Stratfor: Οι κρίσιμες διαφορές μεταξύ Ελλάδας και Αργεντινής

Η οικονομική κρίση της Ελλάδας μπαίνει σε μία ακόμα σοβαρή φάση από σήμερα, που ξεκινούν οι επίσημες διαπραγματεύσεις της για το χρέος στο Eurogroup και στη Σύνοδο Κορυφής. Αν και η Ελλάδα και οι δανειστές της έχουν εκφράσει επιθυμία να καταλήξουν σε συμφωνία, οι θέσεις τους εξακολουθούν να απέχουν και υπάρχει πραγματική πιθανότητα, ως αποτέλεσμα, η χώρα να κηρύξει χρεοστάσιο και να βγει από την ευρωζώνη.

Χρεοκοπία της Ελλάδας θα προκαλούσε τεράστιο σοκ σε όλη την Ευρωπαϊκή Ένωση, όμως δεν θα ήταν ένα γεγονός χωρίς προηγούμενο. Πολλοί Έλληνες γνωρίζουν τη χρεοκοπία της Αργεντινής και την υποτίμηση του 2002 και αναρωτιούνται αν η Ελλάδα θα μπορούσε να ακολουθήσει τον ίδιο δρόμο. Αν και οι δύο περιπτώσεις έχουν αρκετά κοινά σημεία, έχουν και κρίσιμες διαφορές που εγείρουν σημαντικά ερωτήματα.

Όπως η Ελλάδα του σήμερα, η Αργεντινή προ χρεοκοπίας δεν μπορούσε να εφαρμόσει νομισματική πολιτική. Στις αρχές της δεκαετίας του 1990, η κυβέρνηση της Αργεντινής συνέδεσε το πέσο με το δολάριο προκειμένου να αντιμετωπίσει τον υπερπληθωρισμό. Το μέτρο αποδείχθηκε επιτυχημένο βραχυπρόθεσμα –ο πληθωρισμός εξαφανίστηκε σχεδόν αμέσως- όμως αφαίρεσε την ικανότητα της Αργεντινής να αντιμετωπίσει τις οικονομικές κρίσεις χειραγωγώντας το νόμισμά της. Ως αποτέλεσμα, όταν η χώρα άρχισε να βιώνει τις επιπτώσεις των οικονομικών κρίσεων στα τέλη της δεκαετίας του 1990, η μόνη επιλογή που είχε απομείνει στο Μπουένος Άιρες ήταν να εφαρμόσει δημοσιονομική πολιτική – με άλλα λόγια, να επιβάλει λιτότητα.

Όπως η Ελλάδα, έτσι και η Αργεντινή πιεζόταν από τους πιστωτές της να εφαρμόσει αυστηρές περικοπές δαπανών, ως αντάλλαγμα για τα προγράμματα διάσωσης. Όπως η Αθήνα, έτσι και το Μπουένος Άιρες κατά καιρούς δεχόταν επισκέψεις από μη δημοφιλείς ξένους επιθεωρητές οι οποίοι έκαναν εξονυχιστικούς ελέγχους στα βιβλία της κυβέρνησης, ως προϋπόθεση για τη συνέχιση των δανειακών προγραμμάτων. Όπως στην Ελλάδα, έτσι και η οικονομία της Αργεντινής συρρικνώθηκε γρήγορα, ενώ η ανεργία εκτινάχθηκε στα ύψη. Και όπως η Ελλάδα, έτσι και η κυβέρνηση της Αργεντινής η οποία εφάρμοσε τα μη δημοφιλή μέτρα λιτότητας, στο τέλος έπεσε, εν μέσω τεράστιων κοινωνικών αναταράξεων και ενός άκρως εύθραυστου πολιτικού περιβάλλοντος.

Δεν αποτελεί έκπληξη που η υπόθεση της Αργεντινής είναι ελκυστική για πολλούς Έλληνες, ιδιαίτερα για το κυβερνών κόμμα του ΣΥΡΙΖΑ. Η χρεοκοπία της υπενθυμίζει ότι το χρέος ουσιαστικά είναι ένα συμβόλαιο, και τα συμβόλαια μπορούν να σπάσουν εάν γίνουν εξαιρετικά κοστοβόρα για κάποιο από τα αντισυμβαλλόμενα μέρη.

Ακόμα σημαντικότερο, η περίπτωση της Αργεντινής τονίζει το γεγονός ότι υπάρχει ζωή μετά τη χρεοκοπία. Μεταξύ του 2003 και του 2007 η οικονομία της χώρας έτρεχε με μέσο ετήσιο ρυθμό ανάπτυξης περίπου 8%, ενώ η ανεργία έκανε βουτιά από το 20% περίπου σχεδόν στο 8%. Η ζωή σίγουρα δεν ήταν εύκολη –η Αργεντινή απομονώθηκε από τις χρηματαγορές και ο πληθωρισμός έγινε γρήγορα και πάλι πρόβλημα. Όμως η χρεοκοπία της Αργεντινής και η υποτίμηση εκτόνωσαν προσωρινά μια πολύ περίπλοκη κοινωνική, πολιτική και οικονομική κατάσταση.

Όσο εντυπωσιακή και αν είναι, η σύγκριση μεταξύ Ελλάδας και Αργεντινής έχει αδιαπέραστους περιορισμούς. Κατ' αρχάς, η Αργεντινή είχε συνδέσει το νόμισμά της με άλλο, όμως ποτέ δεν εγκατέλειψε το εθνικό της νόμισμα όπως έκανε η Ελλάδα όταν υιοθέτησε το ευρώ. Πολλοί Αργεντίνοι διατήρησαν καταθέσεις σε δολάρια και προχώρησαν σε μαζικές διαδηλώσεις -ορισμένες εκ των οποίων εξελίχθηκαν βίαια- όταν η χώρα μετέτρεψε τους λογαριασμούς δολαρίων σε λογαριασμούς πέσο χρησιμοποιώντας μια επίσημη ισοτιμία, όμως για τους περισσότερους πολίτες η ζωή εξακολούθησε να είναι σχετικά κανονική. Συνέχισαν να παίρνουν τους μισθούς τους σε πέσο και αγόραζαν αγαθά χρησιμοποιώντας το νόμισμα.

Στην περίπτωση της Ελλάδας, η έξοδος από το ευρώ θα απαιτούσε επιστροφή στη δραχμή, κάτι που θα ήταν λογιστικός και πολιτικός εφιάλτης για την Αθήνα. Η αποχώρηση από το ευρώ θα οδηγούσε επίσης σε εκτεταμένους ελέγχους στη διακίνηση κεφαλαίων και σε προβληματική μετατροπή των καταθέσεων σε δραχμές, κίνηση που θα πυροδοτούσε επίπεδα μεγάλης κοινωνικής αναταραχής.

Μια δεύτερη τεράστια διαφορά είναι ότι η Αργεντινή μπόρεσε να επωφεληθεί ενός θετικού εξωτερικού περιβάλλοντος. Η υποτίμηση της Αργεντινής συνέπεσε με μια διεθνή έκρηξη στα εμπορεύματα. Η Κίνα και άλλες αναδυόμενες αγορές αναπτύσσονταν ταχύτατα και η ζήτηση για τα αγροτικά και τα μεταλλευτικά προϊόντα της Αργεντινής ήταν ισχυρή.

Το παγκόσμιο οικονομικό κλίμα έχει αλλάξει από τότε. Τώρα η Ελλάδα θα επέστρεφε στη δραχμή σε μια περίοδο όπου πολλοί από τους οικονομικούς της εταίρους, συμπεριλαμβανομένων των Ευρωπαίων καταναλωτών και των Ρώσων τουριστών, βρίσκονται σε κρίση παρά τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου και του προγράμματος ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ που απελευθερώνει τεράστια ποσά ρευστότητας στις ευρωπαϊκές αγορές.

Η Αργεντινή βρήκε επίσης έναν σύμμαχο-κλειδί στη Βενεζουέλα του Ούγκο Τσάβεζ – του Βολιβιανού ηγέτη που έγινε ένας από τους βασικούς δωρητές του Μπουένος Άιρες. Είναι δύσκολο να προσδιοριστούν τα ακριβή νούμερα, όμως μεταξύ του 2003 και του 2008 πιστεύεται ότι η Βενεζουέλα αγόρασε χρέος ύψους περίπου 5,6 δισ. δολαρίων της Αργεντινής, αξιοσέβαστο ποσό σε μια εποχή όπου δεν υπήρχαν πολλοί επενδυτές που να ενδιαφέρονται να αγοράσουν ομόλογα της Αργεντινής. Αυτό εγείρει ένα ενδιαφέρον ερώτημα για την Ελλάδα: σε ένα σενάριο χρεοκοπίας της θα μπορούσε η Αθήνα να βρει τον δικό της Τσάβεζ; Τις τελευταίες ημέρες η Αθήνα έχει κάνει προσπάθεια να δείξει στην Ευρώπη ότι έχει ισχυρούς δεσμούς με τη Ρωσία, όμως ενώ η Μόσχα σίγουρα ενδιαφέρεται να διατηρήσει στενούς δεσμούς με την Αθήνα -αν μη τι άλλο, για να τονίσει τον πολιτικό κατακερματισμό της Ευρωπαϊκής Ένωσης- δεν είναι δεδομένο ότι η Ρωσία θα μπορούσε να γίνει ο χορηγός που θα χρειαζόταν η Ελλάδα.

Η Ρωσία ενδιαφέρεται και για έναν άλλον λόγο: Στις αρχές της δεκαετίας του 2000, η Αργεντινή ήταν αυτάρκης σε επίπεδο ενέργειας. Η Ελλάδα δεν είναι. Ένα από τα λίγα πλεονεκτήματα που έχει η Ελλάδα από ένα ισχυρό νόμισμα είναι η δυνατότητα να αποπληρώσει για την ενέργειά της σε ευρώ. Η επιστροφή στη δραχμή θα καθιστούσε πιο ακριβές τις εισαγωγές ενέργειας, κάνοντας μια πιθανή συμμαχία με τη Ρωσία ακόμα πιο κρίσιμης σημασίας για την Ελλάδα. Αυτή η ανάγκη είναι πιθανώς ο βασικός λόγος του φλερτ της Αθήνας με τη Μόσχα.

Τέλος, ένας πολύ σημαντικός παράγοντας είναι το δυνητικό σενάριο όπου η Ελλάδα βγαίνει από το ευρώ και επιστρέφει στον προστατευτισμό. Μετά τη χρεοκοπία και την υποτίμηση του νομίσματός της, η Αργεντινή επέβαλε υψηλούς δασμούς στις εισαγωγές προκειμένου να προστατεύσει τις εθνικές βιομηχανίες της, ενώ επέβαλε βαριά φορολογία στις εξαγωγές αγροτικών προϊόντων προκειμένου να εκμεταλλευτεί την αυξανόμενη ζήτηση για εμπορεύματα. Και τα δύο μέτρα έφεραν τεράστια έσοδα στο Μπουένος Άιρες και έδωσαν τη δυνατότητα στην κυβέρνηση να χρηματοδοτήσει μια μακριά λίστα κοινωνικών προγραμμάτων και επιδοτήσεων.

Όπως η Αργεντινή, ο ΣΥΡΙΖΑ υπόσχεται περισσότερες δημόσιες δαπάνες και επιδοτήσεις για νοικοκυριά χαμηλού εισοδήματος, προγράμματα για τα οποία δεν διαθέτει τα χρήματα. Οι πολιτικές της Αργεντινής προκάλεσαν τριβές με τη Βραζιλία, τον βασικό εταίρο της χώρας στη Mercosur, όμως οι επιπτώσεις θα είναι μεγαλύτερες στην περίπτωση της Ελλάδας. Η επιβολή εμπορικών δασμών θα παραβίαζε την ιδρυτική αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αναγκάζοντας την Ε.Ε. να αποβάλει την Ελλάδα.

Αν και ο ΣΥΡΙΖΑ χρησιμοποίησε την Αργεντινή ως παράδειγμα στην προεκλογική του εκστρατεία, και πολλοί Έλληνες γνωρίζουν την ιστορία της χώρας, η Αθήνα έχει σημαντικά μικρότερο περιθώριο ενεργειών απ' ό,τι το Μπουένος Άιρες. Πολλές από τις κινήσεις του Μπουένος Άιρες από το 2001 δεν είχαν σωστή σύλληψη και εκτέλεση, όμως, σε αντίθεση με την Ελλάδα, η Αργεντινή ήταν μια χώρα με πλήρη εθνική κυριαρχία όταν τις έκανε. Οι Έλληνες ψήφισαν τον ΣΥΡΙΖΑ για να φτιάξει το πρόβλημα χρέους της χώρας χωρίς να αφήσει την ευρωζώνη και την Ευρωπαϊκή Ένωση. Το βασικό πρόβλημα της Ελλάδας είναι ότι θα είναι εξαιρετικά δύσκολο η Αθήνα να πετύχει ταυτόχρονα και τους δύο στόχους.