Το φαινόμενο που παρατηρείται τους τελευταίους μήνες, ιδιαίτερα με τις προθεσμιακές καταθέσεις, μόνο φρενίτιδα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί.

Μαζικές μετακινήσεις κεφαλαίων σημειώνονται από τις δεξαμενές των λεγόμενων παραδοσιακών καταθέσεων, με τις... ευλογίες των ίδιων των πιστωτικών ιδρυμάτων, τα οποία, ως γνωστόν, έχουν φτάσει στο σημείο να προσφέρουν επιτόκια της τάξης του 6,20% ή και παραπάνω, ακόμα και σε απλούς καταθέτες των μερικών χιλιάδων ευρώ.

Αποτέλεσμα: Το συνολικό υπόλοιπο των προθεσμιακών υπολογίζεται ότι σήμερα έχει ξεπεράσει τα 110 δισ. ευρώ και συνεχίζει ακάθεκτα, σπάζοντας το ένα μετά το άλλο τα ρεκόρ, ενώ την ίδια ώρα οι καταθέσεις ταμιευτηρίου έχουν σημάνει «ισπανική υποχώρηση».

Η εξέλιξη αυτή, όμως, φαίνεται ότι κοστίζει πολύ στις τράπεζες. Όπως έχει υπολογιστεί από τις αρμόδιες διευθύνσεις, για κάθε 1 δισεκατομμύριο ευρώ, το οποίο φεύγει από το ταμιευτήριο και πηγαίνει σε μία προθεσμιακή, οι τράπεζες χρεώνονται το κόστος των 35 εκατομμυρίων ευρώ. Κι επειδή τελευταία η στροφή αυτή έχει πάρει κάτι παραπάνω από μαζική μορφή, κάποιος μπορεί να αντιληφθεί (και να υπολογίσει) πόσο ακριβά πληρώνουν τα πιστωτικά ιδρύματα την άντληση αυτής της ρευστότητας.

---Μονόδρομος

Φαίνεται, όμως, ότι δεν μπορούν να κάνουν και διαφορετικά. Η στενότητα χρήματος που παρατηρείται τον τελευταίο καιρό, σε συνδυασμό με την ανάγκη να συνεχιστεί με κάθε τρόπο η χρηματοδοτική επέκτασή τους, δημιουργεί μάλλον εκρηκτικό κοκτέιλ (από πλευράς κόστους), το οποίο οι αρμόδιες διευθύνσεις δεν μπορούν να αποφύγουν.

Και όχι μόνο αυτό. Λειτουργώντας στο πλαίσιο ενός άκρατου ανταγωνισμού, οι τράπεζες έχουν φτάσει στο σημείο να προσφέρουν πλέον, κατά μέσο όρο, επιτόκιο της τάξης του 5,50% στις προθεσμιακές καταθέσεις. Προσοχή: ο λόγος εδώ αφορά στον μέσο όρο, που υπολογίζεται και είναι πάρα πολύ υψηλός.

Το ποσοστό αυτό έως πριν από λίγους μήνες θα θεωρούνταν σχεδόν εξωφρενικό μεσοσταθμικά και θα προκαλούσε ίλιγγο στα αρμόδια επιτελεία, τα οποία καλούνται να διαχειριστούν τη νέα κατάσταση πραγμάτων. Σήμερα, όμως, συνιστά πραγματικότητα, από όπου δύσκολα θα βγουν οι τράπεζες. Σύμφωνα, μάλιστα, με τις έως τώρα ενδείξεις, το πιθανότερο σενάριο είναι αυτό το ποσοστό να αυξηθεί ακόμα περισσότερο, παρά να μπει σε φάση εξορθολογισμού. Προς αυτήν την κατεύθυνση συνηγορούν πολλοί παράγοντες.

Ο σημαντικότερος από αυτούς έχει να κάνει με το ίδιο το κόστος της ζωής. Από τη στιγμή που ο πληθωρισμός αυξάνεται πλέον με ρυθμό της τάξης του 5% (εκτίμηση της ΕΣΥΕ για τον Ιούλιο), στην πραγματικότητα το καθαρό κέρδος για τον καταθέτη της προθεσμιακής κυμαίνεται από 0,5% έως και 1% (ανάλογα με το επιτόκιο που έχει πετύχει).

Κι επειδή τα ποσοστά 5,5% και 6% δεν είναι καθαρή αλλά μικτή απόδοση, αν συνυπολογιστεί και αυτή η παράμετρος, τότε καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι όποιος έχει εξασφαλίσει σήμερα απόδοση της τάξης του 6% για τα κεφάλαιά του, στην πραγματικότητα λαμβάνει καθαρό κέρδος μισής ποσοστιαίας μονάδας περίπου.

---Και μεταφορά... καταθέσεων

Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι οι τράπεζες δεν... ματώνουν προσφέροντας αυτό το επιτόκιο, ούτε ότι δεν υπόκεινται σε σημαντικές θυσίες για να πετύχουν την προσέλκυση νέων πελατών. Και μόνο το γεγονός ότι για το γύρισμα κάθε 1 δισεκατομμυρίου ευρώ σε προθεσμιακή κατάθεση πληρώνουν περί τα 35 εκατομμύρια ευρώ αρκεί για να αντιληφθεί κάποιος το μέγεθος του προβλήματος, το οποίο -αργά ή γρήγορα- θα αποτυπωθεί και στα αποτελέσματά τους. Προς το παρόν, όμως, η φρενίτιδα καλά κρατεί.

Τελευταία, δε, παρατηρείται και το εξής φαινόμενο: Τράπεζες προσφέρουν κανονικά πακέτα μεταφοράς υπολοίπου... καταθέσεων στα πρότυπα των αντίστοιχων προγραμμάτων για τα δάνεια. Αυτό πρακτικά συνεπάγεται ότι το πακέτο των προσφορών μεγαλώνει και μαζί και το κόστος του δανεισμού για τα ίδια τα πιστωτικά ιδρύματα. Γιατί στην ουσία περί αυτού πρόκειται.

Οι τράπεζες, μην έχοντας από πουθενά αλλού να αντλήσουν την απαραίτητη γι’ αυτές ρευστότητα, στρέφονται στους καταθέτες τους για να δώσουν λύση στο συγκεκριμένο ζήτημα. Κι όσο μεγαλύτερο είναι το πρόβλημα ρευστότητας που αντιμετωπίζουν, τόσο υψηλότερα είναι και τα καταθετικά επιτόκια που προσφέρουν.

Κάπως έτσι, λοιπόν, φτάσαμε σήμερα στο επίπεδο άνω του 6%, ενώ -αργά αλλά σταθερά- προσεγγίζεται και το 7%. Η εκτίμηση που εκφράζεται μάλιστα είναι ότι, αν αυτή η κατάσταση που εμφανίζεται στις αγορές εξαιτίας της διεθνούς κρίσης συνεχιστεί για πολύ καιρό ακόμα, τότε το πιθανότερο είναι πως «the sky is the limit» σε ό,τι αφορά το ύψος των καταθετικών επιτοκίων που θα προσφέρονται.

Από τη στιγμή που ακόμα και agressive αγορές διεθνώς έχουν κλείσει, αυτή η λύση (των προθεσμιακών καταθέσεων) για την άντληση της απαραίτητης ρευστότητας δείχνει να είναι μονόδρομος για πολλούς.

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 541 της εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ" (1-5 Αυγούστου 2008).