Υψηλές αμοιβές μελών Δ.Σ., stock options και… «μακρύ χέρι» στο ταμείο! Τρεις μέθοδοι με τις οποίες ορισμένοι βασικοί μέτοχοι καταφέρνουν να περνούν καλά, «εις υγείαν» των μικροεπενδυτών, ακόμη και όταν οι εταιρίες τους βαδίζουν από το κακό στο χειρότερο. Πώς οι χρηματιστηριακές αρχές θα μπορούσαν να «βάλουν φρένο» στην ασυδοσία των ισχυρών.

Έμπειροι χρηματιστηριακοί παράγοντες της αγοράς υποστηρίζουν με νόημα ότι οι βασικοί μέτοχοι των εισηγμένων εταιριών μπορούν σε δύο περιπτώσεις να βγάλουν πολλά χρήματα:

Πρώτον, όταν η εταιρία τους πηγαίνει καλά.

Και δεύτερον, όταν η εταιρία τους… δεν πηγαίνει καλά!

Στην πρώτη περίπτωση, ακούγονται ενίοτε κάποιες διαμαρτυρίες για το αν και κατά πόσο οι βασικοί μέτοχοι -οι οποίοι συνήθως ταυτίζονται με τις διοικήσεις των εταιριών- καρπώνονται ένα κομμάτι της πίτας μεγαλύτερο από αυτό που τους αναλογεί. Ωστόσο το όλο θέμα «μένει στα ψιλά» καθώς, έστω και σε μικρότερο βαθμό, όλοι είναι κερδισμένοι. Γιατί μπορεί οι βασικοί μέτοχοι να παίρνουν τη μερίδα του λέοντος, αλλά όλο και κάτι θα περισσέψει για τους μικρομετόχους…

Στη δεύτερη περίπτωση, όμως, η δυσφορία των μικρομετόχων είναι σαφώς εντονότερη, ιδίως σε περιόδους χρηματιστηριακής συγκυρίας όπως η τρέχουσα. Και ενδεχομένως στις επικείμενες τακτικές γενικές συνελεύσεις αρκετών εταιριών να δούμε αντιδράσεις από την πλευρά των επενδυτών μειοψηφίας, για περιπτώσεις μεγάλων αμοιβών για τα μέλη του Δ.Σ. ή για περιπτώσεις νέων προγραμμάτων stock options που θα τεθούν προς ψήφιση.

Οι «μακρυχέρηδες» και η ατιμωρησία

Υπάρχουν τρεις μέθοδοι προκειμένου οι διοικήσεις των βασικών μετόχων να βγαίνουν κερδισμένες σε βάρος των μετόχων μειοψηφίας.

Η πρώτη είναι παράνομη και αφορά στην άμεση ή στην έμμεση υπεξαίρεση χρημάτων από την εισηγμένη εταιρία.

Άλλοτε πρόκειται για μετρητά που «σηκώθηκαν» από το ταμείο της εταιρίας και στην πράξη δεν επέστρεψαν ποτέ.

Άλλοτε για εκποιήσεις περιουσιακών στοιχείων που έγιναν έναντι συμβολικού τιμήματος προς εταιρίες που ελέγχονταν από τους βασικούς μετόχους.

Άλλοτε για αγορές περιουσιακών στοιχείων έναντι εικονικού, υπερβολικού τιμήματος, το μεγαλύτερο ποσοστό του οποίου επέστρεψε «από την πίσω πόρτα» στις τσέπες των βασικών μετόχων.

Άλλοτε…

Δεν είναι γνωστό πόσα είναι τα πραγματικά περιστατικά αυτής της κατηγορίας, γιατί σ’ αυτές τις περιπτώσεις δεν… κόβονται παραστατικά, ούτε ακολουθούν επίσημες ανακοινώσεις!

Γεγονός είναι πάντως ότι η αγορά… βοά για κάποιες δεκάδες τέτοιων περιστατικών.
Το γεγονός επίσης είναι ότι στην ιστορία του ελληνικού χρηματιστηρίου ΔΕΝ ΕΧΕΙ ΚΑΤΑΔΙΚΑΣΤΕΙ ΚΑΝΕΙΣ για τέτοιου είδους συμπεριφορές… Ούτε ακόμη και σε περιπτώσεις όπου υπήρχε καπνός… Ούτε ακόμη και σε περιπτώσεις όπου όχι μόνο υπήρχε καπνός, αλλά… κάηκε ολόκληρη η εταιρία.

Αμοιβές για ζημίες και το ενοίκιο του διευθύνοντος συμβούλου!

Η δεύτερη μέθοδος εφαρμόζεται μέσα από τη διαδικασία των υψηλών αμοιβών των μελών των διοικητικών συμβουλίων που σε μεγάλο βαθμό ταυτίζονται με τα μέλη της οικογένειας των βασικών μετόχων. Κανείς βέβαια δεν υποστηρίζει ότι τα στελέχη των εταιριών δεν θα πρέπει να έχουν κίνητρο προκειμένου να αποδώσουν.

Ωστόσο θα πρέπει να τίθενται και κάποια όρια, έτσι ώστε η γυναίκα του Καίσαρα όχι μόνο να είναι αλλά και να φαίνεται τίμια…

Για να γίνει αυτό, θα πρέπει να υπάρξει μεγαλύτερη διαφάνεια και συγκεκριμένα:

1. Τα όσα σχετικά με τις αμοιβές των μελών του Δ.Σ. ψηφίζονται στις ετήσιες γενικές συνελεύσεις των εταιριών (αυτών που συνωστίζονται κατά το τελευταίο τριήμερο κάθε Ιουνίου με ακροατήριο τριών ατόμων…) να αναγράφονται, με αναλυτικό μάλιστα τρόπο, στα Ετήσια Δελτία των εταιριών.
2. Πέρα από το ύψος της αμοιβής κάθε μέλους του Δ.Σ. θα πρέπει να αναγράφεται και το σκεπτικό με βάση το οποίο δίδεται η αμοιβή του, εφόσον αυτή υπερβαίνει κάποιο όριο.
3. Θα πρέπει επίσης να συσχετίζονται οι αμοιβές των μελών του Δ.Σ. καθώς και τα bonus των διοικούντων με τις επιδόσεις της εταιρίας. Σήμερα, υπάρχουν εισηγμένες με πλουσιοπάροχα αμειβόμενα στελέχη που έχουν πολλά χρόνια να εμφανίσουν κέρδη! Υπάρχουν εταιρίες όπου οι αμοιβές των μελών του Δ.Σ. αποτελούν πολύ μεγάλο ποσοστό των ετήσιων κερδών τους!

Υπάρχει μάλιστα και μία εταιρία που καταβάλλει το ενοίκιο της (πολυτελούς) κατοικίας του διευθύνοντος συμβούλου της…

Θα μπορούσαν, για παράδειγμα, οι αμοιβές των μελών του Δ.Σ. να συσχετίζονται:
• Με το ύψος των λειτουργικών κερδών της εταιρίας.
• Με τους ρυθμούς ανάπτυξης των κερδών της τελευταίας τριετίας.
• Με την αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων των εταιριών. Εισηγμένη εταιρία, για παράδειγμα, ορίζει ως bonus της διοίκησης ποσοστό επί της υπεραπόδοσης που επιτυγχάνεται όταν η αποδοτικότητα ιδίων κεφαλαίων υπερβαίνει το 20%.

Και όλα αυτά φυσικά να υποχρεώνονται οι εισηγμένες εταιρίες να τα ανακοινώνουν επισήμως, προκειμένου να γνωρίζει το επενδυτικό κοινό πώς έχουν ακριβώς τα πράγματα.

Stock Options: Όταν τα κίνητρα δεν είναι κίνητρα… 

Η τρίτη μέθοδος που εκμεταλλεύονται οι μεγαλομέτοχοι είναι αυτή των stock options. Κανείς βέβαια δεν μπορεί να είναι αφοριστικός ως προς την επιλογή των δικαιωμάτων προαίρεσης, ούτε και να ανατρέψει τη λογική των κινήτρων που μπορεί να έχει η εφαρμογή ενός τέτοιου προγράμματος.

Ωστόσο, είναι βέβαιο ότι τα stock options θα πρέπει να λειτουργούν ως κίνητρο και όχι ως μέσο «αρπαχτής» σε βάρος των μικρομετόχων.

Η θέσπιση ορίων δεν θα ήταν καθόλου κακή ιδέα, έτσι ώστε:
• Ο αριθμός των μετοχών που εκδίδονται μέσω stock options να μην υπερβαίνει ένα ποσοστό του συνόλου των μετοχών. Γιατί υπήρξαν και περιπτώσεις όπου το ποσοστό αυτό έφτασε ακόμη και το 10% (!).
• Τα stock options δεν θα πρέπει να περιορίζονται στον «στενό κύκλο» των βασικών μετόχων και λίγων ακόμη «εκλεκτών», ούτε από την άλλη πλευρά θα πρέπει να διανέμονται αδιακρίτως σε ολόκληρο το προσωπικό (π.χ. Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο), ανεξαρτήτως προσπάθειας, ικανότητας και απόδοσης. Σ’ αυτές τις περιπτώσεις τα stock options δεν λειτουργούν ως κίνητρο, αλλά ως «λαχείο» με… χορηγό τους μικρομετόχους.

Τα προγράμματα stock options πρέπει να έχουν μακροπρόθεσμο χαρακτήρα και η τιμή διάθεσης των μετοχών να μην απέχει σημαντικά από την τρέχουσα τιμή στο ταμπλό της Σοφοκλέους, κατά την ημέρα που αποφασίζεται το πρόγραμμα από τη γενική συνέλευση των μετόχων της εταιρίας.

Και αυτό γιατί σε μια τέτοια περίπτωση οι δικαιούχοι των μετοχών δεν θα κερδίσουν σε βάρος των μικρομετόχων, αλλά αντίθετα θα καρπωθούν μέρος του αυξημένου πλούτου που οι ίδιοι είχαν το κίνητρο να δημιουργήσουν.