται μακριά από τον κυκλώνα, ακόμη και τη στιγμή που άρχισε να γίνεται λόγος για τη χειρότερη οικονομική κρίση από τη δεκαετία του 1930.

Η θεωρία αυτή, όμως, κατέρρευσε το 2008, όταν έγινε σαφές ότι η επιβράδυνση στον ανεπτυγμένο κόσμο δεν μπορεί παρά να αποτυπωθεί και στις αναδυόμενες αγορές, οι οποίες ύστερα από κέρδη 400% (Οκτώβριος 2002 - Δεκέμβριος 2007) βίωσαν πτώση των μετοχών τους που ξεπερνά σε μέσα επίπεδα φέτος το 55%.

Η αναδυόμενη Ευρώπη φέτος σημειώνει τις μεγαλύτερες απώλειες (65,9%), ενώ ακολουθούν οι χώρες BRIC (58,06%), οι αραβικές αγορές (51,77%), η αναδυόμενη Ασία (51,4%), η Αφρική (48,42%) και η Λατινική Αμερική (45,23%). Αγορές όπως αυτές της Βουλγαρίας (-81,33%), της Ουκρανίας (-74,71%) και της Ρωσίας (-72,910%) αποτελούν φέτος τους «πρωταθλητές» των απωλειών.

---«Stop» στις ροές κεφαλαίων

Καθώς οι οικονομίες των αναδυόμενων χωρών αρχίζουν να αντιμετωπίζουν τις επιπτώσεις της ύφεσης στον ανεπτυγμένο κόσμο, είναι δύσκολο οι ροές κεφαλαίων να «γυρίσουν» σε όφελος των αγορών σε αυτές τις χώρες έως το α΄ εξάμηνο του 2009, λένε οι αναλυτές, οι οποίοι για το επόμενο έτος συνιστούν αυξημένες θέσεις στην αναδυόμενη Ασία. Επίσης, στις επιμέρους αγορές το τρέχον διάστημα οι αναλυτές δίνουν αυξημένες θέσεις μόνο για την Κίνα, τη Μαλαισία και την Αίγυπτο.

Καθώς ο ανεπτυγμένος κόσμος βρίσκεται ήδη σε ύφεση, πλέον προεξοφλείται χαμηλότερη ζήτηση για τις αναδυόμενες χώρες-εξαγωγείς τόσο σε προϊόντα της ανατολικής Ασίας όσο και σε πρώτες ύλες της Λατινικής Αμερικής και της Ρωσίας. Παράλληλα, η αναδυόμενη Ευρώπη πιέζεται περισσότερο, αφού ο μοχλευμένος τραπεζικός τομέας, τα ελλείμματα στα ισοζύγια τρεχουσών συναλλαγών και η αρνητική τάση στις άμεσες ξένες επενδύσεις συνθέτουν ένα ιδιαίτερα επικίνδυνο κλίμα.

Καθώς η ανάπτυξη στον ανεπτυγμένο κόσμο αναμένεται να διαμορφωθεί στο -1% το 2009, η ύφεση πιστεύεται ότι θα αγγίξει και τις αναδυόμενες οικονομίες και η αύξηση του ΑΕΠ το 2009 υπολογίζεται στο 3,5% (από 7,5% - 8% την προηγούμενη διετία), εφόσον η κρίση φτάνει ακόμη και στις χώρες ΒRΙC. Συγχρόνως, η ενίσχυση του δολαρίου έναντι των τοπικών νομισμάτων οδήγησε σε μαζικές εκροές από τις αναδυόμενες οικονομίες και σε επαναπατρισμό του δολαρίου, επιτείνοντας τις ρευστοποιήσεις αξιών και ωθώντας τα διατραπεζικά επιτόκια δανεισμού σε υψηλά επίπεδα.

Καθώς τα εμπορεύματα βρίσκονται υπό πίεση, το δολάριο παρουσιάζει άνοδο και η ραγδαία πτώση (κατά 93% χαμηλότερα από τα υψηλά του) του Βaltic Dry Index (δείκτης ναύλων ξηρού φορτίου) προδιαγράφει ένα αρνητικό σενάριο για την παγκόσμια οικονομία, η αποστροφή κινδύνου κυμάνθηκε σε υψηλά επίπεδα και οι επενδυτές απέσυραν χρήματα σχεδόν από κάθε κατηγορία επένδυσης, ιδιαίτερα από αυτές που φάνταζαν περισσότερο επικίνδυνες, όπως οι αναδυόμενες αγορές.

Οι εκροές κεφαλαίων συνέτειναν στην έντονη υποτίμηση νομισμάτων και στη δημιουργία προβλημάτων σε έναν αρκετά μεγάλο αριθμό χωρών, ενώ οι ελπίδες στράφηκαν στα πακέτα στήριξης από το ΔΝΤ (100 δισ. δολ.) και την Παγκόσμια Τράπεζα (100 δισ. δολ.) στο πρόγραμμα στήριξης της εγχώριας ζήτησης από την Κίνα (ύψους 586 δισ. δολ.), στις μειώσεις επιτοκίων και στη συμφωνία των 120 δισ. δολ. της Κεντρικής Τράπεζας των ΗΠΑ με τις αντίστοιχες της Βραζιλίας, του Μεξικού, της Νότιας Κορέας και της Σιγκαπούρης.

---Συγχρονισμένη αντίδραση

Παρά το γεγονός ότι οι αναδυόμενες αγορές αποτελούν μία ιδιαίτερα διαφοροποιημένη ομάδα αγορών, παρατηρείται συγχρονισμένη επιβράδυνση λόγω της περικοπής των εξαγωγών προς τις ανεπτυγμένες χώρες, της υποχώρησης στις τιμές των εμπορευμάτων, της απότομης επιδείνωσης στις εγχώριες χρηματοοικονομικές συνθήκες (έντονα κύματα πωλήσεων μετοχών) και εξαιτίας της αντιστροφής των εισροών κεφαλαίου, που ασκεί πτωτικές πιέσεις στη συναλλαγματική αξία των νομισμάτων τους.

Νομίσματα χωρών με (ασταθώς χρηματοδοτημένο) έλλειμμα και με έντονη εξαγωγική δραστηριότητα σε εμπορεύματα βρέθηκαν στα όρια της κατάρρευσης, καθώς έντονη ήταν η έλλειψη κεφαλαίων.

Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με το κλείσιμο κερδοσκοπικών θέσεων σε νομίσματα που έχουν υψηλά επιτόκια (carry trades), οδήγησε ορισμένα νομίσματα αναδυόμενων χωρών σε μεγάλη υποχώρηση της συναλλαγματικής τους αξίας.

Καθώς κράτη με υψηλό δανεισμό του ιδιωτικού τομέα δαπανούν σημαντικά συναλλαγματικά διαθέσιμα για να υπερασπιστούν τα νομίσματά τους, η εικόνα των αναδυόμενων αγορών μάλλον θα συνεχίσει να προβληματίζει. Θα χρειαστεί, λένε οι αναλυτές, να σημειωθούν διατηρήσιμες ανοδικές τάσεις στα τοπικά νομίσματα και να υπάρξει σταθεροποίηση στις τιμές των εμπορευμάτων και βελτίωση των ναύλων ώστε να παρατηρηθεί τέλος του πανικού και επαναφορά (έστω και μερικώς) της διάθεσης για ανάληψη ρίσκου.

Αυτό σημαίνει ότι μεσοπρόθεσμα μάλλον θα συνεχιστεί η υποαπόδοση των αναδυόμενων αγορών σε σχέση με τις ανεπτυγμένες, ενώ η πλειονότητα των αναλυτών θεωρεί ότι η σχέση απόδοσης - κινδύνου συνηγορεί σε πιο επιφυλακτική και πρωτίστως επιλεκτική επενδυτική στάση.

---Πώς... αναδύθηκαν

Αρκετοί ήταν οι παράγοντες που ευνόησαν τις αναδυόμενες αγορές τα προηγούμενα χρόνια. Η υψηλή ρευστότητα στις διεθνείς αγορές, η συνεχιζόμενη ανάπτυξη της παγκόσμιας οικονομίας, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου, καθώς αρκετές από τις χώρες αυτές παράγουν πετρέλαιο, η καλή μακροοικονομική κατάσταση των περισσότερων χωρών ειδικά σε σχέση με την προηγούμενη περίοδο της ανόδου των επιτοκίων (1994), οι ελκυστικές αποτιμήσεις, η αυξημένη διάθεση ανάληψης κινδύνου από διεθνείς επενδυτές και η στροφή αμερικανικών επενδυτικών κεφαλαίων προς τις διεθνείς αγορές είναι ορισμένοι από αυτούς. Οι χώρες BRIC που αποτελούν την ατμομηχανή των αναδυόμενων αγορών αλλά και του κόσμου τα τελευταία χρόνια φέτος υποχωρούν κατά 58%.

Από τον Νοέμβριο του 2001 και μέχρι και τον Νοέμβριο του 2007, όμως, η Βραζιλία σημείωσε κέρδη 370%, η Ινδία 500%, η Ρωσία 630% και η τοπική αγορά της Κίνας 820%.

Ο ρυθμός ανάπτυξης στις χώρες αυτές τα τελευταία χρόνια ήταν τέσσερις φορές υψηλότερος των επτά πιο ανεπτυγμένων χωρών του πλανήτη (G7), με την Κίνα μάλιστα να ξεπερνά πέρυσι για πρώτη φορά τη συνεισφορά των ΗΠΑ στον ρυθμό αύξησης του παγκόσμιου ΑΕΠ.

Αν και η Goldman Sachs προσφάτως εκτίμησε πως με τον ανεπτυγμένο κόσμο σε ύφεση περίπου 2,8 δισ. άνθρωποι στη Βραζιλία, στη Ρωσία, στην Ινδία και στην Κίνα πιθανόν να ισορροπήσουν τη ζήτηση για καταναλωτικά αγαθά, καθώς οι καταναλωτές στις αναδυόμενες αγορές του BRIC που ολοένα και αυξάνονται ενδεχομένως να σώσουν τον κόσμο, το σίγουρο είναι ότι κρίση αγγίζει και αυτές τις οικονομίες.

Ενώ τα προηγούμενα χρόνια η μέση αύξηση του ΑΕΠ στις χώρες αυτές κυμαινόταν στο 8,5%, σήμερα οι προσδοκίες για το 2009 έχουν υποχωρήσει στο 5,7%. Ο ρυθμός αύξησης του ΑΕΠ στην Κίνα αναμένεται να υποχωρήσει στο 7,2%, στη Βραζιλία πιστεύεται πως θα κυμανθεί στο 3%, στη Ρωσία υπολογίζεται στο 2,5% και στην Ινδία στο 5,8%.

Οι αναδυόμενες οικονομίες αποτελούν σήμερα το 31% του παγκόσμιου ΑΕΠ έναντι 23% το 1997, ενώ η κεφαλαιοποίηση των χρηματιστηρίων τους, από το 8% - 10% της συνολικής κεφαλαιοποίησης των μετοχών παγκοσμίως που καταλάμβανε τη δεκαετία του 1990, αφού υποχώρησε στο 4% - 6% την τριετία 1999 - 2002, εκτινάχθηκε στο 17% το 2007, για να υποχωρήσει στο 11% σήμερα. Επιπρόσθετα, στις χώρες αυτές ζει περισσότερο από το 80% του παγκόσμιου πληθυσμού.

---Επιφυλακτικότητα

Αν και οι αναδυόμενες αγορές παραμένουν ευάλωτες στις μεταβολές του διεθνούς οικονομικού κλίματος, αφού αυξάνουν συνεχώς το ποσοστό τους στο παγκόσμιο ΑΕΠ, δεν μπορούν εύκολα να αποχωρήσουν από τον επενδυτικό χάρτη.

Για το 2009 οι περισσότεροι αναλυτές εμφανίζονται επιφυλακτικοί θεωρώντας σε γενικές γραμμές ότι θα πρέπει πρώτα να «γυρίσουν» τα μεγάλα χρηματιστήρια του πλανήτη, ώστε μετά να ακολουθήσουν οι αναδυόμενες αγορές.

Συνιστούν πάντως πλέον «ουδέτερη θέση» στη Λατινική Αμερική, αλλά σημαντικά «μειωμένη θέση» στην αναδυόμενη Ευρώπη. Αρκετές ξένες τράπεζες έχουν προχωρήσει πρόσφατα στη σύσταση «αυξημένης θέσης» για την αναδυόμενη Ασία θεωρώντας πως θα είναι η περιοχή που θα υπεραποδώσει, καθώς αποτελεί μόνο το 4% της κεφαλαιοποίησης διεθνώς, ενώ καταλαμβάνει το 9% του παγκόσμιου ΑΕΠ (το 25% σε μονάδες αγοραστικής δύναμης - PPP), διαθέτει το 11% της παγκόσμιας αποταμίευσης, το 42% των παγκόσμιων συναλλαγματικών αποθεμάτων, ενώ εκεί ζει και το 54% του παγκόσμιου πληθυσμού.

Το τελευταίο διάστημα, πάντως, οι μετοχές των αναδυόμενων αγορών εμφάνισαν καλύτερη εικόνα, ενώ στις ομολογιακές καλύτερη ήταν η εικόνα για τα ομόλογα σε δολάριο έναντι των ομολόγων σε ευρώ με... πρωταθλητή των αποδόσεων τον Ισημερινό, καθώς η χώρα δεν φαίνεται να οδηγείται σε πτώχευση.

Η πιστωτική κρίση συνολικά, πάντως, δεν άφησε αλώβητα ούτε τα ομόλογα αναδυόμενων αγορών, ενώ η πτώση των τιμών στα εμπορεύματα, σε συνδυασμό με τη σημαντική μείωση των εισροών στρατηγικών κεφαλαίων, και η μείωση θέσεων από τα hedge funds καθιστούν αρκετούς αναλυτές επιφυλακτικούς.

**Οι αναλυτικοί πίνακες με τις αποδόσεις και τις εκτιμήσεις για τις αναδυόμενες αγορές δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό"

* Αναδημοσίευση από το 559ο φύλλο της εβδομαδιαίας εφημερίδας ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ, με ημερομηνία 05/12 με 09/12/2008.