Οι οικονομίες των χωρών της Νέας Ευρώπης δεν αντιμετώπισαν σημαντικά προβλήματα στη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση που προκλήθηκε από τα προβλήματα στεγαστικής πίστης στις ΗΠΑ εκτιμά η Eurobank στο τελευταίο τεύχος της έκδοσης ”New Europe”.

Αναλυτικότερα η Διεύθυνση Οικονομικών Μελετών και Προβλέψεων της Eurobank EFG εξέδωσε σήμερα το τελευταίο τεύχος της έκδοσης ”New Europe”, το οποίο περιέχει μια συστηματική ανάλυση των μακροοικονομικών μεγεθών, των τραπεζικών συστημάτων και των χρηματαγορών των χωρών της Ανατολικής Ευρώπης και της Ανατολικής Μεσογείου.

Την έκδοση επιμελείται ο Οικονομικός Σύμβουλος του Ομίλου, Καθηγητής κ. Γκίκας Χαρδούβελης και συγγραφείς είναι ο Οικονομολόγος κ. Γιάννης Γκιώνης και ο Οικονομικός αναλυτής κ. Ευάγγελος Γεωργόπουλος.

Σύμφωνα με τους οικονομολόγους της Eurobank, οι οικονομίες των χωρών της Νέας Ευρώπης δεν αντιμετώπισαν σημαντικά προβλήματα στη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση που προκλήθηκε από τα προβλήματα στεγαστικής πίστης στις ΗΠΑ. Ωστόσο, οι ρυθμοί ανάπτυξης των οικονομιών αναμένεται να είναι ισχυροί, πλην όμως θα επιβραδυνθούν ελαφρά το 2008. Η ανατίμηση των τιμών του πετρελαίου θα συμβάλλει στο να διατηρηθεί υψηλά ο πληθωρισμός, κάτι που θα έχει ως συνέπεια αυξήσεις επιτοκίων στα πλαίσια ενός κύκλου περιοριστικής νομισματικής πολιτικής.

Συνολικά, σε μια χρονιά αυξημένης αβεβαιότητας όπως το 2008, οι θετικές προοπτικές των οικονομιών της Νέας Ευρώπης αντισταθμίζουν τους αυξημένους επενδυτικούς κινδύνους.

Οι μακροοικονομικοί κίνδυνοι έχουν επιδεινωθεί σημαντικά στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Τα ελλείμματα τρεχουσών συναλλαγών στην Βουλγαρία, τη Ρουμανία και τη Σερβία έχουν μεγεθυνθεί σε σημαντικό βαθμό, ενώ στην Ουκρανία, την Τουρκία και την Πολωνία διαμορφώνονται ακόμα σε σχετικά χαμηλά επίπεδα. Οι εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων καλύπτουν τα ελλείμματα στην Βουλγαρία, Πολωνία, Ουκρανία, ωστόσο έχουν επιβραδυνθεί στη Ρουμανία και τη Σερβία.

Η πιστωτική επέκταση συνεχίζεται αμείωτη στις χώρες της Νέας Ευρώπης. Ωστόσο, ο συναλλαγματικός κίνδυνος έχει αυξηθεί, όπως κατέδειξε και η πρόσφατη υποτίμηση του νομίσματος της Ρουμανίας. Επίσης, ο κίνδυνος ρευστότητας στα τραπεζικά συστήματα των χωρών της Νέας Ευρώπης έχει αυξηθεί σημαντικά. Από την άποψη αυτή, η Ουκρανία και η Ρουμανία βρίσκονται στην πιο ευάλωτη θέση γιατί έχουν τους υψηλότερους δείκτες Χορηγήσεων προς Καταθέσεις.

Εφιστάται η προσοχή, ειδικότερα στην περίπτωση της Βουλγαρίας και της Ρουμανίας, καθώς η συνέχιση των αναπτυξιακών ρυθμών πέραν των παραγωγικών δυνατοτήτων τους μπορεί να οδηγήσει σε υπερθέρμανση των οικονομιών τους, κάτι που αυξάνει τις πιθανότητες μιας απότομης προσγείωσης των αναπτυξιακών ρυθμών στο μέλλον.

Πιο αναλυτικά:

Στην Βουλγαρία υπάρχει τόσο ισχυρή πολιτική βούληση όσο και η αναγκαία υποστήριξη της Κεντρικής Τράπεζας για την διατήρηση του υφιστάμενου καθεστώτος της σταθερής συναλλαγματικής ισοτιμίας (Currency Board). Αυτό ενισχύεται από την ορθή δημοσιονομική πολιτική που στοχεύει σε δημοσιονομικά πλεονάσματα. Ωστόσο, το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών ξεπέρασε κάθε προσδοκία, αγγίζοντας το 20% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του 2007, ενώ και το ακαθάριστο εξωτερικό χρέος έφτασε το 93% του ΑΕΠ, στα μεγαλύτερα επίπεδα από την κρίση του 1996-97, εξελίξεις που προκαλούν ανησυχία στις αγορές για ενδεχόμενη μεταβολή στο συναλλαγματικό καθεστώς.

Η άνοδος των τιμών στα τρόφιμα κατέστησε τη Βουλγαρία τη χώρα με τον υψηλότερο πληθωρισμό στην Ευρωπαϊκή Ένωση που διαμορφώθηκε στο 12,6% τον Νοέμβριο. Η συνεχιζόμενη αύξηση των ονομαστικών μισθών και η μείωση της ανεργίας αντανακλούν την εικόνα μιας οικονομίας που αναπτύσσεται πέραν του δυνητικού ρυθμού ανάπτυξης, κάτι που συνεπάγεται περαιτέρω πληθωριστικές πιέσεις ή επιβράδυνση του ρυθμού ανάπτυξης στο μέλλον.

Στον τραπεζικό τομέα, η ισχυρή πιστωτική επέκταση, πολύ πάνω από τον στόχο του 20% που είχε τεθεί, οδήγησε την Κεντρική Τράπεζα στην αύξηση του ποσοστού των υποχρεωτικών διαθεσίμων από 8% σε 12% από τον Σεπτέμβριο. Μετά από δύο μήνες εφαρμογής του, το μέτρο κρίνεται αναποτελεσματικό καθώς η πιστωτική επέκταση τον Οκτώβριο επιταχύνθηκε στο 61,1% σε σχέση με 56,3% τον Αύγουστο, με τη στεγαστική πίστη να αποτελεί τον τομέα με τη μεγαλύτερη δυναμική-αύξηση 75,4%-λόγω και της αύξησης των τιμών των ακινήτων κατά 30%.

Η μακροοικονομική σταθερότητα στη Ρουμανία απειλείται. Η εφαρμογή από την κυβέρνηση μειοψηφίας μιας επεκτατικής δημοσιονομικής πολιτικής οδηγεί στην ισχυρή αύξηση των πραγματικών μισθών, η οποία μεταφράζεται σε ενίσχυση της εσωτερικής καταναλωτικής ζήτησης. Η ισχυρή ζήτηση σε συνδυασμό με την μη δυνατότητα ικανοποίησής της από αντίστοιχη προσφορά της εγχώριας οικονομίας οδηγεί στην αύξηση του πληθωρισμού και την διόγκωση του ελλείμματος τρεχουσών συναλλαγών που έφτασε το 13,4% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του 2007.

Παράλληλα διατηρούνται σε υψηλά επίπεδα οι προσδοκίες των νοικοκυριών για τα μελλοντικά τους εισοδήματα σε μη-ρεαλιστικά επίπεδα, κάτι που οδηγεί σε αύξηση του δανεισμού τους και σημαντική άνοδο των τιμών των κατοικιών. Η κάλυψη του ελλείμματος από καθαρές ροές ξένων άμεσων επενδύσεων έπεσε στο 42,5% από 72,7% πριν ένα χρόνο. Η υποτίμηση του εγχωρίου νομίσματος από τα μέσα Ιουλίου, η άνοδος στις τιμές των τροφίμων και η ισχυρή αύξηση των μισθών επιτάχυναν τον πληθωρισμό στο 6,7% τον Νοέμβριο.

Αυτό δεν άφησε άλλο περιθώριο στην Κεντρική Τράπεζα από το να ανεβάσει τα επιτόκια κατά 50 μονάδες βάσης στο 7,5%, επιβεβλημένη κίνηση η οποία δεν θα είναι η τελευταία στην προσπάθεια να αντιμετωπίσει τις εντεινόμενες πληθωριστικές πιέσεις. Οι παραπάνω εξελίξεις οδήγησαν τη Standard and Poor’s στην υποβάθμιση της χώρας στην κλίμακα αξιολόγησης των οικονομικών προοπτικών για δεύτερη φορά σε έξι μήνες, κίνηση που αν κλιμακωθεί θα οδηγήσει στην υποβάθμιση της πιστοληπτικής ικανότητας της Ρουμανίας.

Οι εξελίξεις στην αγορά συναλλάγματος και ο σφοδρός ανταγωνισμός στον τραπεζικό τομέα προκάλεσαν επιτάχυνση του ρυθμού πιστωτικής επέκτασης κατά 58,7% τον Σεπτέμβριο. Ο συναλλαγματικός κίνδυνος που αντιμετωπίζουν τα νοικοκυριά, δεδομένης της υποτίμησης του εγχωρίου νομίσματος και του συνολικού όγκου δανείων σε ξένο νόμισμα, ο οποίος έφτασε το 48,7% του συνολικού δανεισμού τον Σεπτέμβριο. Ο ισχυρός ανταγωνισμός και η μείωση των περιθωρίων επιτοκίων ενδέχεται να επιβραδύνουν την κερδοφορία του τραπεζικού τομέα στο μέλλον.

Η μεταβλητότητα εξαιτίας του αδιεξόδου των διαπραγματεύσεων στο θέμα του Κοσσόβου κυριαρχεί στις αγορές της Σερβίας. Ωστόσο, η πραγματική οικονομία δεν επηρεάζεται αρνητικά. Ο ρυθμός ανάπτυξης το πρώτο μισό του 2007 έφτασε το 8%, το υψηλότερο στη μετά-Μιλόσεβιτς εποχή, ενώ αναμένεται στο 6,5% για όλο το 2007, εξαιτίας της ξηρασίας, των νέων περιοριστικών μέτρων στο δανεισμό και της ανόδου του πληθωρισμού. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών σκαρφάλωσε στο 15% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του 2007, ενώ η κάλυψη του από καθαρές εισροές ξένων άμεσων επενδύσεων έπεσε στο 50%.

Στον τραπεζικό τομέα, οι ανησυχίες της Κεντρικής Τράπεζας για τον αυξανόμενο δανεισμό των νοικοκυριών, την οδήγησαν στη λήψη μιας νέας σειράς δρακόντειων περιοριστικών μέτρων. Στην περίπτωση που αυτά τα μέτρα δεν έχουν τα επιθυμητά αποτελέσματα, κατά την Κεντρική Τράπεζα θα υπάρξει λήψη και νέων. Τέλος, αξίζει να σημειωθεί πως η κερδοφορία του τραπεζικού τομέα το πρώτο μισό του 2007 ήταν σχεδόν ίση με αυτή ολόκληρου του 2006.

Οι εκλογές στην Πολωνία οδήγησαν στον σχηματισμό νέας κυβέρνησης που αναμένεται να ακολουθήσει μια πιο φιλελεύθερη οικονομική πολιτική. Η ισχυρή επενδυτική δραστηριότητα οδήγησε σε αύξηση του ΑΕΠ κατά 6,4% το τρίτο τρίμηνο. Αντίστοιχα, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε στο 3,9% του ΑΕΠ, όμως καλύπτεται από σημαντικές άμεσες ξένες επενδύσεις, οι οποίες έφτασαν το 3,6% του ΑΕΠ. Ο πληθωρισμός το Νοέμβριο αναμένεται να διαμορφωθεί στο 3,5%, έναντι 1,4% το προηγούμενο έτος, που είχε ως συνέπεια η Κεντρική Τράπεζα να αυξήσει κι άλλο τα επιτόκια στο 5%.

Η αύξηση του μοναδιαίου κόστους εργασίας και των τιμών των τροφίμων, σηματοδοτούν ότι ο κύκλος της περιοριστικής νομισματική πολιτικής δεν έχει τελειώσει. Στον αντίποδα, ο ρυθμός πιστωτικής επέκτασης το Σεπτέμβριο αυξήθηκε κατά 31%, που είναι ο υψηλότερος ρυθμός από το 1998. Τα στεγαστικά δάνεια αποτελούν τον κύριο οδηγό για την ανάπτυξη του δανεισμού των νοικοκυριών και αυξήθηκαν κατά 54,9% τον Σεπτέμβριο. Ο ρυθμός αύξησης των καταθέσεων έχει επιβραδυνθεί, καθώς τα νοικοκυριά έχουν αρχίσει να διοχετεύουν τις αποταμιεύσεις τους στο χρηματιστήριο.

Στην Ουκρανία υπήρξε κυβερνητική μεταβολή μετά τις πρόωρες εκλογές στις οποίες οδήγησε η προηγούμενη πολιτική κρίση. Ωστόσο, την περίοδο Ιανουαρίου-Οκτωβρίου το ΑΕΠ αναπτύσσεται ραγδαία κατά 7,3%, έναντι 6,5% το αντίστοιχο διάστημα του 2006. Το έλλειμμα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών διευρύνθηκε στο 3% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του 2007. Ο πληθωρισμός διατηρήθηκε σε διψήφια επίπεδα και τον Οκτώβριο έφτασε το 14,9%, λόγω των αυξήσεων στις τιμές των τροφίμων.

Στον αντίποδα, αυξάνονται οι υποστηρικτές της αλλαγής του καθεστώτος συναλλαγματικής ισοτιμίας, το οποίο θεωρείται ότι υπονομεύει τον πληθωρισμό καθώς το εγχώριο νόμισμα θεωρείται ότι είναι υποτιμημένο έναντι του δολαρίου. Το υπάρχον καθεστώς δημιουργεί κίνητρα για δανεισμό σε ξένο νόμισμα, κάτι που οδήγησε το ρυθμό πιστωτικής επέκτασης τον Σεπτέμβριο σε ιστορικά υψηλά επίπεδα, παρά τα περιοριστικά μέτρα της Κεντρική Τράπεζα στις αρχές του 2007. Τον Ιούλιο πραγματοποιήθηκε η η μεγαλύτερη εξαγορά στην ιστορία του τραπεζικού συστήματος της Ουκρανίας (της Ukrsotsbank από την UniCredit).

Η πρόσφατη διεθνή χρηματοοικονομική κρίση είχε λιγότερο αντίκτυπο στις αγορές της Τουρκίας σε σχέση με την περυσινή. Τα θετικά πραγματικά επιτόκια, η ανάδειξη ισχυρής κυβέρνησης από τις εκλογές είχαν ως αποτέλεσμα την σημαντική ανατίμηση της τουρκικής λίρας κατά 17% από τις αρχές του έτους, γεγονός που συμβάλλει θετικά στον πληθωρισμό. Παρ’ όλα αυτά, οι συνεχιζόμενες αυξήσεις στις τιμές των εμπορευμάτων, των τροφίμων, του πετρελαίου και των εμμέσων φόρων, θα συνεχίζουν να διατηρούν τον πληθωρισμό σε υψηλά επίπεδα.

Ο ρυθμός ανάπτυξης επιβραδύνθηκε στο 3,8% τους πρώτους εννιά μήνες του 2007, εξαιτίας της αρνητικής συμβολής του αγροτικού τομέα και της επιβράδυνσης των κατασκευών. Αυτό προϊδεάζει για περαιτέρω μειώσεις των επιτοκίων από την Κεντρική Τράπεζα. Το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών συνέχισε να συρρικνώνεται, φτάνοντας το 7,8% του ΑΕΠ το τρίτο τρίμηνο του 2007, σε σχέση με 8,6% το τέλος του 2006.

Οι θετικές εισροές άμεσων ξένων επενδύσεων παρέχουν σημαντικό βαθμό κάλυψης που ανέρχεται στο 65%. Αντίθετα, η σημαντική δημοσιονομική χαλάρωση εξαιτίας των εκλογών, αναμένεται να οδηγήσουν στη μη επίτευξη των δημοσιονομικών στόχων που έχουν τεθεί από το ΔΝΤ για το τρέχον έτος.

Στον τραπεζικό τομέα, ο συνολικός δανεισμός αυξήθηκε κατά 30,7% τον Σεπτέμβριο του 2007, έναντι 50,7% το αντίστοιχο διάστημα του 2006. Ο αυξανόμενος όγκος των μη εξυπηρετούμενων δανείων δεν ανησυχεί την Κεντρική Τράπεζα, η οποία εκτιμά ότι ο πιστωτικός κίνδυνος είναι περιορισμένος. Τέλος, η κερδοφορία του τραπεζικού τομέα αυξήθηκε κατά 35,1% τον Σεπτέμβριο, κυρίως χάρη στα καθαρά έσοδα από τόκους. Σημαντική ώθηση αναμένεται να δώσει η εφαρμογή του νέου νόμου για την στεγαστική πίστη από το νέο έτος.

* Η πλήρης ανάλυση της Eurobank δημοσιεύεται στη δεξιά στήλη ”Συνοδευτικό Υλικό”