«Γρουσούζικα» για τον Σαμαρά τα εύσημα Μέρκελ

Πριν από έναν χρόνο, ο Αντώνης Σαμαράς τα πήγαινε εξαιρετικά καλά: η οικονομία έβγαινε από μια εξαετή ύφεση, τα κόστη δανεισμού μειώνονταν και η Ελλάδα είχε μόλις αναλάβει την προεδρία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής.

Τώρα, ο 63χρονος αφήνει το αξίωμά του με το μέλλον της Ελλάδας στην ευρωζώνη να είναι τόσο αβέβαιο όσο όταν έγινε πρωθυπουργός τον Ιούνιο του 2012. Η Νέα Δημοκρατία έχασε τις εκλογές την Κυριακή από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος αξιοποίησε την λαϊκή αγανάκτηση για τις περικοπές στους μισθούς και την αύξηση στους φόρους που επέβαλε ο Σαμαράς για να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη στην ελληνική οικονομία και την προσήλωση της χώρας στην ευρωζώνη.

«Ο Σαμαράς είναι επίμονος και έδειξε πολιτικό θάρρος, όμως δεν έχει πολιτική ικανότητα», σχολιάζει στο Bloomberg ο επίτιμος καθηγητής πολιτικής ιστορίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Θάνος Βερέμης. «Γέμισε την κυβέρνησή του με μη εμπνευσμένους ανθρώπους. Έχασε τις ευκαιρίες του».

Η αλλαγή της τύχης του μέσα σε διάστημα λίγων μηνών αντανακλά τις εξωτερικές και εσωτερικές δυνάμεις που περιόρισαν το περιθώριό του για ελιγμούς. Για τον ριψοκίνδυνο Σαμαρά, οι λανθασμένοι πολιτικά υπολογισμοί συνδυάστηκαν με την οικονομική πραγματικότητα για να «σφραγίσουν» τη μοίρα του.

Μέχρι τα τέλη Μαΐου, ο Σαμαράς ήταν επιτυχημένος. Καθώς αναλάμβανε την προεδρία της ΕΕ, δήλωνε σε δεκάδες ξένους ανταποκριτές που βρίσκονταν στην Αθήνα ότι ο κυβερνών συνασπισμός του με το ΠΑΣΟΚ ήταν «σταθερός». Δήλωνε επίσης πως οι σκληρότερες αποφάσεις για τον προϋπολογισμό, που χρειάζονταν προκειμένου να συνεχιστεί η παροχή οικονομικής βοήθειας προς την Ελλάδα, είχαν ήδη ληφθεί.

Η...γρουσουζιά της Μέρκελ

Η εμπιστοσύνη εντός της κυβέρνησης του Σαμαρά ενισχύθηκε τον Απρίλιο, όταν η Ελλάδα προχώρησε σε δημοπρασία ομολόγων για πρώτη φορά μετά από τέσσερα χρόνια και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιβεβαίωσε το πλεόνασμα του προϋπολογισμού για το 2013, έναν χρόνο νωρίτερα του προγραμματισμένου.

Η δημοπρασία των ομολόγων ώθησε την γερμανίδα καγκελάριο Άνγκελα Μέρκελ, κατά τη διάρκεια επίσκεψής της στην Αθήνα, να χαιρετίσει το «βήμα της Ελλάδας προς την ομαλότητα». Το πλεόνασμα ώθησε τους ηγέτες της ευρωζώνης να δεσμευτούν το 2012 ότι θα εξετάσουν «περαιτέρω μέτρα και βοήθεια» προκειμένου να μειωθεί το χρέος της Ελλάδας.

Τότε, τα πράγματα άρχισαν να «στραβώνουν». Στις 25 Μαΐου, ο ΣΥΡΙΖΑ κέρδισε τις ευρωεκλογές, οδηγώντας τον Σαμαρά να προχωρήσει σε ανασχηματισμό της κυβέρνησής του, κάνοντας κάποιους ακατανόητους διορισμούς, οι οποίοι προσέδωσαν μια πιο λαϊκιστική τάση στην κυβέρνηση.

Αυτό αύξησε τις αμφιβολίες στην Ελλάδα αναφορικά με την προθυμία του να αντιμετωπίσει τις υποβόσκουσες αιτίες της οικονομικής ανικανότητας της χώρας και της ανεργίας.

«Υπήρξαν λαϊκιστικές αλλαγές στην κυβέρνηση μετά τις ευρωεκλογές», δηλώνει ο 83χρονος αθηναίος Ιωάννης Παπαγεωργίου. «Οι αλλαγές σταμάτησαν. Έπρεπε να είχαν συνεχίσει τις μεταρρυθμίσεις».

Την ίδια ώρα, ο Σαμαράς «χάλασε» τις σχέσεις του με τους διεθνείς πιστωτές της χώρας μετά την απομάκρυνση του Χάρη Θεοχάρη από την θέση του γενικού γραμματέα δημοσίων εσόδων, στον οποίον οι ευρωπαίοι αξιωματούχοι είχαν δώσει εύσημα για την βελτίωση του αδύναμου φοροεισπρακτικού μηχανισμού της Ελλάδας.

Ο Θεοχάρης, σημειώνει το Bloomberg, απομακρύνθηκε όταν «τα έβαλε» με 300 πλούσιους ιδιώτες, εγείροντας ανησυχίες στο εξωτερικό αναφορικά με την προσήλωση στην πάταξη της φοροδιαφυγής.

«Ήταν μια σοκαριστική ενέργεια», σύμφωνα με τον κ. Βερέμη. «Ο Σαμαράς απέδειξε ότι δεν ήθελε κανέναν που ήταν πραγματικά ανεξάρτητος. Ο Θεοχάρης ήταν σκληρό καρύδι».

Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξέφρασε «σοβαρή ανησυχία» για το θέμα της ξαφνικής απομάκρυνσης του Θεοχάρη.

Βεβιασμένη έξοδος

Ο Σαμαράς υποσχέθηκε να παραιτηθεί από την προγραμματισμένη χρηματοοικονομική βοήθεια του 2015 και 2016 και στη συνέχεια απέτυχε να εξασφαλίσει στήριξη από τους ευρωπαίους εταίρους και το ΔΝΤ για την τελευταία εκταμίευση χρημάτων πέρυσι, κάτι που οδήγησε τον Σαμαρά να διαπραγματευτεί μια δίμηνη παράταση του προγράμματος διάσωσης μέχρι το τέλος Φεβρουαρίου.

«Ήταν λάθος να πει ότι ήθελε να βγει πρόωρα από το πρόγραμμα», σύμφωνα με την 52χρονη ψυχίατρο Χρυσή Γιαννουλάκη. «Ήταν μια βεβιασμένη κίνηση».

Όταν εξασφάλισε περισσότερο χρόνο για την τελευταία δόση, ο Σαμαράς αποφάσισε να επισπεύσει κατά δυο μήνες την διαδικασία εκλογής Προέδρου της Δημοκρατίας, στην οποία δεν κατάφερε να συγκεντρώσει την απαιτούμενη πλειοψηφία για την εκλογή του Σταύρου Δήμα, και ως αποτέλεσμα αναγκάστηκε να κηρύξει τις πρόωρες εκλογές της 25ης Ιανουαρίου, τις οποίες έχασε η ΝΔ.

Το μέλλον της ΝΔ

Η τύχη του Σαμαρά στην ηγεσία της Νέας Δημοκρατίας είναι «στον αέρα». Οι σχέσεις του με τον κόμμα είχαν σκαμπανεβάσματα. Εγκατέλειψε τη ΝΔ πριν από δυο δεκαετίες, όταν ίδρυσε το δικό του κόμμα, με αφορμή το θέμα της Μακεδονίας. Η αποστασία του οδήγησε σε ανατροπή της κυβέρνησης της ΝΔ το 1993.

Ξαναπήγε στη ΝΔ περίπου μια δεκαετία αργότερα, και ανέλαβε αρχηγός του κόμματος μετά την ήττα του κόμματος από το ΠΑΣΟΚ στις εκλογές του 2009. Ο Σαμαράς πέρασε τα επόμενα δυο χρόνια επικρίνοντας το μνημόνιο που είχε υπογράψει το ΠΑΣΟΚ το 2010.

Τα ξεσπάσματά του ως αρχηγός της αντιπολίτευσης κατά του μνημονίου προκάλεσαν επικρίσεις από ευρωπαίους ηγέτες, οι οποίοι απηύθυναν έκκληση για εθνική ενότητα στην Ελλάδα. Ο Jose Barroso, ο τότε πρόεδρος της Κομισιόν, είχε πει στον Σαμαρά να σταματήσει τα «πολιτικά παιχνίδια».

Όταν έγινε πρωθυπουργός, ο Σαμαράς ενστερνίστηκε το πρόγραμμα διάσωσης και τους όρους λιτότητας που το συνόδευαν, θέτοντας υπό έλεγχο τις δαπάνες της χώρας. Ως αποτέλεσμα το πρόγραμμα διάσωσης ήταν αυτό που «πλαισίωσε» την πολιτική επιτυχία του.

Σε μια χώρα, όμως, που είναι αποφασισμένη να βγει από τον δημοσιονομικό «ζουρλομανδία», ο Σαμαράς ενδέχεται να χρειαστεί να επανεφεύρει τον εαυτό του προκειμένου να παραμείνει στο πολιτικό στερέωμα.

«Οι πολιτικοί στην Ελλάδα δεν πεθαίνουν ποτέ», σχολιάζει ο κ. Βερέμης. «Απλώς αποχωρούν για λίγο και επανεμφανίζονται, συχνά με διαφορετικό προσωπείο. Ο Σαμαράς είναι η επιτομή αυτού».