Stratfor: Η κόντρα Τουρκίας-Σ. Αραβίας για την ηγεσία στους σουνίτες

Καθώς το Ιράν βρίσκεται σε πορεία εξομάλυνσης των σχέσεών του με τις ΗΠΑ κι ενώ οι τελευταίες σκοπεύουν να μειώσουν την παρουσία τους στη Μέση Ανατολή, η ευθύνη για τον έλεγχο των φιλόδοξων σχεδίων του Ιράν στην περιοχή έχει πέσει στους ώμους των ισχυρότερων σουνιτικών δυνάμεων, της Σαουδικής Αραβίας και της Τουρκίας, τονίζει το Stratfor.

Με το να ηγηθεί της επιχείρησης Decisive Storm στην Υεμένη, η Σαουδική Αραβία βρέθηκε στο προσκήνιο ως ηγέτης του σουνιτικού αραβικού κόσμου δείχνοντας πρόθυμη, στην αντιπαράθεσή της με το Ιράν, να υποστηρίξει τη ρητορική της με πράξεις.

Η Τουρκία δείχνει, εν τω μεταξύ, αρκετά πιο επιφυλακτική στην αντιμετώπιση της Τεχεράνης καταφεύγοντας σε πιο διακριτικές μεθόδους με το να διευρύνει τη στήριξή της στις επαναστατικές ισλαμικές δυνάμεις στη Συρία και να επεκτείνει την οικονομική της εμπλοκή στο ιρακινό Κουρδιστάν, ενώ ταυτόχρονα συνεργάζεται απευθείας με τη σιιτική κυβέρνηση της Βαγδάτης.

Η Τουρκία ωστόσο έχει αρχίσει να αισθάνεται παραγκωνισμένη λόγω της Σαουδικής Αραβίας. Από τη μία πλευρά δε θέλει να είναι συνέταιρός της, πόσο μάλλον ένας από τους πολλούς συμπράττοντες σε μία συμμαχία, της οποίας θα ηγούνται οι Σαουδάραβες.

Από την άλλη πλευρά, το εξαιρετικά πολωμένο πολιτικό σκηνικό στο εσωτερικό της δεν επιτρέπει στην Άγκυρα να εμπλακεί σε επικίνδυνες στρατιωτικές δράσεις πέρα από τα σύνορά της, γεγονός που ενισχύει την αντίληψη ότι η Σαουδική Αραβία δρα τη στιγμή που η Τουρκία μένει στο περιθώριο.

Ανάλυση

Προσπαθώντας να αντισταθμίσει την έλλειψη συμμετοχής της Τουρκίας στη στρατιωτική επέμβαση στην Υεμένη, ο πρωθυπουργός Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν είπε πως βρίσκει την προσπάθεια του Ιράν να επιβληθεί στην περιοχή ανυπόφορη. Αυτή ήταν μία πολύ σπάνια και ανοικτή κριτική στο Ιράν από μέρους της Τουρκίας.

Η Τουρκία μέχρι στιγμής προτιμούσε να διατηρεί στην επιφάνεια μια θερμή σχέση με το Ιράν ακόμα κι όταν οι δύο χώρες ανταγωνίζονταν σε αρκετά πεδία. Παρά τη δήλωση αυτή πάντως, ο Τ. Ερντογάν σχεδιάζει να επισκεφθεί το Ιράν νωρίς τον Απρίλη, και οι δύο πλευρές θα κρατήσουν - ως ένα βαθμό - τα προσχήματα. Όμως, η κατάσταση στην περιοχή θα οδηγήσει ίσως την Άγκυρα σε πιο συγκρουσιακή στάση σε σχέση με την Τεχεράνη, καθώς η χώρα αγωνίζεται για έναν κεντρικό ρόλο στο σουνιτικό κόσμο.

Τα εχέγγυα της Τουρκίας όμως για έναν σημαντικό ρόλο θα τίθενται υπό αμφισβήτηση, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα. Διότι ενώ η χώρα προχωρά αργά προς στενότερη συνεργασία με τις ΗΠΑ στην αντιμετώπιση της απειλής του Ισλαμικού Κράτους στο Ιράκ και τη Συρία, το όραμά της για συμβατικά ισλαμικά κόμματα στην εξουσία των μουσουλμανικών χωρών έρχεται αναπόφευκτα σε σύγκρουση με τις επιδιώξεις της Σαουδικής Αραβίας, των Εμιράτων και του Κουβέιτ.

Οι χώρες αυτές προσπαθούν να αποτρέψουν κόμματα, όπως η Ισλαμική Αδερφότητα,  να αμφισβητήσουν την εξουσία των κυβερνήσεών τους. Η Τουρκία όμως παίζει ένα παιχνίδι μακράς πνοής στην περιοχή, γνωρίζοντας ότι οι Ισλαμιστές στην Αίγυπτο, τη Συρία και τον Περσικό Κόλπο θα αποτελέσουν υπολογίσιμη πολιτική δύναμη στο μέλλον.

Η Σαουδική Αραβία υπό τον Βασιλιά Σαλμάν έχει συνειδητοποιήσει αυτό το γεγονός και προσπαθεί να συμφιλιωθεί με το Κατάρ, το οποίο είναι υποστηρικτής των μετριοπαθών ισλαμικών δυνάμεων στην περιοχή. H Τουρκία μπορεί να εκμεταλλευτεί την «ευελιξία» αυτή στη στάση των Σαουδαράβων, προκειμένου να συνεργαστεί με τους αραβόφωνους γείτονές της, προσφέροντας πιο επιλεκτική συνεργασία στο Ιράκ και στη Συρία, χώρες που αφορούν περισσότερο τα τουρκικά συμφέροντα.

Η Τουρκία είναι βασικός παράγοντας σε «προγράμματα» εκπαίδευσης επαναστατικών δυνάμεων, προγράμματα που στηρίζουν η Σαουδική Αραβία, οι ΗΠΑ, η Ιορδανία και το Κατάρ.

Κατά τις συνομιλίες με τις ΗΠΑ, η Τουρκία έχει προσφέρει λογιστική υποστήριξη για ενδεχόμενη επίθεση στη Μοσούλη, ενώ συζητά με τις ΗΠΑ για να επιτρέψει μη επανδρωμένες πτήσεις με Predators (drones) από τη βάση του Incirlik.

Αυτά είναι μικρά βήματα, όμως η στρατιωτική δράση της στην περιοχή θα επεκταθεί με τον καιρό.

Για την ώρα η Σαουδική Αραβία κατέχει δεσπόζουσα θέση στη Μέση Ανατολή. Ακόμα και με τιμές πετρελαίου κοντά στα $50 το βαρέλι, οι Σαουδάραβες εξακολουθούν να έχουν κέρδη από την παραγωγή τους.

Με μεγάλα αποθέματα ρευστότητας και με την υποστήριξη ικανών στρατιωτικών αραβικών δυνάμεων όπως τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, το Ριάντ μπορεί να αναγκάσει όσους πιστεύουν ότι ο Περσικός Κόλπος αποτελείται από χάρτινους στρατούς, εξαρτημένους από την πατρωνία των ΗΠΑ, να αναθεωρήσουν τις απόψεις τους.

Ακόμα κι έτσι όμως, η Σαουδική Αραβία δεν έχει μια εύκολη απάντηση σε ένα πρόβλημα τόσο ατίθασο, όσο αυτό της Υεμένης.

Η εκστρατεία στην Υεμένη έδειξε μεν μια Σαουδική Αραβία αποφασισμένη να αποτρέψει μια περαιτέρω επέκταση του al-Houthi, αλλά οι Σαουδάραβες δε θα μπορέσουν να απομονώσουν το βασίλειό τους από το τόξο των απειλών που παραμονεύει στα νότια του Βασιλείου αποκλειστικά μέσω αεροπορικών επιδρομών.

Κι ούτε μπορούν να διακινδυνεύσουν μια κανονική χερσαία επέμβαση για να καταστείλουν την απειλή και να καταλάβουν εχθρικά εδάφη.

Στο τέλος, η Σαουδική Αραβία πιθανότατα θα βρεθεί στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με τους al-Houthi. Κι αυτό ακριβώς περιμένει το Ιράν. Το Stratfor έχει πληροφορίες ότι ένα μυστικό κανάλι διαπραγματεύσεων για την Υεμένη δημιουργήθηκε στο Muscat (πρωτεύουσα του Ομάν).

Το Ομάν, το οποίο παρέμεινε εκτός στρατιωτικής επιχείρησης για να διατηρήσει την ουδετερότητά του, αποτελεί έναν ιδανικό δίαυλο επικοινωνίας για μια τέτοια συζήτηση. Απέδειξε άλλωστε ότι είναι αξιόπιστος μεσολαβητής σε μυστικές συνομιλίες μεταξύ Ιράν και ΗΠΑ.

Οποιαδήποτε διαπραγμάτευση μεταξύ του Ιράν και της Σαουδικής Αραβίας θα μπορούσε να καλύψει θέματα όπως η απόσυρση των al-Houthi από τη Sanaa και το Aden, μια συμφωνία για τις δυνάμεις που είναι πιστές στον πρόεδρο Ali Abdullah Saleh ή κάποιες πολιτικές υποχωρήσεις που θα γίνουν στους al-Houthi κατά το σχηματισμό νέας κυβέρνησης.

Σε αντάλλαγμα, το Ιράν θα μπορούσε να αποσπάσει υποχωρήσεις από τη Σαουδική Αραβία στο Ιράκ και τη Συρία.

Είναι πολύ νωρίς για να διαπιστωθεί αν μια συνομιλία μεταξύ Ριάντ και Τεχεράνης θα μπορούσε να οδηγήσει σε πολιτικό συμβιβασμό, προκειμένου να αποκλιμακωθεί η σύγκρουση στην Υεμένη. Εξίσου δύσκολο είναι να πούμε αν το Ιράν θα μπορούσε αξιόπιστα να τηρήσει τους όρους ενός τέτοιου συμβιβασμού. Η προτεραιότητα της Σαουδικής Αραβίας δε θα είναι το να προσχωρήσει σε μία ευρύτερη διαπραγμάτευση με το Ιράν, αλλά να ωθήσει τον (πρώην πρόεδρο) Saleh στην απόσυρση της υποστήριξής του από τους al-Houthi, ώστε η σύγκρουση στην Υεμένη να γίνει περισσότερο διαχειρίσιμη.

Όπως και να 'χει, ακόμα κι αν η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία εργάζονται η καθεμιά με τον δικό τους τρόπο για να αναχαιτίσουν την επιρροή του Ιράν, τελικά ανταγωνίζονται η μία την άλλη για την ηγεσία του σουνιτικού κόσμου, την ώρα που ο βασικός σιιτικός αντίζηλος επανακάμπτει.