Προεκλογικά πυροτεχνήματα πίσω από την κόντρα ΕΕ-Τουρκίας

Οι μεγάλες κοινότητες Τούρκων ομογενών στην Ευρωπαϊκή Ένωση καθιστούν τις ευρωπαϊκές πόλεις δημοφιλείς σταθμούς για τους Τούρκους υποψήφιους πολιτικούς κατά τη διάρκεια των προεκλογικών περιόδων.

Μάλιστα, ο πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν πραγματοποίησε εκδήλωση στη γερμανική πόλη της Καρλσρούης πριν την επανεκλογή του το 2015. Όμως, καθώς η Γερμανία και η Ολλανδία -που στεγάζουν τους μεγαλύτερους τουρκικούς πληθυσμούς στην Ευρώπη- ετοιμάζονται για τις δικές τους εκλογές (με τις ολλανδικές να διεξάγονται σήμερα), οι Τούρκοι πολιτικοί δυσκολεύονται να μεταφέρουν εκεί τις προεκλογικές τους εκστρατείες.

Το Σάββατο, αξιωματούχοι στο Ρότερνταμ αρνήθηκαν να επιτρέψουν σε Τούρκους υπουργούς την είσοδο στην πόλη για να πραγματοποιήσυν εκστρατεία για λογαριασμό του κυβερνώντος Κόμματος της Δικαιοσύνης και της Ανάπτυξης (AKP), ενόψει του τουρκικού δημοψηφίσματος τον Απρίλιο. Το περιστατικό προκάλεσε διπλωματική διένεξη μεταξύ της τουρκικής και της ολλανδικής κυβέρνησης, λίγες μόνον ημέρες μετά την κλιμάκωση των εντάσεων μεταξύ της Άγκυρας και του Βερολίνου.

Υποστηρικτές του AKP συγκρούστηκαν με δυνάμεις ασφαλείας στην Ολλανδία και την Κωνσταντινούπολη, διαδηλωτές αντικατέστησαν την ολλανδική σημαία στο προξενείο της χώρας με μια τουρκική. Τούρκοι αξιωματούχοι πρότειναν ακόμα και διπλωματικές κυρώσεις κατά της Ολλανδίας (σ.σ. τη Δευτέρα ο αντιπρόεδρος της τουρκικής κυβέρνησης Νουμάν Κουρτουλμούς ανακοίνωσε ότι η τουρκική κυβέρνηση διακόπτει τις διπλωματικές της σχέσεις, υψηλού επιπέδου, με την Ολλανδία, μην επιτρέποντας την επιστροφή στην Τουρκία του Ολλανδού πρέσβη), ή διάβημα κατά της χώρας στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων. Το επεισόδιο εγείρει ερωτήματα για το μέλλον της τουρκικής συμμαχίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση, την ώρα που κύματα εθνικισμού σαρώνουν τους ψηφοφόρους και των δύο πλευρών.

Για το κυβερνών κόμμα της Τουρκίας, η εξασφάλιση της ψήφου των ομογενών είναι βασική για την επιτυχία του επερχόμενου δημοψηφίσματος, που έχει προγραμματιστεί να διενεργηθεί στις 16 Απριλίου. Η ψήφος θα καθορίσει αν η κυβέρνηση Ερντογάν θα μπορέσει να προχωρήσει τις συνταγματικές μεταρρυθμίσεις που θα οδηγήσουν σε περιορισμό της νομοθετικής εξουσίας της κυβέρνησης και θα καταργήσουν ουσιαστικά το γραφείο του πρωθυπουργού, μεταφέροντας τις δικαστικές εξουσίες και αυξάνοντας τις εξουσίες του προέδρου.

Η νίκη κάθε άλλο παρά εξασφαλισμένη είναι, όμως, παρά τη δημοφιλία του Ερντογάν και την ανθεκτική ελκυστικότητα που έχει το AKP στους ψηφοφόρους του. Η τουρκική οικονομία βυθίζεται ακόμα περισσότερο, μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα του Ιουλίου του 2016. Μεταξύ της ευθραυστότητας της τουρκικής λίρας, του τεράστιου εταιρικού χρέους της χώρας, της μείωσης των ξένων επενδύσεων και του χρόνια χαμηλού τουρισμού, οι ηγέτες του AKP ανησυχούν πως τα προβλήματα της τουρκικής οικονομίας θα επηρεάσουν τους ψηφοφόρους στην κάλπη του επόμενου μήνα.

Τα τρία εκατομμύρια εγγεγραμμένων Τούρκων ψηφοφόρων που ζουν στη Δυτική Ευρώπη θα μπορούσαν να κρίνουν την τύχη του δημοψηφίσματος. Και από τότε που επιχειρήθηκε το πραξικόπημα, το εθνικιστικό αίσθημα των Τούρκων ομογενών στην Ευρώπη έχει εκτιναχθεί.

Εντούτοις, οι πολιτικοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση έχουν τις δικές τους προεκλογικές εκστρατείες να σκεφτούν. Η Ολλανδία διενεργεί σήμερα εκλογές και ακολουθούν οι προεδρικές εκλογές στη Γαλλία τον Απρίλιο και Μάιο και οι γενικές εκλογές στη Γερμανία τον Σεπτέμβριο.

Σε κάθε εκλογική μάχη, τα κόμματα που αντιτίθενται γενικότερα στη μετανάστευση -και ιδιαίτερα στη μετανάστευση από μουσουλμανικές κυρίως χώρες- θα τα πάνε καλά. Επιπλέον, τα κόμματα αυτά αντιτίθενται στην ένταξη της Τουρκίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και οι εκδηλώσεις Τούρκων πολιτικών από καιρό αποτελούν αμφιλεγόμενο θέμα στη Δυτική Ευρώπη, ωστόσο λόγω των επερχόμενων εκλογών οι εκδηλώσεις αυτές παρακολουθούνται ακόμα στενότερα. Απαγορεύοντας σε Τούρκους αξιωματούχους να πραγματοποιήσουν πολιτικές εκδηλώσεις, οι μετριοπαθείς ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ελπίζουν πως θα μπορέσουν να «παίξουν» επί ίσοις όροις με τους εθνικιστές αντιπάλους τους και να τους στερήσουν τις ευκαιρίες να αυξήσουν τα δημοσκοπικά τους νούμερα. Τα αντιπολιτευτικά κόμματα στη Γαλλία, για παράδειγμα, «πιάστηκαν» από τουρκική πολιτική εκδήλωση που πραγματοποιήθηκε στη χώρα την Κυριακή για να επιτεθούν στη νυν κυβέρνηση.

Η κατάσταση περιπλέκεται ακόμα περισσότερο καθώς οι σχέσεις μεταξύ της Τουρκίας και της Ευρωπαϊκής Ένωσης δέχονται όλο και μεγαλύτερες πιέσεις. Η τουρκική κυβέρνηση έχει κατηγορήσει την Ευρωπαϊκή Ένωση ότι αθέτησε τους όρους της συμφωνίας με την Άγκυρα για το προσφυγικό. Στο πλαίσιο της συμφωνίας, οι Βρυξέλλες υποσχέθηκαν να απελευθερώσουν τη βίζα για τους Τούρκους πολίτες που θέλουν να ταξιδέψουν στην ΕΕ, να επιταχύνουν τις διαπραγματεύσεις για την ένταξη της Τουρκίας στο μπλοκ και να δώσουν στη χώρα οικονομική βοήθεια ώστε να αντισταθμιστεί το κόστος της φιλοξενίας εκατομμυρίων αιτούντων άσυλο εντός των συνόρων της. Εν τω μεταξύ, οι κυβερνήσεις της ΕΕ επικρίνουν τον Ερντογάν για την πάταξη των πολιτικών του αντιπάλων μετά το πραξικόπημα.

Παρά τις διαφορές τους, δεν συμφέρει καμία πλευρά να θυσιάσει τις σχέσεις της με την άλλη για χάρη της εσωτερικής πολιτικής. Οι πολιτικοί στην Ευρωπαϊκή Ένωση δεν μπορούν να ρισκάρουν την κατάρρευση της συμφωνίας για το προσφυγικό, ιδιαίτερα σε μια χρονιά εκλογών. Ομοίως, η Τουρκία εξακολουθεί να σκοπεύει να διαπραγματευτεί μια ευρύτερη τελωνειακή ένωση με την ΕΕ και εξαρτάται από το εμπόριο με και από τις επενδύσεις από χώρες όπως η Ολλανδία και η Γερμανία, για να μην καταρρεύσει η οικονομία της.

Και οι δυο χώρες στέλνουν εκατομμύρια τουρίστες στην Τουρκία κάθε χρόνο. Περισσότερες από 6.000 γερμανικές εταιρείες δραστηριοποιούνται στην Τουρκία σε κάθε σχεδόν οικονομικό κλάδο, σύμφωνα με το υπουργείο Εξωτερικών Υποθέσεων της χώρας. Επιπλέον, η Ολλανδία είναι η μεγαλύτερη πηγή ξένων άμεσων επενδύσεων στην Τουρκία, αντιπροσωπεύοντας το 16% των συνολικών εισροών. Καθώς μέρος του χρήματος αυτού αναμφίβολα προέρχεται από Τούρκους ομογενείς στην Ολλανδία, η επιβολή κυρώσεων στη χώρα μπορεί να καταλήξει να βλάπτει τους ψηφοφόρους που το AKP προσπαθεί να προσελκύσει.

Η Τουρκία θα δείξει σύνεση στην απόφασή της για επιβολή κυρώσεων στις ολλανδικές εισαγωγές ή στις επενδύσεις, γνωρίζοντας πως «δεν πρέπει να δαγκώνει το χέρι που την ταΐζει».

Ο καβγάς μεταξύ της Τουρκίας και ορισμένων ευρωπαϊκών χωρών είναι μία μόνο επιπλοκή που έχουν προκαλέσει τα κύματα εθνικισμού που σαρώνουν και τις δύο πλευρές. Όταν ολοκληρωθεί το δημοψήφισμα για τη συνταγματική αναθεώρηση, ασχέτως του αποτελέσματός του, η φρενίτιδα της Άγκυρας θα καταλαγιάσει, όπως και η πίεση στις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις για τις τουρκικές πολιτικές εκδηλώσεις.

Εν τω μεταξύ, η διατήρηση της ισορροπίας θα είναι δύσκολη για την Άγκυρα, καθώς η τουρκική κυβέρνηση προσπαθεί ταυτόχρονα να προσελκύσει ψηφοφόρους και να διατηρήσει τους οικονομικούς δεσμούς με την Ευρώπη.