του Φώτη Κόλλια

Οι μετοχές των κατασκευαστικών εταιρειών επανήλθαν στο επίκεντρο της Σοφοκλέους. Οι μεγάλες δυνάμεις του κλάδου ανεβάζουν συνεχώς τις κεφαλαιοποιήσεις τους, λόγω των μεγάλων ωφελειών που αποκτούν κάθε φορά που ανατίθεται μια μεγάλη σύμβαση (και κάτι τέτοιο έχει συμβεί αρκετές φορές κατά το τελευταίο δωδεκάμηνο), ή κάθε φορά που αναλαμβάνεται ένα νέο project στην ενέργεια και στο real estate, εντός ή εκτός Ελλάδας.

Και με προίκα το μεγάλο ανεκτέλεστο υπόλοιπο έργων και τις καίριες θέσεις που έχουν λάβει σε αυτοχρηματοδοτούμενα, ενέργεια και real estate, έχουν κάθε λόγο να απορροφήσουν άλλες μικρότερες επιχειρήσεις του κλάδου -ή έστω να αποκτήσουν σημαντική θέση σε αυτές-, αρκεί οι τελευταίες να έχουν κάτι να δώσουν...

Έτσι, είχαμε πρόσφατα και το deal μεταξύ ΤΕΡΝΑ και ΑΤΤΙΚΑΤ. Χρηματιστηριακές ”συγκινήσεις” όμως προσέφεραν και μικρότερες εταιρείες του κλάδου: άλλες γιατί απέφεραν υψηλότατες αποδόσεις στους τολμηρούς και άλλες γιατί... τέθηκαν εκτός διαπραγμάτευσης από τις χρηματιστηριακές αρχές, αφήνοντας τους επενδυτές ”στα κρύα του λουτρού”.

Όλα δείχνουν ότι η κινητικότητα στον κλάδο θα συνεχιστεί και ότι, προσεχώς, θα βιώσουμε αρκετές ακόμη χρηματιστηριακές ”συγκινήσεις”!

Σενάρια για νέο γύρο κινητικότητας μεταξύ των τεχνικών εταιρειών πυροδοτεί η συμφωνία εξαγοράς του 22% της ΑΤΤΙΚΑΤ από την ΤΕΡΝΑ, με τα στελέχη του κλάδου να θεωρούν ότι και κάποιοι άλλοι εισηγμένοι βρίσκονται στο στόχαστρο ισχυρών ομίλων.

Η φημολογία ενισχύεται και από το γεγονός ότι έχει μεγαλώσει η απόσταση που χωρίζει τους τρεις - τέσσερις ισχυρούς ομίλους του κλάδου από τις υπόλοιπες 15 εισηγμένες τεχνικές εταιρείες και από το ότι για πρώτη φορά διεθνείς κολοσσοί των κατασκευών αποκτούν μόνιμη και σημαντική παρουσία στην ελληνική αγορά μέσω των συγχρηματοδοτούμενων έργων οδοποιίας.

Υψηλόβαθμα στελέχη τεχνικών εταιρειών δεν αποκλείουν πλέον το ενδεχόμενο εξαγοράς ελληνικού ομίλου από διεθνή κατασκευαστική εταιρεία, γεγονός που φάνταζε αδιανόητο πριν από λίγα χρόνια.

Η Ελληνική Τεχνοδομική, η J&P Άβαξ και η ΓΕΚ - ΤΕΡΝΑ επικράτησαν κατά κράτος στα νέα συγχρηματοδοτούμενα και σήμερα διαθέτουν συνολικό ανεκτέλεστο υπόλοιπο άνω των επτά δισ. ευρώ. Η Μηχανική απείχε από τα συγχρηματοδοτούμενα, αλλά επενδύει περισσότερα από 2,5 δισ. δολάρια στις αγορές ακινήτων της Ρωσίας και της Ουκρανίας. Η ΑΕΓΕΚ, που συμπληρώνει την πεντάδα των μεγαλύτερων εισηγμένων εργοληπτών, βρίσκεται σε σταυροδρόμι, με τη διοίκηση να δίνει μάχη για την εξυγίανση των οικονομικών μεγεθών.

Αναπτύσσουν ταχύτητα

Οι τέσσερις πρώτοι όμιλοι κινούνται με μεγάλη ταχύτητα σε αγορές πέραν των κατασκευών, όπως η ενέργεια και η ανάπτυξη ακινήτων κατά τα πρότυπα των μεγάλων ευρωπαϊκών κατασκευαστών.

Οι τελευταίοι, με χαρακτηριστικότερα παραδείγματα τη γαλλική Vinci και την ισπανική ACS, μεταμορφώθηκαν την τελευταία δεκαετία σε κολοσσούς του τομέα διαχείρισης υποδομών (με παρουσία που ξεκινά από την ενέργεια και καταλήγει στη διαχείριση απορριμμάτων ή δικτύων ύδρευσης).

”Η ελληνική αγορά κατασκευών αποκτά ευρωπαϊκά χαρακτηριστικά”, υποστηρίζει ο επικεφαλής εισηγμένου ομίλου. Ο ίδιος θεωρεί ότι οι συγχωνεύσεις και η επέκταση σε παράπλευρες δραστηριότητες και στις διεθνείς αγορές είναι μονόδρομος, σε μια περίοδο συμπίεσης των περιθωρίων κέρδους στα δημόσια έργα. ”Από το 18% της δεκαετίας του ’90 βρισκόμαστε πλέον στο 6%, με τα μέσα ευρωπαϊκά περιθώρια στο 4%”, επισημαίνει.

Αντίδοτο στα πενιχρά περιθώρια των δημοσίων έργων είναι η επέκταση στους τομείς των συγχρηματοδοτούμενων έργων (που δεν τελειώνουν με τους οδικούς άξονες, καθώς βρίσκεται σε εξέλιξη εκτεταμένο πρόγραμμα Συμπράξεων Δημοσίου και Ιδιωτικού Τομέα -ΣΔΙΤ-, ύψους άνω των 2 δισ. ευρώ), της ενέργειας και των ακινήτων.

Ανεξάρτητα από τις κατά καιρούς ανακοινώσεις, λίγοι εκ των μικρών εισηγμένων εργοληπτών έχουν αποκτήσει ”κρίσιμη μάζα” στους τρεις τελευταίους τομείς. Η ΒΙΟΤΕΡ έχει π.χ. ικανοποιητική παρουσία στην ανάπτυξη ακινήτων, η Μοχλός συντηρεί το σενάριο περί σημαντικών οφελών από την ανάπτυξη του Πόρτο Καρράς που ελέγχει η μητρική Τεχνική Ολυμπιακή και η ΔΙΕΚΑΤ έχει αξιόλογα έσοδα από τις διεθνείς αγορές. Όμως, ουδείς έχει την εκτεταμένη παρουσία των μεγάλων ομίλων στην ενέργεια ή στην ανάπτυξη ακινήτων.

Οι νέοι τομείς δράσης

Την ίδια στιγμή οι ανακοινώσεις των τριών ισχυρών αναδεικνύουν τον ουσιαστικό ρόλο που θα διαδραματίσουν οι νέοι τομείς στη μελλοντική τους κερδοφορία. Για παράδειγμα, η καθαρή αξία των ακινήτων (NAV) του ομίλου ΓΕΚ - ΤΕΡΝΑ προβλέπεται ότι θα εκτοξευθεί από 130 εκατ. ευρώ το 2004 σε 320 εκατ. ευρώ το 2009. Το μέσο περιθώριο κέρδους προ φόρων για τα αιολικά πάρκα του ίδιου ομίλου (και όσων δραστηριοποιούνται στον ίδιο χώρο) προσεγγίζει το 30%.

Η εταιρεία παραχωρήσεων που δημιουργεί ο όμιλος Ελληνική Τεχνοδομική (στην οποία θα μεταβιβαστούν οι συμμετοχές σε συγχρηματοδοτούμενα όπως η Αττική Οδός, η ζεύξη Ρίου - Αντιρρίου και οι νέοι οδικοί άξονες) θα έχει το 2013 καθαρά κέρδη 90 εκατ. ευρώ. Το 33% του ανεκτέλεστου υπολοίπου των υπογεγραμμένων συμβάσεων του ομίλου Ελληνική Τεχνοδομική (ύψους περίπου 4 δισεκατομμυρίων ευρώ) προέρχεται από το εξωτερικό, ενώ σε αντίστοιχα επίπεδα κινείται και ο όμιλος J&P Άβαξ.

”Μέσα στην προσεχή τριετία το 25% των κατασκευαστικών εσόδων θα προέρχεται από το εξωτερικό”, υποστηρίζει η διοίκηση του ομίλου ΓΕΚ - ΤΕΡΝΑ.

Η κατεύθυνση

Τα στοιχεία από τους μεγάλους ευρωπαϊκούς ομίλους δείχνουν πού θέλουν να πάνε οι ισχυροί κατασκευαστές της Σοφοκλέους: το 2006 μόνο το 42% των λειτουργικών κερδών της ACS προήλθε από τις κατασκευές. Την ίδια χρονιά οι κατασκευές αποτελούσαν λιγότερο από το 35% των συνολικών εσόδων του γαλλικού κολοσσού Vinci, ύψους 23,5 δισ. ευρώ.

Για την ώρα οι εισηγμένοι εργολήπτες του Χ.Α. δεν μπορούν να υπερηφανεύονται για την επίτευξη αντίστοιχων ποσοστών. Όμως έχουν δρομολογήσει τα σχέδια που τους επιτρέπουν να συντηρούν τα κέρδη τους σε υψηλά επίπεδα μέσω των υψηλών περιθωρίων στην ενέργεια και των υπεραξιών από τα ακίνητα.

Αντίστοιχα βήματα (στην ενέργεια ή στο εξωτερικό, για παράδειγμα) έχουν δρομολογήσει και αρκετές από τις μικρότερες εισηγμένες, όπως η ΑΘΗΝΑ, η Έδραση και η ΔΙΕΚΑΤ. Για τις περισσότερες από αυτές δεν τίθεται ζήτημα βιωσιμότητας.

Όμως, πρέπει να πείσουν την αγορά ότι θα παραμείνουν κερδοφόρες, αφού δεν διαθέτουν τις οικονομίες κλίμακας των μεγάλων ομίλων, ενώ συντηρούν το οικογενειακό μοντέλο διοίκησης. Η περίπτωση της Παντεχνικής, που μεταβιβάζεται στον όμιλο Ελληνική Τεχνοδομική, είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα των ορίων μιας οικογενειακής επιχείρησης (ειδικά όταν οι οικογένειες είναι πολυπληθείς...).

Μικροί... τριών ταχυτήτων

Οι μικρότερες κατασκευαστικές επιχειρήσεις ταξινομούνται σε τρεις κατηγορίες:

1. Η πρώτη είναι μία μικρή ομάδα και αποτελείται από όσες διαθέτουν εξειδίκευση ή οικονομική επάρκεια που τους επιτρέπουν να κινούνται αυτόνομα.

2. Η δεύτερη αποτελείται από όσες αναζητούν πόρους ή συμμάχους για τη μελλοντική τους ανάπτυξη.

3. Στην τρίτη κατηγορία ανήκουν όσες βρέθηκαν εκτός παιχνιδιού.

Στην πρώτη κατηγορία μπορεί να ενταχθεί η Έδραση Χ. Ψαλλίδας η οποία εξειδικεύεται στα έργα θεμελιώσεων και τους τελευταίους μήνες ενισχύει την παρουσία της στα Βαλκάνια και στην Εγγύς Ανατολή.

Με ανεκτέλεστο υπόλοιπο περίπου 170 εκατ. ευρώ (νέες συμβάσεις, ύψους 7 εκατ., υπέγραψε στο πρώτο τρίμηνο στο Κουβέιτ και στη Ρουμανία), η Έδραση θεωρείται από τις επιχειρήσεις που θα επιμείνουν στην αυτόνομη πορεία.

Αντίστοιχη εικόνα παρουσιάζει και η ΕΚΤΕΡ, η διοίκηση της οποίας -μετά την αυτονόμησή της από τον όμιλο ΑΕΓΕΚ- αποφάσισε την εξειδίκευση στα οικοδομικά έργα, με ικανοποιητικά μέχρι σήμερα αποτελέσματα.

Στη δεύτερη κατηγορία εντάσσονται εταιρείες που διαθέτουν παράδοση ή εξειδίκευση, αλλά δυσκολεύονται να πείσουν την αγορά ότι μπορούν να αναπτυχθούν αυτόνομα. Η Αθηνά, για παράδειγμα, με παράδοση δεκαετιών στην Ελλάδα και στην Εγγύς Ανατολή, θεωρείται πιθανός στόχος εξαγοράς.

Η ”αιμοδοσία” από την εφοπλιστική οικογένεια Πιστιόλη δεν υπήρξε επαρκής και τώρα η εταιρεία σχεδιάζει νέα αύξηση μετοχικού κεφαλαίου (άνω των 20 εκατ. ευρώ) προκειμένου να καλύψει τη συμμετοχή της στα συγχρηματοδοτούμενα έργα.

Η διοίκηση της Αφοί Μεσοχωρίτη έχει αφήσει ανοιχτό κάθε ενδεχόμενο για μετοχική συνεργασία, μολονότι δεν βρίσκεται στην πρώτη γραμμή του κλάδου. Τόσο η Αθηνά, όσο και η Αφοί Μεσοχωρίτη συγκαταλέγονται στις λίγες μεταξύ των μικρών εισηγμένων κατασκευαστικών που οι βασικοί μέτοχοι διατηρούν ποσοστό ικανό να προσελκύσει ενδιαφερόμενους επενδυτές.

Περισσότερο περίπλοκη είναι η θέση της ΔΙΕΚΑΤ, της οποίας το 40% των εσόδων προήλθε πέρυσι από τις διεθνείς αγορές (Ρουμανία, Βρετανία, Αλβανία, Κατάρ). Τους τελευταίους μήνες επιχειρεί να επεκταθεί περαιτέρω στην αγορά οικιστικής ανάπτυξης της Ρουμανίας, ενώ στην Ελλάδα επικεντρώνεται σε ειδικά έργα (π.χ. τηλεπικοινωνίες). Η οικονομική της κατάσταση δεν θεωρείται ιδιαίτερα ελκυστική.

Τον δικό της δρόμο ακολουθεί και η ΒΙΟΤΕΡ του κ. Γ. Μαυροσκότη η οποία δίνει ιδιαίτερη έμφαση στην ανάπτυξη ακινήτων. Στις τελευταίες επιτυχίες συγκαταλέγεται η συμμετοχή στην Πάρκα Αναψυχής και Αθλητισμού Α.Ε. (μαζί με την J&P Άβαξ και την ΤΕΡΝΑ) όπου ανέλαβε τη μακροχρόνια μίσθωση (30 χρόνια) της εγκατάστασης κανόε-καγιάκ σλάλομ στο πρώην αεροδρόμιο του Ελληνικού.

Τα ετήσια κέρδη προ φόρων της Πάρκα Αναψυχής εκτιμώνται σε 7 εκατ. ευρώ, με τις εργασίες κατασκευής θεματικού πάρκου να ξεκινούν στις αρχές του επόμενου χρόνου. Στην ενέργεια εναποθέτει τις ελπίδες της η Δομική Κρήτης, αλλά μένει να αποδειχθεί αν θα λειτουργήσουν τα αιολικά πάρκα που σχεδιάζει (π.χ. τέσσερα προωθούνται στην Πελοπόννησο).

Στην τρίτη κατηγορία βρίσκονται εταιρείες όπως η Προοδευτική και η υπολειτουργούσα ΕΡΓΑΣ οι οποίες εμφανίζονται χωρίς συμμάχους, χωρίς σημαντικό ανεκτέλεστο και χωρίς ουσιαστική παρουσία σε τομείς πέραν των κατασκευών.

Οι έχοντες ”μαξιλάρι”

Τέλος, το ”μαξιλάρι” του μεγάλου ομίλου διαθέτουν επιχειρήσεις όπως η Μοχλός και η Intrakat. Η πρώτη προσδοκά σημαντικά έσοδα από τη μελλοντική ανάπτυξη του οικιστικού συγκροτήματος στο Πόρτο Καρράς, αλλά και από την εν γένει παρουσία του ομίλου Τεχνική Ολυμπιακή στα ακίνητα. Η δεύτερη έχει το προνόμιο της εξειδίκευσης στα τηλεπικοινωνιακά έργα και των ισχυρών συμμάχων, όπως της Ελληνικής Τεχνοδομικής.

* Αναδημοσίευση από την εφημερίδα ”ΜΕΤΟΧΟΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ”, 18-22/5/2007.