του Γιώργου Παπανικολάου

Στα ίχνη του περιβόητου Nick Leeson, που κάμποσα χρόνια πριν ”τσάκισε” την τράπεζα Barings παίζοντας χωρίς άδεια και γνώση των προϊσταμένων του τεράστια συμβόλαια παραγώγων στον Nikkei, φαίνεται ότι βαδίζει ολοταχώς ο 31χρονος Jérôme Kerviel, (εικονιζόμενος στη φωτό) ένας trader μετοχικών παραγώγων που ”έπαιζε” από το Παρίσι και χαρακτηρίζεται ήδη από την ηγεσία της Société Générale ”απατεώνας ιδιοφυΐα”.

Αλλωστε κατάφερε να υπερτριπλασιάσει το ”ρεκόρ” του Leeson, που εξάτμισε ”μόλις” 1,4 δισ. δολάρια το 1995, ξεπερνώντας κατα πολύ και τον λιγότερο γνωστό Yasuo Hamanaka, που κόστισε στη Sumitomo 2,6 δισ. δολάρια σε συμβόλαια χαλκού!

Πέρα από την τεράστια ζημία που προκάλεσε στον μεγάλο γαλλικό τραπεζικό όμιλο (που ελέγχει στην Ελλάδα τη Γενική Τράπεζα), ο ”αλήτης trader” (rogue trader αγγλιστί) φαίνεται ότι οδήγησε τη Δευτέρα σε επιτάχυνση της πτώσης των ευρωπαϊκών αγορών, ενώ προκάλεσε ενδεχομένως και την πρωτοφανή (για δύο δεκαετίες) παρέμβαση της FED που μείωσε αιφνιδιαστικά τα αμερικανικά επιτόκια κατά 0,75%.

Το ίδιο το γεγονός ότι ένας ”δευτεροκλασάτος” trader κατάφερε να ”νικήσει” τα συστήματα εσωτερικού ελέγχου μιας μεγάλης γαλλικής τράπεζας (όταν τα τελευταία χρόνια υποτίθεται ότι έχουν ήδη ενισχυθεί σημαντικά, μια διαδικασία που ξεκίνησε αμέσως μετά το σκάνδαλο της Barings), αλλά και να κλονίσει τις μεγαλύτερες αγορές του κόσμου, είναι εξαιρετικά ανησυχητικό.

Ακόμη δε πιο ανησυχητικό αν αναλογιστούμε ότι η Société είναι αυτήν τη στιγμή ο μεγαλύτερος ”παίκτης” στη διεθνή αγορά μετοχικών παραγώγων και μάλιστα με προϊόντα που καυχιέται ότι η ίδια έχει ”ανακαλύψει”.

Όπως αναφέρουν δημοσιεύματα στις ΗΠΑ, η SocGen δεν ειδοποίησε επίσημα τις αρμόδιες αρχές για την υπόθεση, πριν προσπαθήσει να κλείσει θέσεις που είχε ανοίξει ο απατεώνας trader, καθώς η ηγεσία της φοβήθηκε ότι άλλες τράπεζες θα είχαν το περιθώριο να ενισχύσουν θέσεις ”κόντρα” σε αυτές που είχε δημιουργήσει ο Kerviel, κάτι που θα δημιουργούσε περαιτέρω διόγκωση των ζημιών της!

Έτσι, όταν ο κ. Bernanke έβλεπε στις οθόνες του τις ευρωπαϊκές αγορές να κλονίζονται με εντυπωσιακό τρόπο, αναφέρουν τα ίδια δημοσιεύματα, δεν γνώριζε ότι εν μέρει η κατάσταση οφειλόταν στο κλείσιμο από πλευράς SocGen των μαζικών ανοιχτών θέσεων που είχε δημιουργήσει ένας νεαρός απατεώνας trader.

Πράγματι, οι θέσεις τις οποίες είχε ανοίξει ο απατεώνας trader υπολογίζονται σε περίπου 40-50 δισ. ευρώ (!) κι έκλεισαν από τη SocGen όπως - όπως. Αν και η ίδια υποστηρίζει ότι δεν είχαν επίδραση στην πτώση καθώς περιόριζε τις κινήσεις κλεισίματος στο 10% του εκάστοτε τζίρου.

H πτώση στην Ευρώπη ερμηνεύτηκε σαφώς ως ”πεποίθηση” των αγορών ότι οι ΗΠΑ οδεύουν ξεκάθαρα σε ύφεση και η FED κινητοποιήθηκε για να δώσει -μέσω της αιφνιδιαστικής και μεγάλης μείωσης των επιτοκίων- ”σήμα” ότι αντιμετωπίζει την κατάσταση.

Τώρα Αμερικανοί αναλυτές εκτιμούν ότι την ερχόμενη εβδομάδα ίσως να μην έχουμε νέα εντυπωσιακή μείωση των επιτοκίων!

Από την άλλη πλευρά, η ίδια η Société Générale δέχτηκε ένα πλήγμα μεγέθους που ίσως αποδειχτεί αρκετό για να απειλήσει την αυτόνομη ύπαρξή της.

Τα 5 δισ. της ζημίας, ποσό κολοσσιαίο ακόμη και για τα μεγέθη της, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο επήλθε αυτή, από τις ενέργειες ενός και μόνο ανεξέλεγκτου ανθρώπου, καταρρακώνουν το κύρος της, δημιουργούν αμφιβολίες για το αν θα παραμείνει η ίδια ηγεσία στην κορυφή της, την οδηγούν σε υποχρέωση αύξησης κεφαλαίων - και το κυριότερο, έχουν ήδη πυροδοτήσει πληροφορίες και σενάρια για το ενδεχόμενο εξαγοράς της από άλλους, με αναφορά και σε ονόματα υποψηφίων, όπως η Barclays!

Το πιο σημαντικό όμως είναι ότι όλη αυτή η αναταραχή, που ξεπέρασε αυτή τη φορά τα όρια μιας τράπεζας ή μιας αγοράς, δημιουργώντας επίπλαστες εντυπώσεις και ενδεχομένως καθορίζοντας τις ενέργειες της πιο ισχυρής κεντρικής τράπεζας του κόσμου, ξεκίνησαν από έναν άνθρωπο 31 ετών, χωρίς υψηλή θέση (υποτίθεται ότι έκανε απλά παράγωγα όπως πολλοί άλλοι-plain vanilla τα αποκαλεί ο διεθνής Τύπος), που ήταν απατεώνας.

Ο κ. Kerviel σίγουρα κέρδισε μια θέση στο ”πάνθεον” με τα πιο μαύρα πρόβατα της σύγχρονης ιστορίας των αγορών, ίσως να γίνει κινηματογραφική ταινία, πιθανότατα θα καταλήξει στη φυλακή.

Το θέμα όμως είναι ότι για μία ακόμη φορά φάνηκε καθαρά ότι η παγκόσμια αγορά των σύνθετων προϊόντων, μια αγορά πρωτοφανούς μεγέθους, είναι εξαιρετικά ευάλωτη σε διάφορα φαινόμενα, παρά τις διαβεβαιώσεις των τραπεζών διεθνώς ότι ”μανατζάρουν” τους κινδύνους τους με τα πιο μοντέρνα συστήματα.

Κι αυτό ίσως είναι το μάθημα που πρέπει να εξετάσουμε για το μέλλον!