* Ο αναλυτικός πίνακας με την\ "δράση" των SWFs και την αντίδραση των αγορών δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".

Απειλή ή παράγοντας σταθεροποίησης των αγορών σε περιόδους κρίσης;

Ό,τι κι αν είναι τελικά τα Sovereign Wealth Funds (SWFs), δίνουν ηχηρό «παρών» και στη διάρκεια της χρηματοπιστωτικής κρίσης που ταλανίζει την παγκόσμια οικονομία κι έτσι... αναπόφευκτα θα βρεθούν στο επίκεντρο του προβληματισμού της εαρινής συνόδου του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας στην Ουάσιγκτον.

Το ΔΝΤ προβλέπει τριπλασιασμό της «δύναμης» των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων την επόμενη πενταετία, εξέλιξη που εντείνει τον προβληματισμό αναφορικά με τις επιδράσεις των κινήσεών τους στην παγκόσμια οικονομία και ενδεχομένως στις γεωπολιτικές ισορροπίες. Από τα 2 - 3 τρισ. δολάρια που διαχειρίζονται σήμερα, εκτιμάται ότι έως το 2012 θα κατευθύνουν κεφάλαια ύψους 6 - 10 τρισ. δολαρίων.

Έτσι εξηγείται και γιατί το «κεφάλαιο» SWFs κατέχει εξέχουσα θέση στην εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, ιδίως μετά και τα τελευταία στοιχεία που δείχνουν ότι από τον Νοέμβριο του 2007 έως τον Μάρτιο του 2008 εισέφεραν 41 δισ. δολάρια εκ των 105 δισ. δολαρίων συνολικής ρευστότητας που διοχετεύτηαν στις αγορές, διαδραματίζοντας ρόλο σταθεροποιητικού παράγοντα.

Η ανάλυση στην οποία προχώρησε το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, καταγράφοντας διαγραφές χρεών από κορυφαίους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς από τον Νοέμβριο και μετά, με την κρίση στο φόρτε της, οδηγεί τους εμπειρογνώμονες του Ταμείου στην αρχική εκτίμηση ότι η παρέμβαση των SWFs λειτούργησε ως «απορροφητήρας κραδασμών» για τις τιμές των μετοχών και CDS. Για παράδειγμα, η διαγραφή 6 δισ. ευρώ στην οποία προχώρησε η Citigroup στις 26 Νοεμβρίου συνοδεύτηκε από παρέμβαση του Abu Dhabi Investment Authority, η οποία συγκράτησε την άμεση πτώση της τιμής της μετοχής στο -μόλις- 1,2%.

Στην περίπτωση των διαγραφών ύψους 9,4 δισ. δολαρίων από τη Morgan Stanley στις 19 Δεκεμβρίου, το... χεράκι του έβαλε το China Investment Corporation με 5 δισ. δολάρια και η αντίδραση της τιμής της μετοχής ήταν ανοδική σε ποσοστό 4,2%!

Όταν βέβαια στις 15 Ιανουαρίου η Citigroup προχώρησε σε διαγραφές χρεών ύψους 18,1 δισ. δολαρίων, η «παρέμβαση» ομάδας κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων και άλλων επενδυτών με περίπου 10 δισ. δολάρια δεν στάθηκε ικανή να συγκρατήσει τη μετοχή, η τιμή της οποίας υποχώρησε κατά 7,3%.

Κοινά χαρακτηριστικά

Οι αναλυτές του ΔΝΤ προχωρούν σε τρεις αξιόλογες επισημάνσεις:

1) Οι παρεμβάσεις των SWFs στις περισσότερες περιπτώσεις γίνονται κατόπιν ιδιωτικών διαπραγματεύσεων και όχι αιφνίδια στις δημόσιες αγορές.
2) Οι διαγραφές σημειώθηκαν παράλληλα με την ανακοίνωση της «λύσης» του προβλήματος, υπό την έννοια της κεφαλαιακής ενίσχυσης από ομάδες επενδυτών στις οποίες τα SWFs είχαν σημαίνοντα ρόλο.
3) Η «ένεση» ρευστότητας είναι ισχυρή, αλλά τα SWFs δεν αποκτούν παρά μειοψηφικά πακέτα μετοχών και συνήθως μετατρέψιμα ομόλογα, τα οποία θα μετατραπούν σε μετοχές σε βάθος χρόνου.

Λαμβάνοντας υπόψη τα δεδομένα, τα χαρακτηριστικά των παρεμβάσεων και τις επιπτώσεις τους στις αγορές, η πρώτη εκτίμηση του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου είναι ότι η δράση τους είναι καλοδεχούμενη στις αγορές, αφού συντελούν στον περιορισμό των έντονων διακυμάνσεων στις τιμές των μετοχών.

Για να εξαχθούν όμως ασφαλέστερα συμπεράσματα το ΔΝΤ... επιφυλάσσεται. Άλλωστε, βρίσκεται σε εξέλιξη η διαδικασία καθορισμού ενός κώδικα βέλτιστης πρακτικής, σε συνεργασία με τα SWFs, ο οποίος αναμένεται εντός του έτους.

Πώς γιγαντώθηκαν

Η κυρίαρχη άποψη στους κόλπους του ΔΝΤ και της Κομισιόν είναι ότι η πρόσφατη ταχεία μεγέθυνση των SWFs αντικατοπτρίζει τις μεγάλες και επίμονες παγκόσμιες ανισορροπίες, που αποτελούν διαρκή κίνδυνο για τη σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος και της παγκόσμιας οικονομίας.

Την τελευταία δεκαετία αναδυόμενες αγορές και κυρίως η Κίνα από κοινού με πετρελαιοπαραγωγούς χώρες εμφάνισαν τεράστια και διαρκώς αυξανόμενα πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους που άγγιξαν τα 685 δισ. δολάρια πέρυσι. Σύμφωνα με εκτιμήσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου, την προσεχή τριετία τα πλεονάσματα της Κίνας και των χωρών-εξαγωγέων πετρελαίου θα αγγίξουν τα 800 δισ. δολάρια. Έτσι, τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια βρίσκονται σε ανοδική τροχιά, αφού αυτές οι οικονομίες αναζητούν επενδυτικές οδούς για τα διαθέσιμά τους.

Στον αντίποδα των τεράστιων πλεονασμάτων βρίσκονται τα απειλητικά ελλείμματα των ανεπτυγμένων χωρών, με πρώτη και καλύτερη την περίπτωση των Ηνωμένων Πολιτειών.
Τι θα γίνει αν σε κάποιο χρονικό σημείο οι επενδυτές εμφανιστούν απρόθυμοι να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματα; Σοκ με επιπτώσεις σε παγκόσμιο επίπεδο.

Προβληματισμός και στην Ε.Ε.

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο η Κομισιόν παρακολουθεί με προσοχή τις εξελίξεις. Ένα από τα σημαντικότερα θέματα που προκαλούν ανησυχία είναι μήπως ορισμένα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια λειτουργούν με αδιαφανή τρόπο, παραδείγματος χάρη δεν ανακοινώνουν την αξία των περιουσιακών στοιχείων τους, τους επενδυτικούς στόχους τους και τα συστήματά τους για τη διαχείριση κινδύνου.

Επίσης, μήπως οι κάτοχοί τους τα χρησιμοποιήσουν για την προώθηση στρατηγικών συμφερόντων και όχι των νόμιμων εμπορικών συμφερόντων και επομένως υπάρχει ο φόβος αφενός να στρεβλώσουν τις αγορές και αφετέρου να δημιουργήσουν προβλήματα ασφάλειας για την Ευρωπαϊκή Ένωση και τα κράτη-μέλη της.

Ύψιστος κίνδυνος όμως θεωρείται κυρίως το να ορθωθεί ένα τείχος προστατευτισμού στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. έναντι των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων και όχι τόσο οι ενδεχόμενες αθέμιτες πρακτικές από πλευράς τους, καθώς υπάρχουν επαρκείς κανόνες στις εθνικές νομοθεσίες έναντι πιθανών τέτοιων κινήσεων.

Αυτή είναι άλλωστε η λογική που επικράτησε και μεταξύ των αρχηγών κρατών και κυβερνήσεων στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής, κατά την οποία προκρίθηκε η ενίσχυση της διαφάνειας έναντι της καθιέρωσης απαγορεύσεων που εισηγούνταν ορισμένα κράτη-μέλη.

Ο γενικός στόχος είναι να διατηρηθεί ένα ανοιχτό επενδυτικό περιβάλλον και συγχρόνως να ενισχυθούν η διαφάνεια, η προβλεψιμότητα και η υποχρέωση λογοδοσίας των κρατικών επενδυτικών κεφαλαίων.

Αυτό προϋποθέτει μεγαλύτερη σαφήνεια και επίγνωση της διακυβέρνησης των SWFs καθώς και βελτίωση της ποιότητας των πληροφοριών που παρέχουν στις αγορές σχετικά με το μέγεθός τους, τους επενδυτικούς στόχους τους, τις στρατηγικές τους και την προέλευση των πόρων τους.

Πέντε αρχές

Ο κοινός ευρωπαϊκός τόπος αφορά σε πέντε αρχές: 

- Δέσμευση για ανοιχτό επενδυτικό περιβάλλον τόσο στο εσωτερικό της Ε.Ε. όσο και στις υπόλοιπες χώρες, περιλαμβανομένων των τρίτων χωρών που διαχειρίζονται SWFs. 
- Στήριξη στις πολυμερείς εργασίες που διεξάγονται σε διεθνείς οργανισμούς όπως το ΔΝΤ και ο ΟΟΣΑ. 
- Χρήση των μέσων που υπάρχουν στην Ευρωπαϊκή Ένωση και στα κράτη-μέλη. 
- Τήρηση των υποχρεώσεων δυνάμει της συνθήκης ΕΚ και των διεθνών δεσμεύσεων, παραδείγματος χάρη στο πλαίσιο του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. 
- Αναλογικότητα και διαφάνεια.

Στην ίδια κατεύθυνση προσανατολίζεται και το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Η Κομισιόν έχει καταστήσει σαφές ότι προτίθεται να αποτελέσει την κινητήρια δύναμη που θα προωθήσει τις προσπάθειες οι οποίες καταβάλλονται για την ενίσχυση της διαφάνειας σε διεθνές επίπεδο. Ήδη από τον Οκτώβριο του 2007 οι υπουργοί Οικονομικών της ομάδας G7 ζήτησαν από τους διεθνείς οργανισμούς, και ειδικότερα από το ΔΝΤ και από τον ΟΟΣΑ, να υπάρξει προβληματισμός για τα SWFs.

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει αρχίσει να καταρτίζει έναν κώδικα δεοντολογίας για τα κρατικά επενδυτικά κεφάλαια σε συνεργασία με τους κατόχους τους και ο ΟΟΣΑ θεσπίζει έναν κώδικα βέλτιστων πρακτικών. Το θέμα θα συζητηθεί εκ νέου στην εαρινή σύνοδο του ΔΝΤ και της Παγκόσμιας Τράπεζας, αυτήν τη φορά και υπό το πρίσμα της διεθνούς πιστωτικής κρίσης.

Πώς ξεκίνησαν και πού έφτασαν

Τα Sovereign Wealth Funds μετρούν περισσότερο από μισό αιώνα ζωής, καθώς το πρώτο δημιουργήθηκε από το Kuwait Investment Office το 1953. Ακολούθησε η δημιουργία πολλών ακόμη κατά τη διάρκεια των δεκαετιών του ’70 και του ’80, όταν οι τιμές του πετρελαίου ακολουθούσαν έντονα ανοδική πορεία.

Όμως, τα τελευταία 10 - 15 χρόνια καταγράφεται πραγματικά εκρηκτική αύξηση της παρουσίας τους. Οι εκ νέου υψηλές τιμές του πετρελαίου, η παγκοσμιοποίηση και οι μακροοικονομικές ανισορροπίες βρίσκονται πίσω από τις εξελίξεις. Έτσι, από το 2000 και μετά έχουν δημιουργηθεί περίπου 20 νέα SWFs, συμπεριλαμβανομένων του Russia Reserve Fund, του National Welfare Fund και του Korea’s Investment Corporation.

Σήμερα, περισσότερες από 30 χώρες διαθέτουν Sovereign Wealth Funds, εκ των οποίων τα ισχυρότερα καταγράφονται στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα (2), στη Νορβηγία, στη Ρωσία, στη Σαουδική Αραβία, στο Κουβέιτ, στην Κίνα και στη Σιγκαπούρη (2).


* Ο αναλυτικός πίνακας με τη "δράση" των SWFs και την αντίδραση των αγορών δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη "Συνοδευτικό Υλικό".