* Οι προβλέψεις της UBS και οι συγκλίνουσες εκτιμήσεις για ΑΕΠ και πληθωρισμό το 2008 στις βασικές διεθνείς οικονομίες δημοσιεύονται στη διπλανή στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Mετά την έντονα ανοδική κίνηση του πετρελαίου τόσο τα ομόλογα όσο και οι μετοχές υποχώρησαν, καθώς το σενάριο του στασιμοπληθωρισμού επανήλθε στο προσκήνιο, ενώ οι κεντρικές τράπεζες αντιμετωπίζουν τη συνεχή επιδείνωση στη σχέση ανάπτυξης - πληθωρισμού.

Τουλάχιστον για τους επόμενους μήνες η Fed και η ΕΚΤ αναμένεται να τηρήσουν στάση αναμονής, ενώ στις αναδυόμενες αγορές πληθαίνουν οι ανησυχίες ότι οι κινήσεις των κεντρικών τραπεζών (κυρίως στην Ασία) δεν επαρκούν για να αναχαιτίσουν τον πληθωρισμό.

Η εκ νέου ενίσχυση των πληθωριστικών ανησυχιών, σε συνδυασμό με τα νέα υψηλά στις τιμές των ναύλων και των πρώτων υλών, και η επανεμφάνιση των θεμάτων αξιοπιστίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος (απόκρυψη των λανθασμένων αξιολογήσεων από τη Μoody’s) μετριάζουν την αισιοδοξία από τις επιτυχημένες κινήσεις αναδιοργάνωσης του χρηματοπιστωτικού κλάδου που βοήθησαν στην ανοδική κίνηση των χρηματιστηρίων από τα μέσα Μαρτίου.

Έτσι, η απόδοση των μετοχών θα κριθεί από τη δοκιμαζόμενη ανθεκτικότητα της κατανάλωσης.

Σχετική μελέτη, πάντως, αποτιμά στα 119 δισ. δολάρια τη μέχρι στιγμής επιβάρυνση των νοικοκυριών από την άνοδο του πετρελαίου, όσο δηλαδή είναι και η επιστροφή φόρων της κυβέρνησης Μπους, η οποία υποτίθεται ότι θα ενίσχυε τις καταναλωτικές δαπάνες.

Η προσοχή πλέον στρέφεται στους Αμερικανούς καταναλωτές, αφού αυτοί θα καθορίσουν τις εξελίξεις τους επόμενους μήνες. Καθώς η αγορά ακινήτων υποχωρεί, οι συνέπειες γίνονται όλο και πιο ορατές. Όσο μεγαλύτερη είναι η πτώση στις τιμές των ακινήτων τόσο περισσότερες είναι οι απώλειες για τον χρηματοοικονομικό κλάδο, καθώς έτσι αυξάνεται η διάρκεια της πιστωτικής κρίσης.

Η αγορά ακινήτων

Ο αριθμός των κατοικιών που δεν έχουν πουληθεί παραμένει πολύ υψηλός καθώς η ζήτηση δεν συμβαδίζει με την προσφορά. Σύμφωνα με τον δείκτη τιμών των ακινήτων Case-Shiller, η αξία ενός ακινήτου 400.000 δολ. μειώνεται κατά 1.000 δολ. κάθε εβδομάδα. Μετά την απότομη πτώση των τιμών περίπου 9 εκατομμύρια Αμερικανοί χρωστούν υποθηκευμένα δάνεια αξίας μεγαλύτερης από αυτήν των ακινήτων τους.

Η μείωση στις τιμές των ακινήτων αλλά και η πτώση στα επιτόκια των ενυπόθηκων δανείων καθιστούν πιο εφικτή την αγορά ακινήτου. Ωστόσο, υπάρχει ακόμη απροθυμία για αγορές, όσο οι τιμές βρίσκονται σε πτωτική τάση. Κανείς δεν γνωρίζει πότε οι τιμές των ακινήτων θα φτάσουν στα κατώτατα επίπεδά τους. Στο βασικό σενάριό της η Fed προβλέπει πτώση της τάξεως του 6% - 10% από τα τρέχοντα επίπεδα, ενώ η Deutsche Bank δεν αναμένει ανάκαμψη των τιμών πριν από το 2009.

Η κατανάλωση

Έτσι, η προσοχή των αγορών στρέφεται προς τους καταναλωτές. Η άνοδος στις τιμές των ακινήτων τα τελευταία χρόνια σήμαινε ότι αυτοί είχαν τη δυνατότητα να δανειστούν ακόμη περισσότερα χρήματα. Κατ' αυτόν τον τρόπο εξηγείται γιατί το ποσοστό του χρέους έναντι του εισοδήματος αυξήθηκε από το 100% στο 140% τα τελευταία έξι χρόνια.

Τα δανεικά χρήματα ξοδεύονταν αμέσως και αυτό ενίσχυσε σημαντικά την οικονομία των ΗΠΑ (αλλά και την παγκόσμια).

Ωστόσο, η αγοραστική δύναμη έχει ήδη επηρεαστεί από τις αυξανόμενες τιμές της ενέργειας και των τροφίμων και τις πτωτικές τιμές των κατοικιών. Το πραγματικό εισόδημα βρίσκεται υπό πίεση: τον Μάιο οι μισθοί αυξήθηκαν κατά 3,65% σε ετήσια βάση, ενώ ο πληθωρισμός ανήλθε στο 4%. Επιπλέον, η καταναλωτική εμπιστοσύνη έχει υποχωρήσει δραματικά. Σύμφωνα με τελευταία έρευνα που πραγματοποιήθηκε από το Πανεπιστήμιο του Michigan, η εμπιστοσύνη βρέθηκε στο χαμηλότερο επίπεδο από το 1982.

Η αγορά εργασίας

Επιπρόσθετα με την αγορά κατοικίας, η επιδείνωση στην αγορά εργασίας είναι ένας ακόμη βασικός παράγοντας της φθίνουσας εμπιστοσύνης και των προβλέψεων για μέτρια κατανάλωση.

Η εξασθενημένη οικονομία ασκεί πιέσεις στην απασχόληση. Οι μισθοί και ο αριθμός των νέων θέσεων εργασίας (με εξαίρεση τον αγροτικό τομέα) καθώς και τα ποσοστά ανεργίας είναι δύο από τους πιο σημαντικούς μακροοικονομικούς δείκτες στις ΗΠΑ. Κατά τη διάρκεια του πρώτου τριμήνου ο αριθμός των θέσεων εργασίας μειωνόταν κάθε μήνα. Ο τριμηνιαίος μέσος όρος νέων θέσεων έπεσε από τις +98.000 τον Οκτώβριο του 2007 στις -77.000 τον Μάρτιο.

Την ίδια περίοδο, η ανεργία αυξήθηκε από το 4,4% στο 5,1%, άνοδος που ανταποκρίνεται σε προηγούμενες υφέσεις. Σε συνάρτηση με τα ιστορικά και τα τρέχοντα γεγονότα, η περαιτέρω επιδείνωση της αγοράς εργασίας είναι ρεαλιστική πιθανότητα για τους ερχόμενους μήνες. Οι οικονομολόγοι αναμένουν τώρα ότι η ανεργία φέτος θα ανέλθει στο 5,6%. Η άνοδός της, όμως, έχει άμεσες ή έμμεσες επιπτώσεις στις χρηματαγορές. Για παράδειγμα, οι Αμερικανοί που δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις υποχρεώσεις των δανείων τους θα αυξηθούν.

Στην κορυφή αυτών των έμμεσων επιπτώσεων, οι αριθμοί της αγοράς εργασίας έχουν άμεσο αντίκτυπο στην οικονομία, καθώς τα επιτόκια των ομολόγων και οι μετοχικές αγορές συχνά αντιδρούν έντονα στις μεταβολές των μισθών. Η πορεία των μισθών, για παράδειγμα, βρίσκεται ιστορικά σε αξιοσημείωτη συνάφεια με την πορεία του δείκτη S&P 500.

Η ύφεση

Ο μεγάλος βαθμός εξάρτησης του ΑΕΠ των ΗΠΑ από τους καταναλωτές (κατά τα 2/3) σημαίνει ότι αυτοί θα καθορίσουν τις εξελίξεις σχετικά με το αν οι ΗΠΑ θα βιώσουν ήπια και σύντομη ύφεση ή περισσότερο βαθιά και μακροχρόνια.

Ορισμένοι οικονομολόγοι αναμένουν ήπιας μορφής ύφεση και ανάκαμψη συγκρατημένη και σταδιακή. Για άλλους η τρέχουσα επιβράδυνση θα είναι μεγαλύτερης διάρκειας σε σχέση με εκείνες της περιόδου 1990-91 και του 2001, ενώ προβλέπουν ότι τόσο το 2008 όσο και το 2009 ο ανεπτυγμένος κόσμος θα βρεθεί σε κατάσταση ισχνής ανάπτυξης καθώς η κατανάλωση θα πληγεί σημαντικά.

Η άνοδος στις τιμές των πρώτων υλών έχει ενισχύσει επίσης την πιθανότητα πληθωριστικής έκπληξης, τόσο άμεσα, μέσω της διάχυσης των ανατιμήσεων σε τρόφιμα και ενέργεια, όσο και έμμεσα, μέσα από την αύξηση του εισαγόμενου από τις αναδυόμενες χώρες πληθωρισμού. Αν όμως, όπως αναμένεται, ο ανοδικός κύκλος του δολαρίου βρίσκεται κοντά στο τέλος του, η ανάπτυξη σε όρους δολαρίου θα επιβραδυνθεί περαιτέρω, με αποτέλεσμα το πετρέλαιο, τα εμπορεύματα και ο πληθωρισμός να οδηγηθούν σε διόρθωση των τιμών. 

* Οι προβλέψεις της UBS και οι συγκλίνουσες εκτιμήσεις για το ΑΕΠ και τον πληθωρισμό το 2008 στις βασικές διεθνείς οικονομίες δημοσιεύονται στη διπλανή στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

*Αναδημοσίευση από το φύλλο 532 της εφημερίδας "ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ", 30/5 - 3/6/2008.