Οι πρόσφατες αυξήσεις επιτοκίων στις νέες χορηγήσεις, η απώλεια μεριδίων από τα Συνεργατικά Πιστωτικά Ιδρύματα και το νέο ρεκόρ που σημειώνει το international banking επιδρούν θετικά. Κερασάκι στην τούρτα θα αποτελέσει η πιθανότατη ανόδου των επιτοκίων από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα...

Κλίμα συγκρατημένης αισιοδοξίας επικρατεί στην κυπριακή τραπεζική αγορά, καθώς με βάση τα μέχρι τώρα δεδομένα αναμένεται ότι το δεύτερο τρίμηνο του 2008 έκλεισε με αυξημένα spreads σε σχέση με το πρώτο τρίμηνο, ενώ εκτιμάται επίσης ότι οφέλη θα προκύψουν για τα αποτελέσματα των τραπεζών από την πολύ πιθανό ενδεχόμενο η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα να προχωρήσει σε αύξηση επιτοκίων κατά την πρώτη επικείμενη συνεδρίασή της.

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή. Κατά το πρώτο φετινό τρίμηνο παρατηρήθηκε συρρίκνωση των spreads κυρίως λόγω της ένταξης της χώρας στη ζώνη του ευρώ.

Από τότε μέχρι τώρα, όμως, οι κυπριακές τράπεζες έχουν απαντήσει με δύο αυξήσεις επιτοκίων, οι οποίες αθροιστικά ανέβασαν τα επιτόκια χορηγήσεων κατά 100 περίπου μονάδες βάσης. Ο δεύτερος κύκλος των αυξήσεων επιβλήθηκε πρόσφατα κι έτσι δεν αναμένεται να φανεί η επίδρασή της στα αποτελέσματα του πρώτου εξαμήνου.

Αυτό βέβαια που θα πρέπει να τονιστεί είναι ότι οι αυξήσεις αυτές επιβλήθηκαν μόνο στις χορηγήσεις του 2008, καθώς τα επιτόκια για τις προηγούμενες χρηματοδοτήσεις παρέμειναν σταθερά.

Απέναντι ωστόσο στα οφέλη που προέκυψαν από την άνοδο των επιτοκίων χορηγήσεων, οι τράπεζες βλέπουν σταδιακά το κόστος των καταθέσεών τους να αυξάνεται. Από τον Μάρτιο κυρίως και μετά τα επιτόκια των δεσμευμένων καταθέσεων (το ποσοστό των καταθέσεων ταμιευτηρίου επί των συνολικών καταθέσεων είναι πολύ μικρό) ξεπέρασαν αρχικά το 5% και σήμερα μπορεί να φτάσει ακόμη και στο 6% (για μεγάλους πελάτες, όπως π.χ. για ταμεία πρόνοιας όπου έχει ήδη φτάσει σε υψηλότερα επίπεδα).

Η ουσία είναι ότι κάποιες μικρού μεγέθους τράπεζες ξεκίνησαν πόλεμο επιτοκίων στις καταθέσεις, με τις μεγάλες κυπριακές να απαντούν με ανάλογα επιτόκια.

Πολιτική των μεγάλων τραπεζών είναι να μη χάσουν καταθέσεις, γιατί πιστεύουν ότι αποτελούν το οξυγόνο της ανάπτυξης. Μπορεί λοιπόν να μη διαφημίζουν τα υψηλά τους επιτόκια, αλλά στην πράξη προσφέρουν κοντά στο 6% ή και λίγο παραπάνω, ιδίως σε πολύ μεγάλους πελάτες. Και ενδεχομένως να φτάσουν και σε ακόμη πιο ψηλά επίπεδα αν κρίνουν ότι αυτό είναι αναγκαίο.

Ο συνδυασμός αυτών των δύο αντίθετων επιδράσεων (άνοδος επιτοκίων καταθέσεων και χορηγήσεων κατά το δεύτερο τρίμηνο του έτους) φαίνεται να επέδρασε θετικά στα περιθώρια των τραπεζών, με τα χρηματοπιστωτικά συγκροτήματα της Κύπρου να ευνοούνται και από μια σειρά άλλους παράγοντες, κυριότεροι εκ των οποίων είναι:

Πρώτον, η ζήτηση για χορηγήσεις στην Κύπρο εξακολουθεί να εμφανίζει ισχυρούς ρυθμούς ανάπτυξης και μέσα στο 2008. Με βάση τα στοιχεία του πρώτου φετινού τετραμήνου, ο ρυθμός αύξησης των δανείων έχει φτάσει στο 6,3% σε σύγκριση με την αρχή της χρονιάς, όταν το αντίστοιχο περυσινό ποσοστό ήταν 4,6%. Δηλαδή ο μέχρι τώρα ρυθμός ανόδου των δανείων είναι υψηλότερος από τον αντίστοιχο περυσινό. Παράγοντας-κλειδί της ταχείας πιστωτικής επέκτασης είναι τα στεγαστικά δάνεια και στα μεγάλα έργα που συνεχίζουν να υλοποιούνται στον χώρο της κτηματαγοράς.

Μια αύξηση 6,3% στο τετράμηνο οδηγεί σε ετησιοποιημένο ποσοστό γύρω στο 19%. Όσο και αν οι πιο συντηρητικοί παρατηρητές αναμένουν επιβράδυνση στον ρυθμό ανόδου των χορηγήσεων κατά το δεύτερο φετινό εξάμηνο (το αντίστοιχο περυσινό εξάμηνο είχε χαρακτηριστεί από εκρηκτική άνοδο), όλοι συμφωνούν ότι η ποσοστιαία άνοδος σε κάθε περίπτωση θα εξακολουθήσει να είναι μεγάλη και αυτό θα ωφελήσει τα αποτελέσματα των κυπριακών τραπεζών.

Δεύτερον, οι εμπορικές τράπεζες φαίνεται να διευρύνουν τα μερίδια αγοράς τους στο σύνολο των χορηγήσεων σε βάρος των Συνεργατικών Πιστωτικών Ιδρυμάτων. Σύμφωνα λοιπόν με τα στοιχεία, στο τέλος του πρώτου τετραμήνου τα ΣΠΙ έχασαν πάνω από μια ολόκληρη ποσοστιαία μονάδα σε σχέση με την αρχή του έτους στις χορηγήσεις και από τον Απρίλιο του 2007 μέχρι και τον Απρίλιο του 2008 η απώλεια μεριδίου αγοράς υπερέβη τις τρεις ποσοστιαίες μονάδες!

Ένα μέρος αυτής της υστέρησης οφείλεται στο ότι οι συνεργατικές τράπεζες δεν έχουν αναπτύξει τις απαιτούμενες σχέσεις συνεργασίας με μεγάλους developers, με αποτέλεσμα να μην μπορέσουν να παίξουν σημαντικότερο ρόλο στον τομέα-κλειδί που ανεβάζει τις χορηγήσεις.

Στο τέλος Απριλίου το μερίδιο αγορά της Τράπεζας Κύπρου στις χορηγήσεις ήταν 24,43% (έναντι 24,28% στο τέλος του 2007), της Marfin Popular Bank 16,27% (έναντι 15,95%), της Alpha Bank 8,48% (έναντι 8,18%) και της Ελληνικής Τράπεζας 7,57% (έναντι 7,71%).

Ενδεικτικό στοιχείο είναι ότι η Alpha Bank εξακολουθεί να διατηρεί το προβάδισμα που έχει λάβει ως προς το μερίδιο αγοράς στις χορηγήσεις σε σχέση με την ελληνική (σκαρφαλώνοντας στην τρίτη θέση), με στελέχη πάντως της τελευταίας να υποστηρίζουν ότι αυτό οφείλεται στην επιλογή της διοίκησης του Συγκροτήματος να είναι πολύ προσεκτική στην ποιότητα του δανειακού της χαρτοφυλακίου.

Αξιοσημείωτες ανακατατάξεις είχαμε κατά το ίδιο διάστημα και στις καταθέσεις, με κυρίως χαμένα τα ΣΠΙ, με απώλειες μεριδίων για την Τράπεζα Κύπρου και την Ελληνική, με άνοδο μεριδίων για την MPB και την Alpha αλλά και με άνοδο μεριδίων των άλλων τραπεζών (κυρίως της Eurobank και της Τράπεζας Πειραιώς, που ουσιαστικά είναι νέουι "παίκτες" στο κυπριακό τραπεζικό σύστημα).

Τρίτον, παρά την κάποια στασιμότητα που επικράτησε κατά το πρώτο φετινό δίμηνο, οι καταθέσεις του international banking ανέκαμψαν με ταχείς ρυθμούς στη συνέχεια, με αποτέλεσμα στο τέλος Απριλίου οι σχετικές καταθέσεις να έχουν αυξηθεί κατά 7,8% σε σχέση με την αρχή του έτους, όταν το αντίστοιχο ποσοστό τον Απρίλιο του 2007 ήταν 2,3%. Η εξέλιξη αυτή θεωρείται αποτέλεσμα των ισχυρών επιδόσεων της ρωσικής και της ουκρανικής οικονομίας, χώρες που ευνοούνται από την άνοδο των τιμών του πετρελαίου και του φυσικού αερίου.

Αξιοσημείωτη άνοδο επίσης είχαμε στις εγχώριες καταθέσεις (+4,2% στο τετράμηνο), παρά το πάγωμα που είχε παρουσιαστεί στο πρώτο δίμηνο του έτους. Κατά την περίοδο εκείνη είχε παρατηρηθεί εκροή κεφαλαίων προς την Ελλάδα λόγω του ότι οι μεγάλες κυπριακές τράπεζες δεν είχαν ακολουθήσει την αύξηση των επιτοκίων καταθέσεων των ελλαδικών. Όταν το έπραξαν, το σύστημα φαίνεται να ισορρόπησε...

Φουντώνουν οι προοπτικές στο β΄ εξάμηνο

Πέρα όμως από τους προαναφερόμενους παράγοντες, ένας λόγος που μπορεί να οδηγήσει σε άνοδο τα τραπεζικά κέρδη του δευτέρου εξαμήνου είναι η πολύ πιθανή αύξηση των επιτοκίων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας.

Στην περίπτωση για παράδειγμα που η ΕΚΤ ανεβάσει το βασικό επιτόκιο κατά 0,25%, τότε αυτόματα θα αυξηθεί το επιτόκιο χορηγήσεων για σχεδόν όλα τα δάνεια στην Κύπρο. Αντίθετα, με δεδομένο ότι οι καταθέσεις είναι κυρίως δεσμευμένες και ελάχιστα ταμιευτηρίου, το κόστος τους θα αυξηθεί σταδιακά και θα ολοκληρωθεί σε βάθος... δώδεκα μηνών! Αυτό θα σημάνει και διεύρυνση των spreads.

Η πρόσφατη κίνηση της Κεντρικής Τράπεζας Κύπρου να μειώσει τον ελάχιστο δείκτη ρευστών διαθεσίμων σε ευρώ από 25% σε 20% καθώς και να περιορίσει το ελάχιστο απαιτούμενο ποσοστό στοιχείων ενεργητικού άμεσης ρευστότητας από 75% σε 70% επί των συνολικών καταθέσεων των τραπεζών στην Κύπρο σε ξένα νομίσματα ωφέλησε για δύο κυρίως λόγους:

Πρώτον, γιατί προσέδωσε επιπλέον ρευστότητα (π.χ. γύρω στα 600 εκατ. ευρώ στη Marfin Popular Bank) στις τράπεζες, σε μια περίοδο όπου ο ρυθμός αύξησης των χορηγήσεων είναι αρκετά υψηλότερος από τον ρυθμό αύξησης των καταθέσεων, χωρίς τον συνυπολογισμό του international banking (6,3% έναντι 4,2% κατά το πρώτο φετινό τετράμηνο).

Οι κυπριακές λοιπόν τράπεζες μπορεί να έχουν σαφώς ελκυστικούς δείκτες χορηγήσεων προς καταθέσεις, ωστόσο οι αυξημένοι -ακόμη και μετά την πρόσφατη αλλαγή- περιορισμοί που επιβάλλει η Κεντρική Τράπεζα περιορίζουν σημαντικά αυτό το πλεονέκτημα.

Και δεύτερον, η αυξημένη ρευστότητα προσφέρει τη δυνατότητα για καλύτερη εκμετάλλευση των συγκεκριμένων κεφαλαίων, καθώς αντί απόδοσης 2% - 2,5% που σήμερα επιτυγχάνεται όταν τα ποσά αυτά κατατίθενται στο εξωτερικό θα μπορεί να υπάρχει πολλαπλάσια απόδοση όταν τα κεφάλαια χρησιμοποιούνται ως δάνεια για παράδειγμα στη λιανική τραπεζική.

Εξετάζουν και το εθνικό θέμα

Τις επιπτώσεις που έχει στο τραπεζικό σύστημα της Κύπρου εξετάζουν τα επιτελεία των κυπριακών τραπεζών μια ενδεχόμενη επίλυση του εθνικού θέματος, λόγω και των σχετικών συνομιλιών που έχουν ξεκινήσει μετά την ανάληψη της Προεδρίας της Κυπριακής Δημοκρατίας από τον κ. Δημήτρη Χριστόφια.

Οι πρώτες εκτιμήσεις είναι ότι τα δυνητικά οφέλη από τη θετική έκβαση των συνομιλιών θα είναι πολύ μεγάλα, λόγω των αναπτυξιακών έργων που θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν στα κατεχόμενα αλλά και εξαιτίας άλλων παραγόντων. Σήμερα στην κατεχόμενη Κύπρο δραστηριοποιούνται πάνω από είκοσι τραπεζικά ιδρύματα.

Η Τράπεζα Κύπρου μάλλον θα ωφεληθεί σε περίπτωση επίλυσης του εθνικού θέματος και για έναν ακόμη λόγο, καθώς διέθετε σημαντικά περιουσιακά στοιχεία στα Κατεχόμενα, για τα οποία έχει γίνει πλήρης απομείωση της αξίας τους στις λογιστικές καταστάσεις του Συγκροτήματος.