«Ανθεί» το λαθρεμπόριο όπλων στην Ευρώπη

Χρειάζεσαι ένα Καλάσνικοφ στο Βέλγιο; Κανένα πρόβλημα, λέει ο Σέρβος "Nemac". Με λίγες εκατοντάδες ευρώ μπορείς να αγοράσεις και το όπλο και ένα μέρος να το κρύψεις σε ένα αυτοκίνητο ή φορτηγό που έρχεται από τα Βαλκάνια.

Βετεράνος των πολέμων της Γιουγκοσλαβίας, ο Nemac λέει στο Reuters ότι δεν διακινεί ο ίδιος παράνομα όπλα. Όμως γνωρίζει ανθρώπους που μπορούν να φέρουν τυφέκια σαν και αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου στο Παρίσι. Περιγράφει ένα σωρό όπλων που μεταφέρονται στα Βαλκάνια, απομεινάρι του στρατού της Γιουγκοσλαβίας.

Η βασική απειλή στην Ευρώπη ήταν για καιρό η βόμβα. Τον τελευταίο χρόνο όμως, οι επιθέσεις από Γάλλους και Βέλγους τζιχαντιστές που έχουν επιστρέψει από τη Συρία, έχει οδηγήσει σε νέες έρευνες στις διαδρομές της διακίνησης όπλων στην καρδιά της Ευρώπης, που για πολλά χρόνια αποτελούσε το πεδίο δράσης βαλκάνιων γκάνγκστερ που προμήθευαν εγκληματίες στη δυτική Ευρώπη.

Η πηγή όλων των όπλων που χρησιμοποιήθηκαν στις επιθέσεις του Παρισιού δεν είναι εξακριβωμένη, όμως τουλάχιστον μερικά από τα όπλα λέγεται πως προήλθαν από παρτίδα που κατασκευάστηκε στο Βελιγράδι στα τέλη της δεκαετίας του 1980.

Αυτό, όμως, που είναι γενικά ξεκάθαρο, είναι πως τα όπλα όλο και περισσότερο καταλήγουν σε χέρια εξτρεμιστών.

«Υπάρχουν πολλά σημεία σε ένα αυτοκίνητο ή ένα φορτηγό που μπορείς να κρύψεις ένα αποσυναρμολογημένο όπλο», λεέι ο Nemac. «Τα κρύβουν στο ρεζερβουάρ καυσίμων».

Ο συνεργάτης του, Milan, έδωσε τον τιμοκατάλογο για όπλα που έχουν κλαπεί από γιουγκοσλαβικά, αλβανικά και άλλα οπλοστάσια:

Έως 700 ευρώ για ένα AK-47 γιουγκοσλαβικής κατασκευής, ενώ τα αλβανικά μοντέλα και οι κινεζικές εκδοχές από τα Μαοϊστικά Τίρανα είναι φθηνότερα. «Τα όπλα με σιγαστήρες είναι πιο ακριβά, τα οπλοπολυβόλα που είναι ευκολότερο να κρυφτούν, κοστίζουν περισσότερο», πρόσθεσε.

«Τα πιστόλια εξακολουθούν να είναι σχετικά φθηνά, γύρω στα 150 ευρώ το κομμάτι».

Πρόκειται για μια λίστα για ψώνια που δείχνει την κλίμακα του προβλήματος που έχουν να αντιμετωπίσουν οι αστυνομικές αρχές της Ευρώπης.

«Η τρομοκρατική απειλή... ενεργεί στα όρια μεταξύ τρομοκρατίας και σοβαρού εγκλήματος», σχολιάζει ο επικεφαλής της Europol, Rob Wainwright, ο οποίος προειδοποίησε την περασμένη εβδομάδα το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο ότι μπορεί να υπάρξουν και νέες επιθέσεις με χρήση όπλων που έχουν πωληθεί από βαλκανικά εγκληματικά δίκτυα στους ντόπιους Δυτικούς τζιχαντιστές.

Η απειλή δεν είναι καινούρια. Ούτε και η σύνδεση από τα Βαλκάνια στη Γαλλία και ιδιαίτερα στο Βέλγιο, όπου τα στοιχεία της αστυνομίας δείχνουν πως ετησίως κατάσχονται σχεδόν 6.000 πυροβόλα όπλα, περισσότερα απ' όσο σε ολόκληρη τη Γαλλία.

Όμως οι προσπάθειες καταπολέμησης του φαινομένου δυσκολεύονται να συμβαδίσουν με τα γεγονότα και τον πολλαπλασιασμό των διαδρομών του λαθρεμπορίου, περιλαμβανομένων των διαδρομών από τη Λιβύη και την ανατολική Ουκρανία.

Πέρυσι τον Μάιο ο 29χρονος γάλλος Mehdi Nemmouche, έχοντας γυρίσει από τη Συρία, χρησιμοποίησε ένα AK-47, το κλασικό Καλάσνικοφ του Σοβιετικού κόσμου, για να σκοτώσει τέσσερις ανθρώπους στο Εβραϊκό Μουσείο στις Βρυξέλλες.

Στο περιοδικό Charlie Hebdo και στο εβραϊκό παντοπωλείο στο Παρίσι τον Ιανουάριο και πάλι χρησιμοποιήθηκαν Καλάσνικοφ, ορισμένα από τα οποία είχαν αποκτηθεί στο Βέλγιο, όπως αυτά που έφερε ο άνδρας που κατηγορείται ότι προσπάθησε να προκαλέσει όλεθρο σε τρένο που έκανε τη διαδρομή Βρυξέλλες-Παρίσι τον Αύγουστο.

Και μετά υπάρχουν και τα όπλα που χρησιμοποίησαν οι τρεις επιτιθέμενοι για να «θερίσουν» 89 ανθρώπους στον συναυλιακό χώρο Bataclan κατά τη διάρκεια συναυλίας.

Αν και φέρουν το όνομα Καλάσνικοφ, τα όπλα αυτά είναι κυρίως εκδοχές που κατασκευάστηκαν πριν από πολλά χρόνια από κρατικές εταιρείες στη Γιουγκοσλαβία, την Αλβανία και την Κίνα και δεν έχουν καμία σχέση με την σύγχρονη εταιρεία. Η ίδια η Kalashnikov δεν ήταν διαθέσιμη προς σχολιασμό.

Οι επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου έγιναν λίγες ώρες αφότου ο Γάλλος υπουργός Εσωτερικών Bernard Cazeneuve αποκάλυψε σχέδιο δράσης κατά των διακινητών από τα Ανατολικά. "Το λαθρεμπόριο όπλων βρίσκεται πίσω από πολλές τρομοκρατικές ενέργειες», είχε πει εκείνη την ημέρα, λέγοντας πως «στρατιωτικά οπλοστάσια έχουν πέσει στα χέρια πολιτών και μαφιόζων» στο πρώην Σοβιετικό μπλοκ και στα Βαλκάνια.

Όμως παρά τη νέα ώθηση της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αυστηροποιήσει τους ελέγχους στα σύνορα και να κλείσει τα «παραθυράκια» στους νόμους που ήδη ουσιαστικά απαγορεύουν την ιδιοκτησία αυτόματων όπλων, ο Nemac, ο Milan και ένας Σέρβος αστυνομικός αμφιβάλουν ότι μπορεί να σταματήσει το εμπόριο.

Ο Σέρβος αστυνομικός, ο οποίος συμμετέχει σε επιχειρήσεις καταπολέμησης του λαθρεμπορίου όπλων, λέει πως οι ερευνητές αποκαλύπτουν στην καλύτερη περίπτωση ίσως το ένα τρίτο των φορτίων. Το πρόβλημα είναι ο όγκος των όπλων, εξηγεί, ενθυμούμενος την περίπτωση ενός άνδρα που δήλωσε στους τελωνειακούς στα σύνορα της Σερβίας με την ΕΕ πως ήταν μουσικός και δεν είχε κάτι να δηλώσει πέρα από το παλιό του ακορντεόν. Όταν οι τελωνειακοί ήλεγξαν το αυτοκίνητό του, βρήκαν μια τρύπα στο ρεζερβουάρ που ήταν μπαλωμένο με ταινία και μέσα υπήρχαν 20 όπλα. Σε άλλη περίπτωση, ανακαλύφθηκε περίστροφο σε μια σακούλα με φέτες χοιρινού και αλλού βρέθηκε όπλο κρυμμένο μέσα σε ένα σάντουιτς.

Η μαύρη αγορά των Βαλκανίων

Ήδη στην Ευρωπαϊκή Ένωση εκτιμάται πως υπάρχουν 80 εκατομμύρια πυροβόλα όπλα. Τα περισσότερα όμως είτε έχουν άδεια ή ανήκουν σε κράτη. Αυτό που καθιστά τα Βαλκάνια επίκεντρο του ενδιαφέροντος είναι η διαθεσιμότητα παλαιού στρατιωτικού υλικού στη μαύρη αγορά.

«Δεν ξέρεις που βρίσκονται τα όπλα αυτά, ποιος τα έχει ή πως χρησιμοποιούνται», λέει στο Reuters ο Ivan Zverzhanovski της Clearinghouse for the Control of Small Arms and Light Weapons, εταιρεία του Βελιγραδίου που παρακολουθεί την εξάπλωση των όπλων.

Μια εβδομάδα πριν τις επιθέσεις στο Παρίσι, η Σερβία ανακοίνωσε πως σερβικές και γαλλικές υπηρεσίες ασφαλείας συνέλαβαν μεγάλη συμμορία που διακινούσε όπλα μεταξύ των δυο χωρών. Λίγα ήταν τα μέσα ενημέρωσης που αναφέρθηκαν στο θέμα.

Σχεδόν ταυτόχρονα, η γερμανική τροχαία σταμάτησε ένα VW Golf που οδηγούσε άνδρας από το Μαυροβούνιο. Βρήκαν οκτώ Kalashnikov AK-47, αρκετά περίστροφα και εκρηκτικά. Το σύστημα πλοήγησής του έδειξε πως όδευε προς το Παρίσι. Δεν έχει βρεθεί άμεση σχέση με τις επιθέσεις της 13ης Νοεμβρίου, όμως αυτή δεν είναι μια μεμονωμένη περίπτωση.

Η ευκολία με την οποία τα όπλα περνούν στην ΕΕ και στη συνέχεια στη ζώνη Σένγκεν, μαζί με την διακίνηση δολοφόνων με τους εκατοντάδες χιλιάδες μετανάστες, οδηγεί τώρα σε αυξημένες φωνές για πολύ πιο αυστηρούς ελέγχους στα σύνορα και νέους εσωτερικούς ελέγχους στην ΕΕ.

Ωστόσο, φαίνεται αδύνατο να εξαλειφθεί εξ ολοκλήρου το εμπόριο παράνομων όπλων που εξακολουθεί να ανθεί εντός της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Υπάρχει μια δόση ειρωνείας στο γεγονός ότι οι Βρυξέλλες, η «πρωτεύουσα» της Ευρωπαϊκής Ένωσης και η έδρα του ΝΑΤΟ, έχει μετατραπεί σε αγορά τέτοιων παράνομων όπλων.

«Αν έχεις 500 με 1.000 ευρώ μπορείς να πάρεις ένα στρατιωτικό όπλο μέσα σε μισή ώρα», σύμφωνα με τον Bilal Benyaich, ειδικό σε θέματα Ισλαμιστών εξτρεμιστών του think tank Itinera Institute. «Αυτό κάνει τις Βρυξέλλες να μοιάζουν περισσότερο σαν μια μεγάλη αμερικανική πόλη», προσθέτει, αντιπαραθέτοντας την εικόνα αυτή με το «κανονικό» στην Ευρώπη, όπου τα όπλα είναι σπάνια και τα αυτόματα ακόμα πιο σπάνια, σε σχέση με τις ΗΠΑ.

Αυτό εν μέρει οφείλεται στους μέχρι πριν από μια δεκαετία χαλαρούς νόμους του Βελγίου για τα όπλα, σε μια χώρα που είναι κορυφαίος κατασκευαστής και εξαγωγέας πυροβόλων όπλων. Η βελγική αστυνομία δεν απάντησε σε αίτημα του Reuters για σχολιασμό.

Τα ποσά που επικαλείται ο Benyaich, έως και 1.000 ευρώ στις Βρυξέλλες για ένα Καλάσνικοφ, αντιπροσωπεύουν ανατίμηση μόλις 50-100% σε σχέση με την τιμή προσφοράς στην πηγή, κάτι που δείχνει την ευκολία με την οποία τα παράνομα όπλα περνάνε τα ευρωπαϊκά σύνορα παρά τον κίνδυνο να ανακαλυφθούν.

«Όταν κλείσει η συμφωνία, οι τοπικοί πωλητές αποσυναρμολογούν τα όπλα και τα στέλνουν» λέει ο Milan. «Η βασική δυσκολία είναι να εισέλθεις στην Ουγγαρία – που βρίσκεται στη ζώνη Σένγκεν- χωρίς να ανακαλυφθείς. Όταν μπει στη Σένγκεν, ο έξυπνος άνθρωπος μπορεί να αλλάξει δυο ή τρία αυτοκίνητα».

«Αυτό σημαίνει πως χρειάζεσαι ένα δίκτυο –και όσο περισσότεροι εμπλέκονται, τόσο μεγαλύτερη είναι η πιθανότητα να υπάρξει διαρροή προς την αστυνομία».

Ένα εμπόδιο για το Ισλαμικό Κράτος, ιδιαίτερα μετά το Παρίσι, μπορεί να είναι η συνείδηση παλιών στρατιωτών όπως ο Nemac και ο Milan. «Είναι μια βρώμικη δουλειά», σχολιάζει ο Nemac. «Κανένας από τη Σερβία, κανένας Χριστιανός, δεν θα πουλούσε εις γνώση του όπλα σε Ισλαμιστές δολοφόνους».

Ωστόσο, η ΕΕ δεν βασίζεται σε αυτό και αυτόν τον μήνα κάνει κινήσεις για να αυστηροποιήσει τους κανόνες για τα πυροβόλα όπλα.

Σχεδιάζει ένα πανευρωπαϊκό σύστημα σήμανσης καταγραφής όπλων και κοινά πρότυπα για την απενεργοποίηση –σημειώνεται ότι ένα AK-47 που χρησιμοποιήθηκε στη δολοφονία σκιτσογράφου του Charlie Hebdo αγοράστηκε νόμιμα ως παροπλισμένο συλλεκτικό αντικείμενο στη Σλοβακία, που είναι μέλος της ΕΕ. Και αν και τα παράνομα όπλα εισέρχονται και από αλλού, κυρίως από τη Λιβύη και την ανατολική Ουκρανία, η ΕΕ επικεντρώνεται στους αυστηρότερους ελέγχους στα Βαλκάνια.

Υπάρχουν όμως και άλλες προκλήσεις. Αφού τα όπλα μπορούν να περάσουν παράνομα μέσα σε ένα σάντουιτς, μπορούν και να εμπορεύονται online μέσω του "dark net" ή να συναρμολογηθούν από εξαρτήματα που αγοράζονται ξεχωριστά, μεριά από τα οποία με νόμιμο τρόπο από το διαδίκτυο. Η τεχνολογική πρόοδος φέρνει νέους κινδύνους.

Γνωρίζοντας πως οι εκτυπωτές 3D έχουν χρησιμοποιηθεί για την κατασκευή όπλων, η Γαλλία έχει ζητήσει η ΕΕ να απαγορεύσει το λογισμικό που χρησιμοποιείται για την κατασκευή τους.

Το στοίχημα είναι μεγάλο για τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις καθώς, όπως έδειξαν οι επιθέσεις στο Παρίσι, λίγα μόνο όπλα μπορεί αν έχουν τεράστιες επιπτώσεις.