Το Brexit και πώς ξαναμοιράζεται η τράπουλα στην ΕΕ

Η Ευρωπαϊκή Ένωση ετοιμάζεται να χάσει για πρώτη φορά στην ιστορία της ένα από τα μέλη της. Οι επιπτώσεις της εξόδου της Βρετανίας από το μπλοκ θα εξαπλωθούν σε όλη την ήπειρο, επηρεάζοντας την πολιτική, την οικονομία και τα χρηματοοικονομικά και θα συνταράξουν τα ίδια τα θεμέλια της Ευρώπης.

Οι μεγαλύτεροι εμπορικοί εταίροι της Βρετανίας στην Ε.Ε., οι οποίοι θα πληγούν ιδιαίτερα αν η χώρα χάσει την πρόσβαση στην ενιαία αγορά, θα επιδιώξουν απεγνωσμένα να κλείσει όσο το δυνατόν γρηγορότερα μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου ανάμεσα στις Βρυξέλλες και το Λονδίνο. Την ίδια στιγμή, χώρες στην περιφέρεια της ευρωζώνης θα πρέπει να αρχίσουν να προετοιμάζονται για μια περίοδο πολιτικής αστάθειας και οικονομικής αβεβαιότητας που θα απειλήσει την εύθραυστη οικονομική ανάκαμψη.

Εν τω μεταξύ, οι εταίροι τους εκτός ευρωζώνης στην βόρεια και ανατολική Ευρώπη, μπορεί να αποφασίσουν να πάρουν αποστάσεις από το μπλοκ μετά την απώλεια ενός τόσο σημαντικού συμμάχου εκτός νομισματικής ένωσης. Καθώς οι ρωγμές που υπονομεύουν την ευρωπαϊκή ενότητα θα επεκτείνονται, τα θεμέλια του μπλοκ – ο γαλλογερμανικός άξονας – θα αποδυναμώνονται.

Ανάλυση

Η απόφαση της Βρετανίας να αποχωρήσει από την Ευρωπαϊκή Ένωση θα επηρεάσει διαφορετικά κάθε μέλος του μπλοκ. Οι χώρες που θα δεχθούν το μεγαλύτερο πλήγμα από τη διάσπαση παρουσιάζονται αναλυτικά παρακάτω.

Ιρλανδία

Οι Ιρλανδοί είναι ιδιαίτερα ανήσυχοι για τα αποτελέσματα του βρετανικού δημοψηφίσματος, γιατί η Βρετανία είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της χώρας και αντιστοιχεί στο 14% περίπου των ιρλανδικών εξαγωγών.

Το εμπόριο ανάμεσα στις δύο δεν θα διακοπεί άμεσα, από την στιγμή που η Βρετανία θα παραμείνει μέλος της Ε.Ε. για δύο ακόμα χρόνια, αλλά η υποτίμηση της στερλίνας θα κάνει πιο δύσκολο για τους Ιρλανδούς να πουλήσουν αγαθά στη Βρετανία. Επιπλέον, εκατοντάδες χιλιάδες Ιρλανδοί εργάτες βρίσκονται στη Βρετανία και θα πρέπει να καθοριστεί υπό ποιο καθεστώς θα παραμείνουν στη χώρα.

Το δημοψήφισμα έχει βάλει και πάλι στο τραπέζι το ζήτημα της Βόρειας Ιρλανδίας, όπου το μεγαλύτερο μέρος του πληθυσμού ψήφισε υπέρ της παραμονής στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Βόρειος Ιρλανδία και η Δημοκρατία της Ιρλανδίας έχουν αυτήν την στιγμή ανοιχτά σύνορα, αλλά αυτό μπορεί να αλλάξει σύντομα από την στιγμή που μόλις ολοκληρωθεί το Brexit η Δημοκρατία της Ιρλανδίας θα συνορεύει τεχνικά με ένα κράτος εκτός Ε.Ε.

Σε ένα ευρύτερο πλαίσιο, το Brexit θα αναγκάσει την Ιρλανδία να επαναξιολογήσει την σχέση της με τον πιο σημαντικό οικονομικό και πολιτικό εταίρο. Το πιθανότερο είναι πως το Δουβλίνο θα γίνει ένας από τους πιο ένθερμους υποστηρικτές της άμεσης παραχώρησης πρόσβασης στην ενιαία αγορά για τη Βρετανία.

Ολλανδία, Βέλγιο και Λουξεμβούργο

Όπως και η Ιρλανδία, η Ολλανδία θα πρέπει να αντιμετωπίσει το γεγονός ότι ένας από τους μεγαλύτερους εμπορικούς της εταίρους, που αντιστοιχεί περίπου στο 9% των ολλανδικών εξαγωγών, δεν θα είναι πλέον μέλος του ηπειρωτικού μπλοκ.

Επιπλέον, σαν το σπίτι του Κόμματος της Ελευθερίας –ενός από τα πιο ισχυρά ευρωσκεπτικιστικά κόμματα της Ευρώπης– η Ολλανδία θα αντιμετωπίσει αυξημένες πιέσεις για να προχωρήσει στο δικό της δημοψήφισμα για την Ε.Ε.

Τις οικονομικές ανησυχίες του Άμστερνταμ μοιράζεται και το Βέλγιο, από την στιγμή που στέλνει περίπου το 9% των εξαγωγών του στη Βρετανία. Επειδή η χώρα στεγάζει τους πιο σημαντικούς θεσμούς της Ε.Ε., έχει να χάσει πολλά οικονομικά και πολιτικά από μια σταδιακή αποδυνάμωση του μπλοκ.

Το Λουξεμβούργο από την πλευρά του, μπορεί και αυτό να βιώσει κάποια οικονομική απώλεια αν αναλογιστεί κανείς ότι η Βρετανία αγοράζει περίπου το 9% των εξαγωγών του.

Aπό τις Κάτω Χώρες ωστόσο, το Λουξεμβούργο είναι η μόνη που μπορεί να βρει ευκαιρίες από το Brexit: αν οι βρετανικές χρηματοοικονομικές εταιρείες επιλέξουν να μεταφερθούν στην Ε.Ε., το Λουξεμβούργο θα είναι ένας ελκυστικός προορισμός ως ένας από τους τελευταίους φορολογικούς παραδείσους.

Ισπανία, Πορτογαλία και Ελλάδα

Η αβεβαιότητα στις αγορές που πηγάζει από την ψήφο υπέρ του Brexit θα πλήξει τις εύθραυστες οικονομίες της ευρωζώνης στη Νότια Ευρώπη. Οι αποδόσεις των ομολόγων στην Ισπανία, την Ιταλία, την Πορτογαλία και την Ελλάδα πιθανότατα θα αυξηθούν, ακόμα και αν παραμείνουν αρκετά χαμηλότερα από τα επίπεδα στα οποία έφτασαν κατά την κρίση του 2012.

Η απότομη πτώση της βρετανικής λίρας μπορεί επίσης να αποθαρρύνει τους Βρετανούς τουρίστες να επιλέξουν ως προορισμό την μεσογειακή Ευρώπη, από την στιγμή που θα γίνουν πιο ακριβές οι διακοπές στην ευρωζώνη.

Εν τω μεταξύ, οι ισπανικές εκλογές που διεξάγονται σήμερα και το ιταλικό δημοψήφισμα τον Οκτώβριο για την συνταγματική αναθεώρηση θα αυξήσουν τον κίνδυνο πολιτικής αστάθειας στις δύο χώρες, πυροδοτώντας φόβους για το οικονομικό τους μέλλον.

Το πρόγραμμα αγοράς ομολόγων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, το οποίο έχει σχεδιαστεί για να κρατάει υπό έλεγχο τα επιτόκια στις προβληματικές χώρες της ευρωζώνης, κρίθηκε στις 22 Ιουνίου από το Γερμανικό Συνταγματικό Δικαστήριο ότι δεν παραβιάζει το γερμανικό δίκαιο, ανοίγοντας το δρόμο για την εφαρμογή του. Αλλά η απόφαση εξόργισε τους Γερμανούς ευρωσκεπτικιστές και μπορεί να είναι κεντρικό θέμα της ατζέντας τους στις εκλογές της επόμενης χρονιάς.

Στο μεσοδιάστημα, η Ιταλία θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις δικές της ευρωσκεπτικιστικές δυνάμεις. Η ακροδεξιά Λίγκα του Βορρά ετοιμάζει ήδη μια ατζέντα κατά της μετανάστευσης, ενώ το αντισυστημικό Κίνημα των Πέντε Αστέρων έχει υποσχεθεί να διενεργήσει ένα δημοψήφισμα για την συμμετοχή της Ιταλίας στην ευρωζώνη.

Η Γαλλία και η Γερμανία

Αν και η Γαλλία και η Γερμανία έχουν ισχυρούς εμπορικούς και χρηματοοικονομικούς δεσμούς με την Βρετανία, οι οικονομίες τους είναι αρκετά διαφοροποιημένες για να απορροφήσουν τους κραδασμούς από τον αντίκτυπο ενός Brexit. Στην πραγματικότητα, μόλις κατακάτσει η σκόνη, οι γερμανικές και γαλλικές οικονομίες πιθανότατα θα επωφεληθούν από την μετεγκατάσταση ορισμένων εταιρειών της Βρετανίας στην ηπειρωτική Ευρώπη.

Το Παρίσι και η Φρανκφούρτη συγκεκριμένα, θα ανταγωνιστούν για να προσελκύσουν τέτοιες εταιρείες.

Ως εκ τούτου, οι πρωταρχικές ανησυχίες της Γαλλίας και της Γερμανίας στον απόηχο του βρετανικού δημοψηφίσματος θα είναι πολιτικές. Η επιτυχία του στρατοπέδου «Leave» στη Βρετανία θα ενισχύσει τα ευρωσκεπτικιστικά κόμματα και στις δύο χώρες.

Στη Γαλλία, το Εθνικό Μέτωπο έχει υποσχεθεί να διενεργήσει δημοψήφισμα για τη συμμετοχή στην Ε.Ε. αν κερδίσει τις επόμενες προεδρικές εκλογές, ενώ η Εναλλακτική για τη Γερμανία (AfD) στηρίζει εδώ και καιρό την δημιουργία μιας «βόρειας ευρωζώνης».

Με τις γαλλικές και γερμανικές εκλογές να έχουν προγραμματιστεί για το 2017, τα πιο μετριοπαθή κόμματα της χώρας θα πιεστούν να μιμηθούν ορισμένες από τις προτάσεις των ευρωσκεπτικιστικών αντιπάλων τους, καθώς γίνονται πιο δημοφιλείς. Και καθώς οι ηγέτες το μπλοκ αγωνίζονται να βρουν μια απάντηση στην αποχώρηση της Βρετανίας από την ήπειρο, θα αποκαλυφθούν και οι διαφορές στις απόψεις τους για το πώς θα διαχειριστούν την Ε.Ε.

Ουγγαρία και Τσεχία

Η Ουγγαρία και η Τσεχία θα χάσουν και αυτές έναν βασικό πολιτικό σύμμαχο. Η Βρετανία αντιμετωπίζεται στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη ως ένας υπερασπιστής των συμφερόντων την κρατών που δεν είναι μέλη της ευρωζώνης.

Η Βουδαπέστη στηρίζει με θέρμη την άποψη του Λονδίνου ότι η Ε.Ε. είναι μια συμφωνία ανάμεσα σε κυρίαρχα έθνη κράτη.

Καμία από τις δύο χώρες δεν πρόκειται να φύγει σύντομα από το ηπειρωτικό μπλοκ – αποτελεί μια σημαντική πηγή χρηματοδότησης και οι τσέχικοι και ουγγρικοί πληθυσμοί στηρίζουν την συμμετοχή στην Ε.Ε. Aλλά και τα δύο έθνη μπορεί να διενεργήσουν δημοψηφίσματα για συγκεκριμένα ζητήματα που αφορούν την Ε.Ε. Η Ουγγαρία για παράδειγμα έχει ήδη ανακοινώσει ότι θα διεξάγει δημοψήφισμα για το αμφιλεγόμενο σχέδιο της Ε.Ε. να ανακατανείμει τους αιτούντες άσυλο σε όλη την ήπειρο.

Σουηδία και Δανία

Η Βρετανία είχε ψηφίσει συχνά στην ίδια γραμμή με τη Δανία και τη Σουηδία για τις πολιτικές της Ε.Ε. Οι τρεις χώρες έχουν κοινό συμφέρον στην διατήρηση της ενιαίας αγοράς, ενώ αντιστέκονται στις απόπειρες ομοσπονδιοποίησης του μπλοκ.

Η Δανία και η Βρετανία διαπραγματεύτηκαν μαζί την εξαίρεση τους (opt-out) από την ευρωζώνη στις αρχές του 1990. Λίγο καιρό αργότερα ακολούθησε και η Σουηδία, η οποία επέλεξε να μην ενταχθεί στην νομισματική ένωση.

Οι σχετικά ισχυρές ευρωσκεπτικιστικές φωνές της Σουηδίας και της Δανίας μπορεί να ενισχυθούν από το βρετανικό δημοψήφισμα τόσο ώστε να προκηρυχθούν και στις χώρες αυτές αντίστοιχα δημοψηφίσματα. Και καθώς η αποχώρηση της Βρετανίας διαταράσσει την ισορροπία δυνάμεων στην Ευρώπη, τα βόρεια κράτη μέλη μπορεί να αποφασίσουν πως είναι η κατάλληλη στιγμή να επαναξιολογήσουν τις σχέσεις τους εντός του μπλοκ.

Kύπρος και Μάλτα

Η Κύπρος διατηρεί ισχυρούς δεσμούς με τη Βρετανία, μια κληρονομιά της βρετανικής κατοχής του νησιού. Η Βρετανία είναι ο δεύτερος μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Κύπρου και το νησί με την σειρά του είναι δημοφιλής προορισμός για Βρετανούς τουρίστες.

Βαθιά ιστορική σχέση με τη Βρετανία έχει και η Μάλτα και είναι έδρα πολυάριθμων βρετανικών εταιρειών, πολλές εκ των οποίων ανήκουν στον χρηματοπιστωτικό τομέα. Το διαζύγιο της Βρετανίας από την Ευρώπη θα αποφέρει πλήγμα στο εμπόριο, στον τουρισμό και στο χρηματοπιστωτικό τομέα του νησιού.