Stratfor: Γιατί η Περιφέρεια έχει εγκαταλείψει την Ελλάδα

Όλα τα βλέμματα της ευρωζώνης είναι στραμμένα αυτές τις ημέρες στην Ελλάδα. Το ερώτημα της ελάφρυνσης του ελληνικού χρέους προκαλεί έντονες διαμάχες στην ευρωπεριφέρεια, και οι διαπραγματεύσεις αναφορικά με αυτό θα μπορούσαν τελικά να οδηγήσουν τη χώρα σε έξοδο από τη νομισματική ένωση.

Θεωρητικά, χώρες όπως η Ισπανία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ιταλία θα πρέπει να στηρίζουν την Ελλάδα, αφού η ελάφρυνση του χρέους της Αθήνας θα τους έδινε τη δυνατότητα να απαιτήσουν το ίδιο. Πρακτικά όμως η ελληνική κυβέρνηση έχει δεχθεί ελάχιστη στήριξη από τους γείτονές της, κυρίως λόγω των δικών τους πολιτικών περιορισμών. Αν και το αντιμνημονιακό κίνημα θα αποκτήσει ορμή στις χώρες της περιφέρειας, δεν θα διαδοθεί τόσο γρήγορα ώστε να βοηθήσει την Αθήνα στην τρέχουσα αντιπαράθεσή της με τη Γερμανία.

Από τότε που ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε στις εκλογές, οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης έχουν συναντηθεί αρκετές φορές για να συζητήσουν τα σχέδια του κόμματος να επιδιώξει ελάφρυνση του ελληνικού χρέους. Οι προτάσεις του περιλαμβάνουν τη μείωση του στόχου για τα πρωτογενή πλεονάσματα και τη χρήση swaps ώστε να συνδεθεί μέρος του ελληνικού χρέους με την οικονομική ανάπτυξη και να δημιουργηθούν «αέναα ομόλογα» που θα διακρατά η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Αρχικά η Ελλάδα είχε προτείνει να τερματιστεί η εποπτεία της οικονομίας της χώρας από την τρόικα και την αντικατάσταση του προγράμματος διάσωσής της από ένα «πρόγραμμα-γέφυρα» ενόσω θα διαπραγματεύεται τους όρους του χρέους της.

Όμως στις 19 Φεβρουαρίου η Αθήνα άμβλυνε τη στάση της, υποβάλλοντας αίτημα για εξάμηνη παράταση του υφιστάμενου προγράμματος διάσωσης και αποδεχόμενη συνέχιση της εποπτείας από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ. Η Ελλάδα πρότεινε επίσης την εφαρμογή μιας συμφωνίας του 2012 με την Ευρωπαϊκή Ένωση, στο πλαίσιο της οποίας θα παραταθούν οι λήξεις και θα μειωθούν τα επιτόκια επί του χρέους της. Ωστόσο, η Γερμανία εξακολουθεί να τηρεί σκεπτικιστική στάση και θέλει ισχυρότερη δέσμευση από την Ελλάδα για διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις και περικοπές δαπανών. Η ελληνική πρόταση συζητείται σήμερα.

Από τα τέλη Ιανουαρίου, οι Έλληνες αξιωματούχοι έχουν επισκεφθεί αρκετές ευρωπαϊκές πρωτεύουσες προκειμένου να βρουν στήριξη για το θέμα τους. Το περισσότερο που έχει λάβει η Αθήνα τις τελευταίες ημέρες, είναι μια επιφυλακτική στήριξη από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, η οποία προσπαθεί να ενεργήσει ως ουδέτερος μεσολαβητής μεταξύ της Ελλάδας και των κυβερνήσεων της Βόρειας Ευρώπης. Η Ελλάδα βασιζόταν ιδιαίτερα στη στήριξη από τις χώρες της ευρωπεριφέρειας, κάτι που όμως δεν συνέβη, για καθαρά πολιτικούς λόγους.

Η Ιρλανδία, η Πορτογαλία και η Ισπανία έχουν συντηρητικές κυβερνήσεις που ζήτησαν προγράμματα διάσωσης από την Ευρωπαϊκή Ένωση και το ΔΝΤ στο αποκορύφωμα της οικονομικής κρίσης, και ως αντάλλαγμα έχουν εφαρμόσει επώδυνα και αντιλαϊκά μέτρα λιτότητας.

Οι κυβερνήσεις αυτές επένδυσαν σημαντικό πολιτικό κεφάλαιο στην υπεράσπιση των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων και των αποπληρωμών χρέους, και έτσι δεν μπορούν να υποστηρίξουν παραχωρήσεις προς την Ελλάδα, που δεν ζήτησαν ούτε οι ίδιες για τις χώρες τους. Επιπλέον, οι χώρες αυτές είναι απρόθυμες να πιέσουν για παραχωρήσεις από τη στιγμή που φαίνεται πως η Γερμανία θα κρατήσει σκληρή γραμμή έναντι της Ελλάδας.

Η κατάσταση είναι λίγο διαφορετική στην Ιταλία και τη Γαλλία, δύο χώρες που ο ΣΥΡΙΖΑ άρχισε να φλερτάρει μετά την εκλογή του. Η Ρώμη και το Παρίσι έχουν κεντροαριστερές κυβερνήσεις που είναι πιο ευθυγραμμισμένες ιδεολογικά με την Αθήνα και πιο φιλικές προς αυτήν. Ωστόσο, η Ιταλία και η Γαλλία έχουν τις δικές τους διαμάχες με τη Γερμανία, σε ό,τι αφορά τους προϋπολογισμούς, και διστάζουν να ανοίξουν και άλλο μέτωπο με το Βερολίνο, επικυρώνοντας τον σκοπό της Ελλάδας. Οι παράγοντες αυτοί έχουν αφήσει την Ελλάδα σχετικά απομονωμένη στις πρόσφατες συνεδριάσεις των υπουργών Οικονομικών της ευρωζώνης. Αν η Αθήνα βασιζόταν στη Μεσογειακή Ευρώπη να τη σώσει, το μόνο που πήρε τελικά ήταν συμπάθεια και νευρικά χαμόγελα.

Βλέποντας και κάνοντας

Αν και οι δανειολήπτριες χώρες της Ευρώπης είναι απρόθυμες να στηρίξουν τον σκοπό της Ελλάδας σε διεθνές επίπεδο, εξακολουθούν να έχουν εσωτερικές διαμάχες αναφορικά με τη μοίρα της Αθήνας και με το τι θα σημάνει για τα άλλα κράτη. Στις αρχές Φεβρουαρίου, ο υπουργός Γεωργίας της Ιρλανδίας δήλωσε πως αν η Αθήνα λάβει οποιαδήποτε μορφή ελάφρυνσης χρέους, το Δουβλίνο θα απαιτήσει το ίδιο. Επίσης στις αρχές Φεβρουαρίου, Αριστερά μέλη του κυβερνώντος Δημοκρατικού Κόμματος της Ιταλίας έστειλαν επιστολή στον Ιταλό πρωθυπουργό Ματέο Ρέντσι ζητώντας του να στηρίξει την Ελλάδα στις διαπραγματεύσεις της με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Στην Πορτογαλία, η αξιωματική αντιπολίτευση, το Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο προηγείται στις δημοσκοπήσεις, έχει εσωτερική διαμάχη ως προς το πώς να διαχειριστεί το πορτογαλικό χρέος. Τέλος, το Podemos της Ισπανίας, το οποίο οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι εξασφαλίζει τη μεγαλύτερη λαϊκή στήριξη, κινείται σε πλατφόρμα που επικεντρώνεται στην αναδιάρθρωση του χρέους.

Οι περισσότερες χώρες της ευρωπεριφέρειας συμφωνούν πως η εποχή των επώδυνων περικοπών δαπανών και των αυξήσεων φόρων θα πρέπει να τελειώσει, και πιστεύουν πως η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να έχει μια πιο ευέλικτη προσέγγιση αναφορικά με τα χρέη και τους στόχους για τα ελλείμματα. Σε ποικίλους βαθμούς, όλες οι χώρες της ευρωπεριφέρειας στηρίζουν τα σχέδια για αύξηση των επενδύσεων στην ευρωζώνη και θέλουν περισσότερο χρόνο για να μειώσουν τα ελλείμματά τους.

Λόγω της πίεσης αυτής, οι Βρυξέλλες πιθανότατα θα δείξουν επιείκεια σε χώρες όπως η Γαλλία και η Ιταλία, όταν έρθει η ώρα της επιθεώρησης των προϋπολογισμών τους, τον Μάρτιο. Ακόμα πιο σημαντικό, υπάρχουν σημαντικά τμήματα του πληθυσμού στις χώρες αυτές που αντιτίθενται στον ηγετικό ρόλο της Γερμανίας στις διαπραγματεύσεις και θα στήριζαν την επαναδιαπραγμάτευση του χρέους ή την πλήρη έξοδο από την ευρωζώνη.

Τα στοιχεία για νέες συγκρούσεις με τη Γερμανία υπάρχουν στην ευρωπεριφέρεια, όμως ο χρόνος δεν είναι με το μέρος της Ελλάδας. Οι εκλογές που θα μπορούσαν να φέρουν στην εξουσία κυβερνήσεις που δείχνουν μεγαλύτερη συμπάθεια στην Ελλάδα απέχουν ακόμα μήνες. Η Ισπανία και η Πορτογαλία πραγματοποιούν γενικές εκλογές στο τελευταίο τρίμηνο του έτους. Οι Podemos θα έχουν ισχυρή επίδοση στην Ισπανία και οι Σοσιαλιστές θα έχουν σημαντικά κέρδη στην Πορτογαλία.

Η Ιρλανδία θα διενεργήσει εκλογές το α' εξάμηνο του 2016 και το εθνικιστικό Sinn Fein δείχνει καλές επιδόσεις, σύμφωνα με τις δημοσκοπήσεις. Η Ιταλία δεν προγραμματίζει για φέτος εκλογές, όμως οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως αυξάνεται η αντίθεση προς την ευρωζώνη και αυτό θα αποτελέσει ένα βασικό ζήτημα στις μελλοντικές προεκλογικές εκστρατείες.

Η Ελλάδα δημιουργεί προηγούμενο για τους γείτονές της. Αν η Αθήνα καταφέρει επιτυχώς να αναδιαπραγματευτεί το χρέος της, θα ενθαρρυνθούν και άλλοι να ακολουθήσουν στα βήματά της. Αν όμως η Ελλάδα αποτύχει να καταλήξει σε συμφωνία με τους πιστωτές της, κηρύξει χρεοστάσιο και φύγει από την ευρωζώνη, οι ψηφοφόροι των χωρών της ευρωπεριφέρειας θα φοβηθούν να κάνουν παρόμοια αιτήματα. Η Ελλάδα θα επιστρέψει στην οικονομική ανάπτυξη, ακόμα και αν κηρύξει χρεοστάσιο. Αν όμως φύγει από την ευρωζώνη, πιθανότατα θα περάσει μια περίοδο βαθύτατης οικονομικής ύφεσης και πολιτικής ευθραυστότητας, που πιθανότατα θα διαρκούσε και μετά τις εκλογές της Ισπανίας, της Πορτογαλίας και της Ιρλανδίας. Η ειρωνεία αυτού που έχει ονομαστεί "Grexit" είναι πως θα οδηγούσε προσωρινά σε μεγαλύτερη στήριξη για το ευρώ στην υπόλοιπη ευρωζώνη, έστω και αν είναι μόνο λόγω του στιγμιαίου φόβου.

Η Ελλάδα, για την ώρα, διαπραγματεύεται μόνη της το μέλλον της. Η Αθήνα και οι πιστωτές της πιθανότατα θα καταλήξουν σε μια προσωρινή συμφωνία τις επόμενες ημέρες όμως αυτό απλώς θα τους αγοράσει χρόνο για πιο δύσκολες συζητήσεις αργότερα φέτος. Επιπλέον, οι πρόσφατες υποχωρήσεις που έκανε η Αθήνα έναντι των πιστωτών της είναι δυνητικά επικίνδυνες στο εσωτερικό της χώρας, όπου ο ΣΥΡΙΖΑ θα έρθει αντιμέτωπος με αντιδράσεις εάν παρεκκλίνει πολύ από τις προεκλογικές του υποσχέσεις. Το αντιευρωπαϊκό κύμα θα εξαπλωθεί τελικά και σε άλλες χώρες της ευρωπεριφέρειας, όχι όμως εγκαίρως, ώστε να επωφεληθεί η Αθήνα. Η οικονομική δυσφορία στην περιφέρεια της Ευρώπης θα δημιουργήσει πρόσφορο έδαφος για την επιτυχία αντικαθεστωτικών κομμάτων, όμως στην περίπτωση όπου η Ελλάδα φύγει από την ευρωζώνη με άτακτο τρόπο, το χάος που θα προκληθεί θα πλήξει προσωρινά αυτά τα ανερχόμενα κόμματα. Στο μεταξύ, οι χώρες τις περιφέρειας κινούνται προσεκτικά, σχεδιάζοντας ταυτόχρονα τις επόμενες κινήσεις τους.