Η σαρωτική νίκη Ζελένσκι και οι προκλήσεις για την Ουκρανία

Ο κωμικός Βολοντίμιρ Ζελένσκι σάρωσε στις προεδρικές εκλογές της Ουκρανίας, γεγονός που αποτελεί έκφραση της αγανάκτησης του κόσμου για την γενικότερη αδιαφορία που επικρατούσε στην ουκρανική πολιτική.

Η επανάσταση Euromaidan του 2014 δημιούργησε προσδοκίες, δίνοντας μια «γεύση» της αντιλαμβανόμενης αλλαγής που πολλοί θεωρούσαν πως ήταν δυνατό να συντελεστεί στη χώρα. Όμως οι μεταρρυθμιστικές προσπάθειες υπό τον Ποροσένκο είχαν ανάμεικτα αποτελέσματα. Για παράδειγμα, οι μεταρρυθμίσεις στον ενεργειακό κλάδο οδήγησαν σε υψηλότερα κόστη των υπηρεσιών κοινής ωφέλειας, ενώ οι μισθοί δεν ακολούθησαν τον πληθωρισμό. Εν τω μεταξύ, οι προσπάθειες για αντιμετώπιση της διαφθοράς μέσω δικαστικών και νομικών μεταρρυθμίσεων έχουν σε μεγάλο βαθμό «παγώσει». Έτσι, ο Ζελένσκι -ο οποίος δεν έχει προηγούμενη πολιτική εμπειρία και ο οποίος δεν πρόσφερε κατά την προεκλογική του εκστρατεία κάποια ξεκάθαρη πολιτική συνταγή- χρησίμευσε ως υποψήφιος διαμαρτυρίας.

Με τη νίκη του Ζελένσκι να έχει επισημοποιηθεί, το ερώτημα στρέφεται στο πώς θα αναμορφώσει την Ουκρανική πολιτική μόλις αναλάβει και επισήμως τα καθήκοντά του. Βραχυπρόθεσμα, δεν θα μπορέσει να κάνει και πολλά. Το Ουκρανικό κοινοβούλιο, του οποίου αυτή τη στιγμή ηγείται το Μπλοκ του Πέτρο Ποροσέκνο, αποτελεί έναν σημαντικό περιορισμό για τη δύναμη της προεδρίας. Ως εκ τούτου, ο Ζελένσκι –το κόμμα του οποίου αυτή τη στιγμή δεν εκπροσωπείται στο κοινοβούλιο – θα δυσκολευτεί να περάσει σημαντικές αλλαγές πολιτικής, τουλάχιστον μέχρι τις βουλευτικές εκλογές του Οκτωβρίου, όπου θα έχει την ευκαιρία να αυξήσει τα νούμερα του κόμματός του.

Οι όποιες αλλαγές θέλει να κάνει ο Ζελένσκι, θα πρέπει επίσης να λάβουν υπ’ όψιν την εξωτερική επιρροή, περιλαμβανομένων των πιέσεων της Δύσης για πολιτική συνέχεια στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις που σχετίζονται με το πρόγραμμα οικονομικής βοήθειας του ΔΝΤ για τη χώρα.

Πέραν της άμεσης θητείας του, ο Ζελίνσκι θα μπορούσε να αλλάξει την προσέγγιση της Ουκρανίας σε βασικά ζητήματα όπως η σύγκρουση με τους φιλορώσους αυτονομιστές στη Ντονμπάς. Πράγματι, έχει ζητήσει επανεκκίνηση της διαπραγματευτικής διαδικασίας για τον τερματισμό του πολέμου στην Ανατολική Ουκρανία, όμως, η φιλοδοξία του αυτή αντιμετωπίζει εμπόδια. Οι Δυτικοί υποστηρικτές της Ουκρανίας έχουν πιέσει για συνέχιση της διαδικασίας του Μινσκ και της Νορμανδίας, βήμα που οι εκπρόσωποι του Ζελένσκι έχουν επιβεβαιώσει πως είναι προσηλωμένοι να ακολουθήσουν, κάτι που σημαίνει πως η προσπάθεια εξεύρεσης λύσης θα αντιμετωπίσει τους ίδιους περιορισμούς.

Η Ρωσία, η οποία προσεγγίζει με επιφύλαξη τη νίκη του Ζελένσκι, θα αποτελέσει μεγάλο εμπόδιο στον τερματισμό του πολέμου, δεδομένου ότι η Μόσχα έχει συμφέρον να υπονομεύσει τη διαδικασία ενσωμάτωσης της Ουκρανίας στη Δύση, ασχέτως του ποιος είναι πρόεδρος. Δεδομένου ότι ο Ζελένσκι στηρίζει την ευρύτερη ενσωμάτωση της χώρας στο δυτικό μπλοκ, με την ένταξη στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ (έχει ζητήσει τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ  ως μέσου για να αποσαφηνιστεί η γνώμη του κοινού για το ζήτημα), η όποια διαφορά στην εξωτερική πολιτική μεταξύ του Ζελένσκι και του Ποροσκένκο πιθανότατα θα είναι τακτικής και όχι στρατηγικής φύσεως.

Θα μπορούσε, ωστόσο, να υπάρχει μεγαλύτερη προοπτική εγχώριων αλλαγών, καθώς ο λαός της Ουκρανίας θα περιμένει ο Ζελένσκι να τηρήσει τη δέσμευσή του να κάνει περισσότερα για να αντιμετωπίσει τη διαφθορά και θα τον καταστήσει υπεύθυνο για την τήρηση της δέσμευσης αυτής. Και αυτό, όμως περιπλέκεται από τις φερόμενες σχέσεις του με τον ολιγάρχη Ιχορ Κολομόϊσκι, καθώς και από τις προσπάθειες των διαφόρων συμφερόντων εντός του πολιτικού και οικονομικού κατεστημένου να αντισταθούν στις μεταρρυθμίσεις κατά της διαφθοράς.

Η έκταση της αντίστασης που θα αντιμετωπίζει ο Ζελένσκι στην προσπάθειά του να αλλάξει την Ουκρανική πολιτική, θα γίνει πιο ξεκάθαρη τις επόμενες εβδομάδες, με τον διορισμό του υπουργικού συμβουλίου και του προσωπικού και την προσπάθεια του Ζελένσκι να αυξήσει την εκπροσώπηση του κόμματός του στο κοινοβούλιο.

Οι κοινοβουλευτικές εκλογές στην Ουκρανία προγραμματίζονται για τις 27 Οκτωβρίου. Το Μπλοκ του Πέτρο Ποροσένκο και το Λαϊκό Μέτωπο απαρτίζουν αυτή τη στιγμή τον κυβερνών συνασπισμό, ενώ το κόμμα «Υπηρέτης του Λαού» του Ζελένσι θα προσπαθήσει να πάρει τις πρώτες του έδρες.