*** Τα σχετικά γραφήματα για την πορεία του παγκόσμιου πληθωρισμού και την ανάπτυξη στον κόσμο δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".

Το θολό τοπίο στις μετοχές επανήλθε δυναμικά στα χρηματιστηριακά δρώμενα, καθώς η εξασθένηση των οικονομικών δεδομένων, το επιτοκιακό και νομισματικό περιβάλλον, η πληθωριστική έξαρση, η ανεργία, το εταιρικό και το μακροοικονομικό τοπίο συνεχίζουν να προβληματίζουν τους επενδυτές και τους καταναλωτές.

Έντονη ήταν το τελευταίο διάστημα και η ανοδική κίνηση των βραχυπρόθεσμων επιτοκίων του ευρώ, με τα διετή ομόλογα να ξεπερνούν τις αποδόσεις των δεκαετών και με τα επιτόκια δανεισμού του ετήσιου Euribor να καταγράφουν ιστορικό υψηλό.
 
Επίσης, οι πιστωτικές ανησυχίες επανήλθαν, καθώς είναι ενδεικτική η αξιολόγηση των τραπεζοασφαλιστικών οργανισμών AMBAC και MBIA από τα παράγωγα σε CCC σε σχέση με ΑΑ που αποφάνθηκε πρόσφατα ο οίκος S&P. Τα παραπάνω δείχνουν ότι τα χρηματιστήρια εισέρχονται σε περίοδο διακυμάνσεων -με τους δείκτες μετοχικής μεταβλητότητας να σημειώνουν άνοδο- εντός κάποιου εύρους τιμών.

Στο πλαίσιο αυτό αναμένεται να κινηθούν και οι ελληνικές μετοχές, καθώς το εύρος επιβράδυνσης της οικονομίας, τα επίπεδα της πληθωριστικής έξαρσης και η επιβράδυνση των εταιρικών κερδών συνεχίζουν να προβληματίζουν.

--- Τα ανοιχτά μέτωπα...

Τα δεδομένα δείχνουν ότι ορισμένα ανοιχτά μέτωπα θα συνεχίζουν να επηρεάζουν καταλυτικά την πορεία των αγορών και των οικονομιών το ερχόμενο διάστημα. Αυτά αφορούν στα εξής: 

* Με το πετρέλαιο στην περιοχή των 130 δολαρίων το βαρέλι και τους αναλυτές να εκτιμούν ότι θα κινηθεί μεταξύ 90 - 150 δολαρίων το επόμενο διάστημα, με στόχο μάλιστα το πάνω μέρος της διακύμανσης των τιμών, τα πράγματα δεν δείχνουν ευνοϊκά για την παγκόσμια οικονομία, για το εταιρικό τοπίο, για τους καταναλωτές και τους επενδυτές.

Οι οικονομολόγοι υποστηρίζουν ότι αν το πετρέλαιο δεν μειωθεί σημαντικά, η καταναλωτική εμπιστοσύνη θα υποχωρήσει δραματικά στον ανεπτυγμένο κόσμο και οι αγορές ενδεχομένως τελικά να ξαναβρεθούν στα χαμηλά επίπεδα του περασμένου Μαρτίου.

Το τμήμα εμπορευμάτων της Citigroup εκτιμά ότι ούτε το ύψος των θέσεων στις προθεσμιακές αγορές ούτε η αξία των τοποθετήσεων των παθητικών funds μπορούν να στηρίξουν το σενάριο της κερδοσκοπίας, κάτι με το οποίο φαίνεται να συμφωνεί και το CFTC που ανέλυσε τον ρόλο των επενδυτών (hedgers και παικτών) στην εν λόγω αγορά.

Επιπλέον, οι αναλυτές παραδέχονται πως η ζήτηση, αν και μειώνεται, δεν υποχωρεί αρκετά ώστε να ισοσκελίσει τα προβλήματα στην προσφορά. Έτσι, αφού η προσφορά δεν αναμένεται να αυξηθεί, ίσως τελικά η μείωση της ζήτησης λόγω των υψηλών τιμών να ομαλοποιήσει τόσο την αγορά όσο και τις τιμές, ειδικά εάν το δολάριο όπως αναμένεται αρχίσει σταδιακά να κερδίζει μερικώς έδαφος. 

* Αν και ο φόβος του «στασιμοπληθωρισμού» δεν επιβεβαιώνεται, προς το παρόν τουλάχιστον, τα δεδομένα δείχνουν ότι πρέπει μάλλον να εξοικειωθούμε με υψηλότερα επίπεδα πληθωρισμού, τα οποία θα επηρεάσουν τις αποδόσεις των μετοχών, των ομολόγων και του real estate.

Με τον παγκόσμιο πληθωρισμό στην περιοχή του 5% για πρώτη φορά την τελευταία δεκαετία, ιστορικά έρχονται μνήμες από το παρελθόν (αρχές και τέλη της δεκαετίας του ’70, τέλη της δεκαετίας του ’80 και τέλη της δεκαετίας του ’90) που οδήγησαν σε καχεκτική περίοδο και τα χρηματιστήρια.

Η εμπειρία της δεκαετίας του 1970 έχει δείξει ότι ένα περιβάλλον υψηλού πληθωρισμού και χαμηλής ανάπτυξης είναι ιδιαίτερα δυσμενές για τις αγορές μετοχών και ομολόγων. Εάν μάλιστα ο ρυθμός ανάπτυξης της παγκόσμιας οικονομίας δεν επιβραδυνθεί σημαντικά το 2008, έτσι ώστε να υποχωρήσουν και οι τιμές των εμπορευμάτων και κατ’ επέκταση ο παγκόσμιος πληθωρισμός, τότε ενδεχομένως ο τελευταίος να τεθεί εκτός ελέγχου, αυξάνοντας τον κίνδυνο παγκόσμιας ύφεσης κατά το 2010.

* Ο υψηλός πληθωρισμός επηρεάζει και το επιτοκιακό περιβάλλον. Αναλυτές εκτιμούν ότι η Fed θα διατηρήσει σταθερά τα επιτόκια έως το τέλος του έτους, αλλά για το 2009 οι γνώμες εμφανίζονται ακόμη διχασμένες.

Ορισμένοι βλέπουν πτώση των επιτοκίων στο 1,5%, ενώ άλλοι αναμένουν επιθετικές αυξήσεις που θα οδηγήσουν τα Fed funds στο 3,75% στο τέλος του 2009. Ο κ. Ben Bernanke δήλωσε ότι οι ρυθμιστές της πιστωτικής πολιτικής «θα αντισταθούν σθεναρά» σε τυχόν αυξήσεις των πληθωριστικών προοπτικών, κάνοντας την πιο ξεκάθαρη νύξη της Fed ότι τελείωσαν οι μειώσεις των επιτοκίων.

Από την άλλη πλευρά, η ΕΚΤ συνεχίζει να δίνει έμφαση στη συγκράτηση του πληθωρισμού και μετά τις επιθετικές δηλώσεις των αξιωματούχων της οι οικονομολόγοι αναμένουν ότι τον ερχόμενο Ιούλιο η τράπεζα θα αυξήσει τα επιτόκια του ευρώ στο 4,25% από το 4% σήμερα, ενώ ορισμένοι δεν αποκλείουν άνοδο στο 4,5% έως τον ερχόμενο Δεκέμβριο. Για το 2009, πάντως, οι περισσότεροι οικονομολόγοι αναμένουν μείωση των ευρωεπιτοκίων στο 3,5% - 3,75%. 

* Η εξασθενημένη οικονομία ασκεί πιέσεις στην απασχόληση. Η μετάβαση από μέτρια θετική ανάπτυξη των θέσεων εργασίας σε αρνητική πάντοτε συνοδεύεται από απότομες και ουσιαστικές διακυμάνσεις.

Ενώ η αύξηση της ανεργίας έχει άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις και στις χρηματαγορές, η ιστορική εμπειρία δείχνει ότι η επιδείνωση της αγοράς εργασίας είναι μια ρεαλιστική πιθανότητα στην τρέχουσα συγκυρία.

Οι οικονομολόγοι της Deutsche Βank αναμένουν, για παράδειγμα, ότι η ανεργία στις ΗΠΑ θα φτάσει στο 5,7% φέτος, κάτι που παραπέμπει σε ύφεση.

* Με τον Αμερικανό καταναλωτή να ευθύνεται για τα 2/3 του ΑΕΠ των ΗΠΑ, η δοκιμαζόμενη ανθεκτικότητά του στο δύσκολο σκηνικό που δημιουργείται αναμένεται να επηρεάσει όχι μόνο τον βαθμό ύφεσης της οικονομίας αλλά και τις εξελίξεις στο παγκόσμιο χρηματοπιστωτικό σύστημα.

Η καταναλωτική εμπιστοσύνη έχει υποχωρήσει στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1982 και καθώς ιστορικά υπάρχει μεγάλη συσχέτιση μεταξύ της καταναλωτικής δαπάνης και της καταναλωτικής εμπιστοσύνης, οι δύο αυτές μεταβλητές αναμένεται να κινηθούν πιο κοντά η μία στην άλλη. 

* Δεδομένου του μεγέθους της στεγαστικής κρίσης, καθώς και του συνδυασμού της όχι μόνο με την πιστωτική αλλά και με την εκτίναξη των τιμών του πετρελαίου και των τροφίμων που τροφοδοτούν και τις πληθωριστικές πιέσεις, η πορεία της πραγματικής οικονομίας διαδραματίζει κυρίαρχο ρόλο στις εξελίξεις, ενώ οι οικονομολόγοι προβλέπουν ότι τόσο το 2008 όσο και το 2009 ο ανεπτυγμένος κόσμος θα βιώσει μια κατάσταση ισχνής ανάπτυξης.

Η τρέχουσα επιβράδυνση μάλιστα εκτιμάται ότι θα είναι μεγαλύτερης διάρκειας σε σχέση με αυτήν της περιόδου 1990 - 1991 και του 2001, όπως διαφαίνεται από τις νέες προβλέψεις της παγκόσμιας τράπεζας. 

* Τα τελευταία οκτώ χρόνια το μερίδιο των ΗΠΑ στο παγκόσμιο εμπόριο υποχώρησε από 19% σε 14%, ενώ το μερίδιο των λεγόμενων χωρών ΒRΙC (Βραζιλία, Ρωσία, Ινδία και Κίνα) έχει αυξηθεί από 5% σε 11%, γεγονός που αντικατοπτρίζεται και στην πορεία του δείκτη ναύλων ξηρού φορτίου. 

* Οι τιμές των εμπορευμάτων έχουν εκτοξευτεί, ενώ, αν και σύμφωνα με ορισμένους η αυξημένη μεταβλητότητα που παρατηρείται ενέχει κινδύνους για βραχυχρόνια διόρθωση, ο μακροπρόθεσμος ανοδικός κύκλος τους δείχνει ότι δεν έχει ακόμη ολοκληρωθεί. 

* Στο μέτωπο της πιστωτικής κρίσης, αν και παρατηρείται βελτίωση των συνθηκών στην αγορά των παραγώγων προϊόντων διαχείρισης πιστοληπτικού κινδύνου, η δυσλειτουργία στις αγορές χρήματος συνεχίζεται.

Οι απομειώσεις στις τράπεζες που κυμαίνονται στα 386 δισ. ευρώ (έναντι αυξήσεων κεφαλαίων 286 δισ. δολ.) αναμένεται να συνεχιστούν και το 2009, με το συνολικό κόστος της κρίσης να εκτιμάται ότι θα ξεπεράσει το 1 δισ. δολ.

Οι ευρωπαϊκές τράπεζες θεωρείται ότι βρίσκονται σήμερα στο αρχικό στάδιο μιας διαδικασίας απομόχλευσης που οδηγεί σε επιβράδυνση των εργασιών τους, ενώ ο υψηλότερος πληθωρισμός εξασθενίζει τη μόχλευση περιορίζοντας τον τραπεζικό τομέα ως ποσοστό του ΑΕΠ και το αυξημένο κόστος κεφαλαίου με τη διάβρωση της αξίας του χρήματος έχουν αρνητικό αντίκτυπο στα περιθώρια και στα κέρδη.

* Ύστερα από περίοδο αλματώδους ανάπτυξης τα εταιρικά κέρδη εμφανίζουν σημάδια κόπωσης. Ιστορικά μάλιστα, όταν οι ΗΠΑ εισέρχονται σε ύφεση τα εταιρικά κέρδη υποχωρούν σημαντικά. Κατά τη διάρκεια των τελευταίων 40 ετών εξάλλου σε πέντε περιπτώσεις (Οκτώβριος 1974 - Ιανουάριος 1976, Οκτώβριος 1980 - Μάιος 1983, Σεπτέμβριος 1989 - Ιούνιος 1993, Μάιος 1998 - Ιούνιος 1999 και Μάρτιος 2001 - Ιούλιος 2002) τα εταιρικά κέρδη υποχώρησαν από το υψηλό τους κατά μέσον όρο 25% σε μια μέση περίοδο 25 μηνών, παρατηρεί η Citigroup, αναμένοντας ότι στον παρόντα οικονομικό κύκλο η αντίστοιχη πτώση θα κυμανθεί μεταξύ 10% και 20%.
 
Ιστορικά επίσης, οι αγορές αρνούνται να αποδεχτούν μια πτώση των εταιρικών κερδών διατηρώντας αυξημένες προσδοκίες, κάτι που αποτυπώνεται και στον παρόντα κύκλο. Έτσι, καθώς τα εταιρικά κέρδη θα αναθεωρούνται καθοδικά, οι μετοχές θα αναπροσαρμόζονται σταδιακά. 

* To 2007 αποδείχτηκε η καλύτερη χρονιά σε αξία για τις εξαγορές και συγχωνεύσεις στην ιστορία, καθώς το σύνολο των συμφωνιών παγκοσμίως ξεπέρασε τα 4,5 τρισ. δολ. Τα δεδομένα μέχρι στιγμής δείχνουν ότι το 2008 θα είναι έτος μικρότερων συναλλαγών, καθώς το α΄ τετράμηνο τα deals παγκοσμίως ανήλθαν σε 983 δισ. δολ., ενώ συνολικά στο έτος αναμένεται να κυμανθούν στα 2,5 τρισ. δολ. Ως συνέπεια εξάλλου της πιστωτικής κρίσης οι τράπεζες μείωσαν αισθητά τη διάθεσή τους να χορηγήσουν δάνεια προς εξυπηρέτηση εξαγορών και συγχωνεύσεων. 

* Καθώς ο ρυθμός οικονομικής ανάπτυξης θα επιβραδύνεται, οι οικονομολόγοι λένε ότι η Fed μπορεί να μειώσει τα επιτόκια και η ΕΚΤ να τα αφήσει αμετάβλητα φέτος. Η αλματώδης αύξηση του πληθωρισμού όμως σηματοδοτεί έναν μεγάλο κίνδυνο, καθώς, όταν η οικονομία θα ανακάμπτει, οι κεντρικές τράπεζες μπορεί να αναγκαστούν σε δραστικές αυξήσεις επιτοκίων, αυξάνοντας τον κίνδυνο για μια πιο βαθιά ύφεση. Η αλλαγή στη στάση της Fed, με επικέντρωση στον πληθωρισμό έναντι της ανάπτυξης, όπως προκύπτει από τα σχόλια του κεντρικού τραπεζίτη, κ. Bernanke, ασκεί πιέσεις στην αγορά των ΗΠΑ. 

** Αναδημοσίευση από το 534ο φύλλο της εφημερίδας "Μέτοχος & Επενδύσεις", 13-17 Ιουνίου 2008.

*** Τα σχετικά γραφήματα για την πορεία του παγκόσμιου πληθωρισμού και την ανάπτυξη στον κόσμο δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη: "Συνοδευτικό Υλικό".