** Οι αναλυτικοί πίνακες για τις αποδόσεις των εμπορευμάτων από την αρχή του έτους δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη «Συνοδευτικό Υλικό».

O ανοδικός κύκλος -ιστορικά ένας από τους ισχυρότερους- των εμπορευμάτων που άρχισε τον Νοέμβριο του 2001 και έκανε πρόσφατα τον μεγαλοεπενδυτή κ. Τζορτζ Σόρος να αναφερθεί σε «γενικευμένη φούσκα» έχει οδηγήσει ορισμένους αναλυτές να παραλληλίζουν το κλίμα που διαμορφώθηκε με αυτό των «dotcom» στα τέλη του 1990.

Για κάποιους αναλυτές ο μακροπρόθεσμος κύκλος ανόδου των εμπορευμάτων δεν έχει ολοκληρωθεί, αλλά η ενδεχόμενη σταδιακή αποκλιμάκωση του πληθωρισμού και η επιστροφή των επενδυτών σε παραδοσιακά προϊόντα θα δώσουν ξανά τα ηνία στα επιμέρους θεμελιώδη μεγέθη κάθε εμπορεύματος, με αποτέλεσμα τη διαφοροποίηση της μέχρι τώρα κοινής ανοδικής πορείας τους και την αύξηση της μεταβλητότητας των τιμών τους, καθώς και τη μείωση της μεταξύ τους συσχέτισης.

Στη διάρκεια των τελευταίων επτά ετών η bull market των εμπορευμάτων ήταν απόρροια της ανόδου της ζήτησης από την πλευρά των αναδυόμενων αγορών, των περιορισμών που παρατηρήθηκαν στην προσφορά (λόγω των χαμηλών επενδύσεων του εξορυκτικού κλάδου κατά τις προηγούμενες δεκαετίες), της έλλειψης εξοπλισμού και εξειδικευμένης τεχνογνωσίας, των καθυστερήσεων στην ένταξη νέων παραγωγικών μονάδων, του αυξανόμενου κόστους και της παλαιότητας των υποδομών, καθώς και της διολίσθησης του δολαρίου.

Παράλληλα σημειώθηκε ραγδαία αύξηση των επενδυτικών κεφαλαίων που κατευθύνονται στις αγορές εμπορευμάτων, πραγματοποιήθηκε η έκδοση αρκετών ETFs για τα οποία δεσμεύεται αντίστοιχη ποσότητα του φυσικού προϊόντος, ενώ σημαντικό καταλύτη αποτελεί το γεγονός ότι, αν και άμεσα στα εμπορεύματα έχουν επενδυθεί κεφάλαια 400 δισ. δολ., στις προθεσμιακές αγορές το συνολικό ύψος των κεφαλαίων που τζιράρονται στη συγκεκριμένη κατηγορία επενδύσεων ξεπερνά πλέον τα 8 τρισ. δολ.

Στη συσσώρευση επενδυτικών κεφαλαίων συνέβαλε και το γεγονός ότι τα εμπορεύματα θεωρούνται αποτελεσματικά για τη διαφοροποίηση κινδύνου σε μετοχικά και σε ομολογιακά χαρτοφυλάκια καθώς και για την αντιστάθμιση κινδύνου από τον πληθωρισμό. Από το 2002, οι τιμές στους κλάδους της ενέργειας και των βιομηχανικών μετάλλων αυξήθηκαν κατά 320% και 210% αντίστοιχα σε αποπληθωρισμένους όρους, ενώ ακολουθούν οι κλάδοι των πολύτιμων μετάλλων και των τροφίμων, με κέρδη 200% και 80% αντίστοιχα.

--- Προσφορά και ζήτηση

Η προσφορά δεν μπόρεσε να καλύψει την καλπάζουσα ζήτηση, διότι οι επενδύσεις σε παραγωγικό δυναμικό στους περισσότερους κλάδους κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του 1980 και του 1990 υπήρξαν ελάχιστες, καθώς οι τιμές των περισσότερων εμπορευμάτων όλη αυτήν την περίοδο παρέμειναν σε χαμηλά επίπεδα.

Παράλληλα, ο τριπλασιασμός των ανοιχτών συμβολαίων στις αγορές παραγώγων επί εμπορευμάτων από το 2002 άσκησε επιπλέον ανοδική πίεση στις τιμές και αποτέλεσε καθοριστικό παράγοντα στη διαμόρφωση ακραίων ορισμένες φορές διακυμάνσεων.

Από την άλλη πλευρά, πολλές αναδυόμενες οικονομίες βρίσκονται σε στάδιο βιομηχανοποίησης και κατασκευής υποδομών, γεγονός που οδήγησε σε ραγδαία άνοδο της ζήτησης.

Είναι ενδεικτικό ότι ποσοστό 82% της μέσης ετήσιας αύξησης στην παγκόσμια κατανάλωση πετρελαίου τα τελευταία χρόνια προήλθε από τις αναδυόμενες οικονομίες, ενώ στην περίπτωση των βιομηχανικών μετάλλων μόνο η συνεισφορά της Κίνας στην ενίσχυση της παγκόσμιας κατανάλωσης μετάλλων κυμαίνεται από 48% (αλουμίνιο) έως 113% (ψευδάργυρος). Δηλαδή η άνοδος της κατανάλωσης μετάλλων στην Κίνα σε ορισμένες περιπτώσεις ξεπέρασε και την αντίστοιχη καθαρή παγκόσμια αύξηση.

Με την οικονομία των ΗΠΑ σε ύφεση, εντείνεται ο προβληματισμός για τον βαθμό επιβράδυνσης των αναδυόμενων αγορών, και κυρίως της Κίνας, του μεγαλύτερου καταναλωτή των περισσότερων βιομηχανικών πρώτων υλών που θα μπορούσε να επηρεάσει τη ζήτηση και τις τιμές.

Η Κίνα, πάντως, έχει επιδοθεί παγκοσμίως σε αυξανόμενες αγορές μετοχών και άλλων στοιχείων του ενεργητικού διαφόρων μεταλλευτικών επιχειρήσεων έτσι ώστε να εξασφαλίσει την προσφορά πρώτων υλών και να αντισταθμίσει τους κινδύνους που προέρχονται από ενδεχόμενες υψηλές τιμές.

Σύμφωνα με ορισμένους οικονομολόγους, η άνοδος στις τιμές των εμπορευμάτων αποτελεί συνέπεια της στηριζόμενης στον δανεισμό οικονομικής ανάπτυξης, η οποία έπληξε τις φυσικές προμήθειες. Άλλοι πάλι θεωρούν κύριες πηγές του κακού τις θέσεις στις προθεσμιακές αγορές και τη διολίσθηση του δολαρίου που για κάποιους αναλυτές νομισμάτων θα ολοκληρωθεί με την ισοτιμία ευρώ - δολαρίου στο 1,62 - 1,64.

--- Το πετρέλαιο

Πάντως, ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσίασε τις τελευταίες ημέρες η κατάθεση του προέδρου του Commodity and Futures Trading Commission στη Γερουσία, στην οποία αναφέρει ότι έπειτα από εμπεριστατωμένη ανάλυση, η άνοδος της τιμής του πετρελαίου δεν οφείλεται σε κινήσεις κερδοσκόπων, αλλά σε αύξηση των παγκόσμιων ενεργειακών αναγκών.

Εξάλλου, έκθεση της Διεθνούς Υπηρεσίας Ενέργειας δείχνει ότι οι αναδυόμενες αγορές ξεπέρασαν σε κατανάλωση «μαύρου χρυσού» τις ΗΠΑ, την ίδια στιγμή όπου τα αποθέματα περιορίζονται και αξιωματούχοι του καρτέλ ρίχνουν αποκλειστικά την ευθύνη για την άνοδο των τιμών στο εξασθενημένο δολάριο και στους κερδοσκόπους.

Πάντως, αν και τεχνικά (πρόβλεψη CitiFΧ Τechnicals) η τιμή του πετρελαίου μπορεί να φτάσει στα 125 - 130 δολ. το βαρέλι, επίπεδα άνω των 110 δολ. δεν θεωρούνται ανεκτά από την παγκόσμια οικονομία. Άλλωστε, κάθε αύξηση κατά 10% στις τιμές προσθέτει 0,3% στον ευρωπαϊκό πληθωρισμό (0,4% στις ΗΠΑ) και μειώνει κατά 0,2% την ανάπτυξη και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού.

Έτσι, πιο λογικές δείχνουν οι εκτιμήσεις των αναλυτών εμπορευμάτων για μέση τιμή του «μαύρου χρυσού» στα 95 - 97 δολ. το βαρέλι το 2008 και στα 102 δολ. το βαρέλι το 2009.

Ωστόσο, αν η ισοτιμία ευρώ - δολαρίου ανέλθει στο 1,62 - 1,64, η άνοδος στην τιμή του πετρελαίου θα μπορούσε να συνεχιστεί. Πάντως, οι αναλυτές εμπορευμάτων εμμένουν στις προβλέψεις τους για πτώση των τιμών στο β΄ εξάμηνο του 2008.

--- Τα μέταλλα

Στα πολύτιμα μέταλλα, η αναμενόμενη μείωση των αμερικανικών επιτοκίων στις 30/4/2008 (κατά 0,25%) ευνοεί τον χρυσό, που εμφανίζεται ελκυστικότερος ως απόρροια και της συνέχισης στη διολίσθηση του δολαρίου.

Στα βιομηχανικά μέταλλα, τα προβλήματα από την πλευρά της προσφοράς ευνοούν τον χαλκό, ενώ η ζήτηση ενισχύει την τιμή του αλουμινίου. Τα βιομηχανικά μέταλλα πάντως ενέχουν το ρίσκο σημαντικής επιβράδυνσης των ασιατικών εξαγωγών. Στα αγροτικά προϊόντα, ο προστατευτισμός στις εξαγωγές κερδίζει δημοτικότητα σε όλο τον κόσμο, γεγονός που εντείνει τον κίνδυνο για νέα σημαντική άνοδο στις τιμές.

--- Τα αγροτικά προϊόντα

Εξάλλου, η αυξημένη ζήτηση και οι ανοδικές τιμές των σιτηρών και άλλων αγροτικών προϊόντων, που καλύπτουν περίπου το 50% των αναγκών του παγκόσμιου πληθυσμού σε διατροφή, έχουν πυροδοτήσει τις μεγαλύτερες αλλαγές των τελευταίων 30 ετών στις αγορές τροφίμων, εξέλιξη η οποία αναμένεται να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια.
 
Είναι χαρακτηριστικό ότι το καλαμπόκι και το σιτάρι για να αγγίξουν τα πραγματικά (αποπληθωρισμένα) υψηλά επίπεδα των τιμών που σημείωσαν στα μέσα της 10ετίας του 1970 θα πρέπει να αυξηθούν κατά 200% και 100% αντίστοιχα.

Η παγκόσμια κρίση τροφίμων επιτείνεται μετά την απόφαση εξαγωγικών κρατών να αυξήσουν τους περιορισμούς που πυροδότησαν περικοπές και σε άλλες χώρες-εξαγωγείς. Ενώ, για παράδειγμα, τα παγκόσμια αποθέματα ρυζιού κινούνται στα χαμηλότερα επίπεδα των τελευταίων 30 ετών, ορισμένες κυβερνήσεις περιορίζουν τις εξαγωγές ώστε να διατηρήσουν την εγχώρια προσφορά, ασκώντας ακόμη μεγαλύτερες πιέσεις στις τιμές.

Ένας άλλος παράγοντας που πιέζει ανοδικά τις τιμές των αγροτικών προϊόντων είναι η αυξανόμενη ζήτηση σε αυτά που προορίζονται για την παραγωγή βιοκαυσίμων. Πρόκειται για το καλαμπόκι και τη ζάχαρη που χρησιμοποιούνται ως πρώτη ύλη για την παραγωγή αιθανόλης στις ΗΠΑ και στη Βραζιλία, αντίστοιχα, και τη σόγια για την παραγωγή βιοντίζελ κυρίως στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο και η Παγκόσμια Τράπεζα ζήτησαν να συντονιστεί παρέμβαση σε διεθνές επίπεδο για την αντιμετώπιση τόσο της άμεσης κρίσης τροφίμων στον αναπτυσσόμενο κόσμο όσο και της μακροπρόθεσμης πρόκλησης για διασφάλιση επαρκούς προμήθειας τροφίμων.

Αν οι αναλυτές που υποστηρίζουν ότι η έκρηξη στα αγροτικά προϊόντα βρίσκεται στα σπάργανα έχουν δίκιο, τότε μπορεί ξαφνικά να ανακαλύψουμε ότι ο κόσμος κινδυνεύει περισσότερο από το ρύζι, τη σόγια, το καλαμπόκι ή από το σιτάρι παρά από την πρόσφατη «subprime κρίση».

Οι τιμές των αγροτικών προϊόντων, σύμφωνα με ορισμένους αναλυτές, μπορεί να διπλασιαστούν, αλλά και πάλι θα παραμείνουν χαμηλότερα των υψηλών τιμών σε πραγματικούς όρους της δεκαετίας του ’70.


** Οι αναλυτικοί πίνακες για τις αποδόσεις των εμπορευμάτων από την αρχή του έτους δημοσιεύονται στη δεξιά στήλη «Συνοδευτικό Υλικό».