Η πιστωτική κρίση έχει οδηγήσει σε απώλειες 14% τις τράπεζες παγκοσμίως (σε τοπικό νόμισμα) το 2007, ενώ ο κλάδος αναμένεται να συνεχίσει να περνά δύσκολες ώρες και τα επόμενα τρίμηνα, καθώς από τα 605 δισεκατομμύρια δολάρια όπου προβλέπεται ότι θα ανέλθει συνολικά το κόστος της κρίσης, τα 355 δισεκατομμύρια δολάρια εκτιμάται ότι αφορούν στις τράπεζες και στους brokers.

Δεδομένου ότι έχουν δημοσιοποιηθεί ζημίες περίπου 80 δισεκατομμυρίων δολαρίων, τα ερχόμενα τρίμηνα αναμένεται να ανακοινωθούν ζημίες 275 δισεκατομμυρίων δολαρίων, επηρεάζοντας ανάλογα τον κλάδο.

Παράλληλα, το κόστος των χορηγήσεων εκτιμάται ότι θα αυξηθεί επηρεάζοντας και την κερδοφορία των τραπεζών.

Ο πιστωτικός κίνδυνος αυξάνεται, αλλά είναι απίθανο να οδηγήσει σε παγκόσμια πιστωτική κρίση, εκτιμά η UBS, η οποία δεν βλέπει ”σενάριο καταστροφής” για τις τράπεζες, αποκλείοντας παράλληλα και κάποια συστημική κρίση.

Ο λόγος είναι ότι το κόστος της κρίσης αντιστοιχεί μόλις στο 2,2% του ΑΕΠ, έναντι 3,6% του ΑΕΠ που ήταν κατά την τραπεζική κρίση της περιόδου 1986 - 1995, 13% του ΑΕΠ κατά την ιαπωνική τραπεζική κρίση του 1990 - 1999 και 14,6% κατά την ασιατική τραπεζική κρίση της διετίας 1998 - 1999.

Η πρωτοβουλία του Προέδρου κ. Bush και του υπουργού Οικονομικών κ. Paulson για το πάγωμα στα επιτόκια των ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων στις ΗΠΑ την επόμενη πενταετία αποτελεί το δεύτερο σκέλος της κρατικής παρέμβασης σχετικά με το θέμα των subprime/πιστωτικών παραγώγων μετά τη μεσολάβηση της κυβέρνησης για τη σύσταση του super fund M-LEC από τις Bank of America, JP Morgan και Citigroup, το οποίο ακόμα δεν έχει αποσαφηνίσει πλήρως τον ρόλο του. Και τα δύο παραπάνω μέτρα έχουν δεχτεί αρνητική κριτική, καθώς θεωρείται ότι το πρόβλημα δεν αντιμετωπίζεται, αλλά μετατίθεται προς επίλυση σε μελλοντική ημερομηνία.

Είναι χαρακτηριστικό ότι το ποσοστό των μη εξυπηρετούμενων στεγαστικών δανείων ανέρχεται στο 5,59%, που είναι το υψηλότερο της τελευταίας εικοσαετίας, με αποτέλεσμα να κρίνεται αναγκαία η κρατική παρέμβαση σε όλες τις διαστάσεις. Επιπλέον, αναμένεται να συνδράμει και η Fed μειώνοντας τα επιτόκια έως το 3,5% το 2008. Πάντως η ανισορροπία στην αγορά χρήματος διατηρείται, με τα διατραπεζικά επιτόκια να κινούνται 65 μονάδες βάσης υψηλότερα των επιτοκίων αναφοράς στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη.

Μια άλλη εξέλιξη σχετίζεται με τη συνδρομή κρατικών επενδυτικών φορέων στα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα. Έτσι, το Abu Dhabi Investment Authority συμμετέχει στο μετοχικό κεφαλαίο της Citigroup με αύξηση κεφαλαίου 7,5 δισεκατομμυρίων δολαρίων. Ακόμη, η ασφαλιστική εταιρεία Ping An εξαγόρασε το 4,5% του βελγοολλανδικού τραπεζικού ομίλου Fortis.

Τέλος, στην αύξηση μετοχικού κεφαλαίου της UBS -η οποία γίνεται αναγκαστικά, καθώς κατέγραψε νέες απομειώσεις ύψους 10 δισεκατομμυρίων δολαρίων - συμμετέχει η Singapore Investment Authority μαζί με αραβικό στρατηγικό επενδυτή, πιθανότατα το Qatar.

Ωστόσο, το τοπίο δεν έχει ξεκαθαρίσει, ούτε τα πιστωτικά προβλήματα έχουν λυθεί, αλλά μάλλον μετατίθενται για το επόμενο έτος, ενώ το αυξημένο κόστος χρήματος αναμένεται να συντηρήσει την πτωτική δυναμική των εταιρικών κερδών.

Οι νέες συστάσεις

Από τον τραπεζικό κλάδο παγκοσμίως, η UBS αναβαθμίζει σε ”αύξηση θέσεων” από ”ουδέτερη θέση” τις αυστραλιανές τράπεζες, υποβαθμίζει σε ”ουδέτερη θέση” από ”αυξημένη θέση” τις ευρωπαϊκές τράπεζες, επαναλαμβάνει τη σύσταση ”ουδέτερης θέσης” για τις τράπεζες των αναδυόμενων αγορών, υποβαθμίζει σε ”ουδέτερη θέση” από ”αυξημένη θέση” τις ιαπωνικές τράπεζες και διατηρεί τη σύσταση ”μειωμένης θέσης” στον τραπεζικό κλάδο των ΗΠΑ. Στις κορυφαίες επιλογές τραπεζικών μετοχών από τον κλάδο παγκοσμίως περιλαμβάνει και μία ελληνική, αυτήν της Εθνικής Τράπεζας, ενώ οι υπόλοιπες αφορούν στις ΑΝΖ, Barclays, Unicredit, Swedbank, Sberbank, Standard Bank, Unibanco, SMFG και Suruga.

Σημείο-κλειδί για τον κλάδο θα αποτελέσει η διαφάνεια στους ισολογισμούς των τραπεζών τα ερχόμενα τρίμηνα, αρχής γενομένης από τα αποτελέσματα του 4ου τριμήνου. Πάντως το βέβαιο είναι ότι, σύμφωνα με τις εκτιμήσεις των αναλυτών, τα τραπεζικά κέρδη παγκοσμίως θα επιβραδύνουν σε ρυθμό κατώτερο σε σχέση με το 2002.

Οι ελληνικές τράπεζες

Σημαντικό στοιχείο για τις ελληνικές τράπεζες είναι ότι, ενώ το κλίμα για τον κλάδο είναι επιφυλακτικό, τα εγχώρια τραπεζικά ιδρύματα αποτελούν κορυφαίες επιλογές της νέας χρονιάς από την Ευρώπη μεταξύ των διεθνών επενδυτικών τραπεζών.

Με τις τράπεζες να αποτελούν το 45% της συνολικής κεφαλαιοποίησης του Χ.Α., επιτυγχάνοντας μάλιστα στο εννεάμηνο και το 51% των συνολικών εταιρικών κερδών των εισηγμένων, είναι εύλογο ότι ο εν λόγω κλάδος παραμένει η ατμομηχανή της εγχώριας χρηματιστηριακής αγοράς.

Επιβεβαιώνοντας τις εκτιμήσεις για κέρδη-ρεκόρ στο σύνολο της χρονιάς, τα αποτελέσματα του κλάδου των τραπεζών ευνοούνται από τις μειωμένες προβλέψεις για επισφάλειες, λόγω της βελτίωσης στην ποιότητα του χαρτοφυλακίου και στη διαχείριση του ρίσκου. Από την άλλη πλευρά, εμφανή είναι τα σημάδια του έντονου εγχώριου ανταγωνισμού στα περιθώρια κέρδους, κάτι που αναμένεται να συνεχιστεί και στα επόμενα τρίμηνα.

Γι’ αυτόν τον λόγο το μεγάλο στοίχημα των ελληνικών τραπεζών παραμένει το κατά πόσον η εγχώρια επιβράδυνση θα αντικατασταθεί από την ανάπτυξη στο εξωτερικό, η οποία πάντως μέχρι στιγμής εμφανίζεται σαφώς επιτυχημένη.

Σε πλεονεκτική θέση δείχνουν να βρίσκονται οι τράπεζες με υπερβάλλουσα ρευστότητα, καθώς και εκείνες που έχουν ικανοποιητική παρουσία στην ευρύτερη περιοχή, όπου τα περιθώρια κέρδους είναι σαφώς πιο αυξημένα.

Οι ελληνικές υπεραποδίδουν φέτος έναντι των ευρωπαϊκών, καθώς τα καθαρά κέρδη για τις μεγάλες ελληνικές τράπεζες εκτιμάται ότι θα αυξηθούν 46% το 2007, ενώ η αποδοτικότητα των ιδίων κεφαλαίων διαμορφώνεται στο 24% (έναντι 17% στην Ευρώπη).

Τα κέρδη ανά μετοχή για την περίοδο 2006 - 2008 αναμένεται επίσης ότι θα αυξηθούν με ρυθμό 29% ετησίως σε μέσα επίπεδα, έναντι 10% στην Ευρώπη, αλλά οι ελληνικές τραπεζικές μετοχές διακινούνται σήμερα με μέσο πολλαπλασιαστή κερδών (P/E) στο 14,6 για το 2007 και στο 12,4 για το 2008, έναντι 7,6 και 7,8 αντίστοιχα στην Ευρώπη.

Το premium αυτό δικαιολογείται εν μέρει από τους σαφώς υψηλότερους ρυθμούς ανάπτυξης, ενώ δεν είναι τυχαίο ότι με βάση τις τιμές-στόχους που δίνουν οι διεθνείς επενδυτικές τράπεζες, οι μετοχές των ελληνικών τραπεζών εμφανίζουν περιθώρια ανόδου 25% - 30% από τα σημερινά επίπεδα, με ό,τι αυτό συνεπάγεται και για το Χρηματιστήριο Αθηνών συνολικότερα.

Ωστόσο, με την πιστωτική κρίση σε εξέλιξη, οι περιπέτειες για τον κλάδο δεν δείχνουν να έχουν τελειώσει. Έτσι, αν η κρίση δεν απορροφηθεί σταδιακά και οι αποτιμήσεις πιέσουν τον κλάδο στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη τα ερχόμενα τρίμηνα, παρά τα αμυντικά χαρακτηριστικά του και ο εγχώριος κλάδος δύσκολα θα μείνει στο απυρόβλητο.

* Αναδημοσίευση από το φύλλο 508 της εφημερίδας ”ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ”, 14/12 - 18/12/2007