Reuters: Ένα Brexit θα άνοιγε τον δρόμο για Grexit

Οι βρετανικές εκλογές τον Μάιο θα μπορούσαν να έχουν τόση επίπτωση στη σταθερότητα της ευρωζώνης όση και οι πρόωρες εκλογές αυτού του μήνα στην Ελλάδα, δημιουργώντας μια νευρική περίοδο έως και έξι μηνών για τους Ευρωπαίους επενδυτές.

Δύο νέα μοτίβα για το 2015 ήδη έχουν αρχίσει να παίζουν στις χρηματαγορές: μια «ηχώ» της κρίσης του 2011 - 2012 μέσω της ελληνικής πολιτικής αναταραχής και των φόβων ότι η χώρα μπορεί να βγει από τη νομισματική ένωση, καθώς και ένα βρετανικό πολιτικό ρίσκο που αφορά το τι μπορεί να δείξουν οι εκλογές αναφορικά με τις πιθανότητες διενέργειας δημοψηφίσματος για την παραμονή της Βρετανίας στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το Grexit και το Brexit μπορεί να φαίνονται ασύνδετα, πέραν του ότι πηγάζουν από την απογοήτευση των ψηφοφόρων για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς. Οι αιτίες τους είναι διαφορετικές και η πιθανότητα αποχώρησης της Βρετανίας είναι πολύ μεγαλύτερη, αν και απέχει χρόνια.

Τα δημοφιλή κόμματα της αντιπολίτευσης στην Ελλάδα επιρρίπτουν την ευθύνη για τα χρόνια της βαθύτατης ύφεσης στη λιτότητα που απαίτησαν οι πιστωτές της ευρωζώνης προκειμένου να χορηγήσουν δάνεια ύψους δισεκατομμυρίων ευρώ για τη διάσωση της χώρας από τη χρεοκοπία.

Όλο και περισσότεροι εκτιμούν ότι ο αντιμνημονιακός ΣΥΡΙΖΑ θα κερδίσει τις εκλογές της 25ης Ιανουαρίου και θα προσπαθήσει να επαναδιαπραγματευτεί τα δάνεια και τους όρους, προκαλώντας μια ακόμα αντιπαράθεση μεταξύ της Αθήνας και της υπόλοιπης ευρωζώνης. Αυτό θα αναζωπύρωνε τους φόβους των επενδυτών ότι η ένταση τελικά θα οδηγήσει σε Grexit και όλα όσα συνεπάγεται αυτό για την επιβίωση του ευρώ.

Αν και η Βρετανία είναι εκτός ευρωζώνης, η λαϊκή δυσαρέσκεια με τα κύματα των μεταναστών από τα νέα κράτη μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης τις τελευταίες δεκαετίες έχει αναγκάσει το κυβερνών Συντηρητικό Κόμμα να υποσχεθεί τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για την παραμονή ή όχι στην Ε.Ε., στην περίπτωση που επιστρέψει στην εξουσία.

Αυτό που συνδέει τις δύο περιπτώσεις είναι ότι ένα Brexit θα μπορούσε να συμβάλει στο να ανοίξει ο δρόμος για ένα Grexit, ή και σε έξοδο και άλλων χωρών από την ευρωζώνη, χαράσσοντας την πορεία σε προηγουμένως αχαρτογράφητα ύδατα.

Στις ευρωπαϊκές συνθήκες δεν υπάρχει νομική πρόβλεψη ή πλαίσιο για έξοδο κάποιας χώρας από το ευρώ. Η απόφαση για την ένταξη στην ευρωζώνη σχεδιάστηκε επίτηδες ώστε να είναι μη αναστρέψιμη κίνηση.

Αυτό δεν σημαίνει ότι μια μονομερής έξοδος είναι αδύνατη, όμως η απουσία κάποιου συμφωνημένου μηχανισμού, στην καλύτερη περίπτωση, έκανε μεγαλύτερο το 'στοίχημα' στα προηγούμενα χρόνια της κρίσης, μεγιστοποιώντας τον φόβο του αγνώστου και υποδηλώνοντας πως η κατάρρευση των ενδοευρωπαϊκών σχέσεων θα πρέπει να είναι ακραία για να δικαιολογηθεί το να αψηφήσει κάποιος ολόκληρο το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.

Ωστόσο, πάντα υπήρχε μια εναλλακτική νομική οδός για την αποχώρηση από το ευρώ: και αυτή ήταν η έξοδος από την Ευρωπαϊκή Ένωση.

Αν και θεωρείται αδιανόητο από τις περισσότερες χώρες της Ε.Ε., το Άρθρο 50 της Συνθήκης της Λισαβόνας προβλέπει πως ένα μέλος της Ε.Ε. μπορεί να αποφασίσει να αποχωρήσει από το μπλοκ σύμφωνα με τις δικές του συνταγματικές απαιτήσεις.

Το άρθρο ορίζει πρωτόκολλα ενημέρωσης και προβλέπει ότι όλες οι συνθήκες, περιλαμβανομένων πιθανώς και των δεσμεύσεων προς τη νομισματική ένωση, «θα παύουν να ισχύουν για το εν λόγω κράτος από την ημερομηνία εφαρμογής της συμφωνίας αποχώρησης, ή, στην περίπτωση που δεν γίνει αυτό, δυο χρόνια μετά τη γνωστοποίηση...»

Αν οι Συντηρητικοί του Βρετανού πρωθυπουργού David Cameron κερδίσουν στις εκλογές του Μαΐου και ορίσουν τη διενέργεια δημοψηφίσματος για την Ε.Ε. μέχρι το 2017, όπως έχουν υποσχεθεί, τότε η Βρετανία μπορεί κάλλιστα να είναι η πρώτη χώρα της Ε.Ε. που θα επικαλεστεί το Άρθρο 50.

Αν και οι οικονομολόγοι της Goldman Sachs υποστήριξαν την Τρίτη ότι ένα Brexit είναι ακριβό και απίθανο, εκτίμησαν ότι είναι πιθανή η νίκη των Συντηρητικών, παρά το δημοσκοπικό προβάδισμα του Εργατικού Κόμματος και τις πάμπολλες πιθανότητες για συνασπισμούς.

Εντούτοις, οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως έως και το 50% των Βρετανών θα ψήφιζε υπέρ της αποχώρησης από την Ευρωπαϊκή Ένωση, και αυτό σημαίνει πως ενδεχόμενη νίκη των Συντηρητικών θα έφερνε και ένα σημαντικό ρίσκο εξόδου από την Ε.Ε. Η σύνδεση με την Ελλάδα είναι ότι ανοίγοντας απλώς τον δρόμο για τα δυσαρεστημένα μέλη της Ε.Ε. και της ευρωζώνης, ένα Brexit θα μπορούσε να κωδικοποιήσει αυτό που κάποτε φάνταζε ως πομπώδης, μονομερής ενέργεια, και να τη μετατρέψει σε συναφή, εύλογη διαδικασία.

Έστω και στα όρια, θα έδινε επίσης στις χώρες που έρχονται αντιμέτωπες με μελλοντικές διαπραγματεύσεις για διάσωση ένα ισχυρότερο διαπραγματευτικό χαρτί στο πόκερ των διαπραγματεύσεων για το χρέος και τις μεταρρυθμίσεις. Με άλλα λόγια, αν πιεστούν πολύ, υπάρχει πάντα η πόρτα της εξόδου.

Για τις περισσότερες χώρες, αυτό θα φανεί υπερβολικά δραστικό για να αποφύγουν τους περιορισμούς του ενιαίου νομίσματος, διότι θα καίγονταν τα χλωρά μαζί με τα ξερά για αυτούς που δίνουν μεγάλη σημασία στους πολιτικούς δεσμούς με τη δυτική Ευρώπη, καθώς και στο ελεύθερο εμπόριο αγαθών και στην κίνηση κεφαλαίων και ανθρώπων.

Ασχέτως της στάσης του ΣΥΡΙΖΑ για τη λιτότητα και την αναδιαπραγμάτευση του χρέους, το κόμμα στηρίζει τη συμμετοχή στην ευρωζώνη. Επιπλέον, οι τελευταίες δημοσκοπήσεις δείχνουν πως οι Έλληνες στηρίζουν το ευρώ, όπως και την Ε.Ε., σε ποσοστό περισσότερο από το 70%.

Παρά τα δημοσιεύματα στα ΜΜΕ αυτήν την εβδομάδα περί έκτακτων εναλλακτικών σχεδίων του Βερολίνου για έξοδο της Ελλάδας από το ευρώ, η Γερμανία και οι υπόλοιποι εταίροι της στην ευρωζώνη τονίζουν πως και αυτοί θέλουν η Αθήνα να παραμείνει στη νομισματική ένωση ακόμα και αν χρειαστούν περισσότερες σκληρές διαπραγματεύσεις.

Παρά την πρόσφατη αστάθεια στις αγορές, οι επενδυτές εξακολουθούν να μη θεωρούν το πιθανότερο αποτέλεσμα ένα Grexit. Οι οικονομολόγοι της Commerzbank αύξησαν μεν αυτήν την εβδομάδα τις πιθανότητες αποχώρησης της Ελλάδας από το ευρώ, όμως παραμένουν μόλις στο 25%.

Οι αποδόσεις των ελληνικών 10ετών ομολόγων, γύρω στο 10%, εξακολουθούν να είναι πολύ χαμηλότερα από εκεί που βρέθηκαν στο αποκορύφωμα της κρίσης, και δεν πλησιάζουν καν στην προεξόφληση της αναταραχής που θα σχετιζόταν με έξοδο από το ευρώ, ένα νέο νόμισμα και μια μαζική χρεοκοπία.

«Οι αποδόσεις στο 9% δεν θα προστάτευαν από μια τέτοια κατάρρευση – πρόκειται απλώς για μια έκφραση του ρίσκου», σχολίασε ο πρώην οικονομολόγος της UBS, George Magnus.

Ωστόσο, το αυξημένο ρίσκο, και όχι η ισχυρή πεποίθηση, είναι αυτό που προσπαθούν να «καλιμπράρουν» οι αγορές.

«Δεν υποστηρίζουμε πως μια νέα εκδοχή εξόδου από την ΟΝΕ θα άξιζε τίποτα που θα πλησίαζε στα risk premia του 2012..., απλώς νομίζουμε πως τα τρέχοντα risk premia στο ξένο συνάλλαγμα είναι υπερβολικά μικρά για το εύρος των πιθανών αποτελεσμάτων», ανέφερε από την πλευρά του ο στρατηγικός αναλυτής της JPMorgan, John Normand.