Η Τουρκία ετοιμάζει αντίποινα για τις αμερικανικές κυρώσεις

Ο Λευκός Οίκος είναι πρόθυμος να άρει τις κυρώσεις κατά της Τουρκίας, όμως αυτό δεν σημαίνει πως το Κογκρέσο των ΗΠΑ είναι πρόθυμο να σταματήσει σύντομα να πιέζει την Άγκυρα αναφορικά με την επίθεσή της κατά των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων (SDF). Πράγματι, ορισμένα μέλη του Κογκρέσου έχουν χαρακτηρίζει την αμερικανοτουρκική συμφωνία εκεχειρίας της 17ης Οκτωβρίου ως «συνθηκολόγηση» έναντι της Άγκυρας, δημιουργώντας προοπτική για συνεχιζόμενες αμερικανικές πιέσεις μέσω κυρώσεων στην κυβέρνηση του Τούρκου προέδρου Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν για την τουρκική εισβολή. Δεν αποτελεί έκπληξη ότι αυτό θα επηρεάσει σοβαρά την Τουρκία, αυξάνοντας την προοπτική η χώρα να προχωρήσει σε αντίποινα κατά των ΗΠΑ και των αμερικανικών συμφερόντων στην Τουρκία – έστω και αν επιδιώξει να «ανταποδώσει» στις ΗΠΑ χωρίς τα αντίποινα να είναι τόσα ώστε να οδηγήσουν σε μεγαλύτερο οικονομικό πρόβλημα στην Τουρκία. Σε κάθε περίπτωση, η πιθανή αντίδραση της Τουρκίας θα έχει σοβαρές αρνητικές επιπτώσεις βραχυπρόθεσμα στις επιχειρήσεις και τους ιδιώτες στην Τουρκία που σχετίζονται με τις ΗΠΑ, αλλά και στους αμυντικούς εταίρους από την Δύση μακροπρόθεσμα.

Μια έμμεση εθνικιστική αντίδραση

Στο πλαίσιο των προσπαθειών για να τιμωρήσει την Τουρκία για τις επιχειρήσεις της κατά των Κούρδων της Συρίας, το αμερικανικό υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε στις 14 Οκτωβρίου κυρώσεις κατά των Τουρκικών υπουργείων ενέργειας και άμυνας –πέραν των υπουργών ενέργειας, άμυνας και εσωτερικών- καθώς και περιθώριο 30 ημερών στις ξένες επιχειρήσεις να περιορίσουν τις όποιες δραστηριότητες που έχουν σε συνεργασία με τα υπουργεία αυτά. Όμως αυτό που εισηγήθηκαν ο Λευκός Οίκος και το υπουργείο Οικονομικών μέχρι στιγμής είναι απλώς ένα εναρκτήριο σημείο. Το Κογκρέσο ετοιμάζει νομοθεσία για κυρώσεις, ειδικά αφού η εκεχειρία –που σχεδιάστηκε εν μέρει για να αποκλιμακώσει τις πιέσεις των κυρώσεων- παραμένει εύθραυστη.

Αν αυξηθούν οι πιέσεις των κυρώσεων, οξύνοντας τις σχέσεις μεταξύ της Άγκυρας και των ΗΠΑ, οι ιδιωτικές επιχειρήσεις της Τουρκίας, Τούρκοι αξιωματούχοι και ιδιώτες πιθανότατα ως αντίποινα θα βάλουν στο στόχαστρο αμερικανικά και δυτικά συμφέροντα. Τούρκοι ιδιώτες και τουρκικές οντότητες, ανάλογα, θα μπορούσαν να υποκύψουν στις εθνικιστικές πιέσεις από την Άγκυρα να περιορίσουν τις σχέσεις τους με αμερικανικές επιχειρήσεις. Τοπικοί πολιτικοί, για παράδειγμα, θα μπορούσαν να σταματήσουν να βγάζουν άδειες σε αμερικανικές επιχειρήσεις (όπως έκανε το 2018 ένας δήμος στην ευρύτερη Άγκυρα) ή να μποϋκοτάρουν τα αμερικανικά προϊόντα και υπηρεσίες. Τον Αύγουστο του 2018 ο Ερντογάν ζήτησε ανεπίσημο μποϋκοτάζ των ηλεκτρονικών που κατασκευάζονται στις ΗΠΑ, ως απάντηση στις αμερικανικές κυρώσεις που επιβλήθηκαν σε σχέση με την κράτηση του Αμερικανού πάστορα Άντριου Μπράνσον. Και ενώ το κάλεσμα του Ερντογάν δεν ήταν νομικά δεσμευτικό, ωστόσο θα μπορούσε να είχε επηρεάσει τις αμερικανικές εξαγωγές προς την Τουρκία εάν η Ουάσινγκτον δεν είχε άρει τις κυρώσεις κατά της Άγκυρας νωρίτερα. Τέτοια ανεπίσημα αντίποινα από την Τουρκία πιθανότατα δεν θα οδηγούσαν σε επίσπευση μιας αμερικανικής ανταπόδοσης, όμως θα προκαλούσαν ανησυχία τους ξένους επενδυτές και τις επιχειρήσεις με επιχειρηματικές δραστηριότητες στην Τουρκία, καθώς θα σήμαιναν ότι θα αντιμετώπιζαν απρόβλεπτα εμπόδια και προκλήσεις στην ομαλή και συνεχή δραστηριότητά τους.

Αλλά τα ανεπίσημα αντίποινα που επισπεύδονται από τον εθνικιστικό πυρετό του Ερντογάν – αντί για μια άμεση, οργανωμένη από το κράτος εκστρατεία- μπορεί να πάνε πέραν ενός απλού μποϋκοτάζ, και να περιλαμβάνουν παρενοχλήσεις, χάκινγκ ή ακόμα και βία. Εν μέσω μιας διπλωματικής διαμάχης μεταξύ της Ολλανδίας και της Τουρκίας το 2017, μέλη της υπερεθνικιστικής οργάνωσης Γκρίζοι Λύκοι χάκαραν παράνομα ολλανδικές δημόσιες και ιδιωτικές ιστοσελίδες, δημιουργώντας προσωρινά πρόβλημα σε επιχειρηματικές δραστηριότητες. Δυο χρόνια νωρίτερα, η οργάνωση είχε επιτεθεί επίσης σε ομάδα τουριστών που νόμιζε πως ήταν Κινέζοι (στην πραγματικότητα ήταν Κορεάτες) στην Κωνσταντινούπολη για τον τρόπο που η Κίνα συμπεριφέρεται στους Ουιγούρους. Υπάρχει επίσης κίνδυνος Δυτικοί απόδημοι και ΜΚΟ που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία –ιδιαίτερα αυτές που αντιτίθεται στις συνεχιζόμενες τουρκικές επιχειρήσεις στη Συρία ή γενικότερα στην τουρκική πολιτική έναντι των Κούρδων ενόπλων – θα μπορούσαν να έρθουν αντιμέτωποι με σκληρές αντιδράσεις. Και αν και οι πιθανότητες είναι μακρινές, είναι δυνατόν να πραγματοποιηθούν ακόμα και άμεσες επιθέσεις σε αμερικανικούς κυβερνητικούς ή εμπορικούς στόχους, όμως όταν κάποιοι πυροβόλησαν κατά της αμερικανικής πρεσβείας στην Τουρκία τον Αύγουστο του 2018.

Το κράτος δείχνει τον δρόμο

Την ίδια ώρα, η κυβέρνηση της Τουρκίας δεν θα έχει και πολλές επιλογές από το να εκκινήσει μια επίσημη απάντηση στις αμερικανικές ενέργειες, ακόμα και αν η επίπτωση είναι περιορισμένη. Για παράδειγμα, η Τουρκία αντέγραψε γρήγορα τις αμερικανικές κυρώσεις κατά δυο τούρκων αξιωματούχων τον Αύγουστο του 2018, επιβάλλοντας κυρώσεις σε δυο αμερικανούς αξιωματούχους, και πιθανότατα θα πράξει το ίδιο αν οι ΗΠΑ επιβάλλουν παρόμοιες, πιο μακροχρόνιες κυρώσεις σε ξεχωριστές τουρκικές αρχές. Για παράδειγμα, ο Λευκός Οίκος επέβαλε καθυστερημένες ποινές κατά της Τουρκίας για την αγορά των ρωσικών S-400, αν όμως προκύψουν πράγματι κυρώσεις που να συνδέονται με την Πράξη Αντιμετώπισης των Αντιπάλων της Αμερικής Μέσω Κυρώσεων (CAATSA) τότε η Τουρκία πιθανότατα θα απαντούσε αναλόγως, παίρνοντας τουλάχιστον συμβολικά μέτρα κατά των αμερικανικών αμυντικών εταιρειών.

Δεδομένης της οικονομικής ανισότητας μεταξύ των δυο χωρών, τα άμεσα τουρκικά αντίποινα δεν θα έβλαπταν την αμερικανική οικονομία, θα έβλαπταν όμως συν τω χρόνω τις αμερικανικές και δυτικές επιχειρήσεις που έχουν έκθεση στις τουρκικές αγορές. Θα μπορούσαν επίσης να οδηγήσουν σε περισσότερα αμερικανικά αντίποινα, προκαλώντας μια αντεκδικητική κλιμάκωση. Αν αυτά τα μέτρα παραμείνουν σε ισχύ μακροπρόθεσμα, αυτό θα έβλαπτε την ικανότητα οποιασδήποτε τουρκικής ή αμερικανικής επιχείρησης να διενεργεί κανονικά τις δραστηριότητές της στην άλλη χώρα.

Αναζητώντας αμυντικές εναλλακτικές

Οι κυρώσεις της Δύσεις είναι πιθανόν να διαταράξουν ακόμα περισσότερο τους αμυντικούς δεσμούς Δύσης-Τουρκίας, όμως σε αντίθεση με άλλες πτυχές της σχέσης της Τουρκίας με τη Δύση, η Άγκυρα δεν θα έχει πολλούς λόγους να προβεί σε αντίποινα κατά των εταίρων στην αμυντική βιομηχανία, αφού η Τουρκία εξακολουθεί να εξαρτάται σε πολύ μεγάλο βαθμό από τέτοια προϊόντα: η Τουρκία εισάγει το 60% των όπλων της από της ΗΠΑ και ακολουθούν η Ισπανική Navantia (για την κατασκευή αμφίβιων πολεμικών πλοίων) και η ιταλική Leonardo (για ραντάρ και ηλεκτρονικό εξοπλισμό). Ακόμα και πέραν των χωρών αυτών, άλλες μεγάλες εταιρείες είναι βασικοί εταίροι, όπως η βρετανική BAE Systems και η Rolls-Royce (για την ανάπτυξη αεροσκαφών), και οι νοτιοκορεατικές Hyundai Rotem και Hanwha Techwin (για το τανκ Altay και το ολμοβόλο T-155 Firtina). Τεράστιος προμηθευτής είναι και η Γερμανία, με την MTU Friedrichshafen GmbH και την Rheinmetall να προμηθεύουν νέα τανκ και αυτοκινουμενα όπλα στην Τουρκία, την Mercedes-Benz και την MAN SE να παρέχουν πωλήσεις και υποστήριξη στρατιωτικών φορτηγών και την HDW να βοηθά στην κατασκευή υποβρυχίων.

Η Τουρκία θα ελπίσει πως αυτές οι αμυντικές εταιρείες θα πιέσουν τις κυβερνήσεις τους να περιορίσουν τις επιπτώσεις των κυρώσεων και να μην προβούν σε μέτρα που θα διαταράσσουν περαιτέρω τους αμυντικούς δεσμούς της Άγκυρας. Ωστόσο, η αβεβαιότητα θα ενισχύσει τις ιδέες της Τουρκίας περί της ανάγκης για ανεξαρτησία από τη Δύση: στον απόηχο της εκστρατείας κυρώσεων, η Τουρκία θα εργαστεί για να βελτιώσει τη δική της αμυντική βιομηχανία και να διαφοροποιήσει περαιτέρω τους εταίρους της στην αμυντική βιομηχανία προκειμένου να μειώσει την έκθεσή της στη μελλοντική δυτική επιρροή. Αυτό, τελικά, αποτελεί μια βραδέως κινούμενη απειλή για τις αμυντικές εταιρείες με δεσμούς με την Τουρκία, καθώς η Άγκυρα αναζητά τρόπους για να αντικαταστήσει ορισμένες από τις δραστηριότητές της με εγχώριες εταιρείες στην Τουρκία και νέους εταίρους στο εξωτερικό. Ωστόσο, πολύ πριν συμβεί αυτό, αμερικανικές και δυτικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στην Τουρκία είναι πιθανόν να αντιμετωπίσουν δυσκολίες αν το Κογκρέσο των ΗΠΑ επιλέξει να εντείνει της πιέσεις στην Άγκυρα για τις ενέργειές της στη βορειοανατολική Συρία.