Stratfor: Τα μυστικά της εξέγερσης στο Χονγκ Κονγκ

Η –αναμενόμενη- άρνηση του κυβερνήτη του Χονγκ Κονγκ να παραιτηθεί, ενδέχεται να σηματοδοτήσει την επόμενη φάση στις συνεχιζόμενες διαδηλώσεις των φοιτητών, που ξεκίνησαν στις 22 Σεπτεμβρίου, σύμφωνα με το Stratfor.

Σε εσωτερικό σημείωμα που συνέταξε για τα γεγονότα στο Χονγκ Κονγκ, το Stratfor τονίζει ότι δεν πρόκειται για προβλέψεις του, αλλά για μια σειρά «οδηγιών» για την κατανόηση και εκτίμηση των γεγονότων.

Από την ημέρα που ξεκίνησαν οι διαδηλώσεις των ακτιβιστών φοιτητών, στις 22 Σεπτεμβρίου, τα επίσημα αιτήματά τους περιλαμβάνουν την παραίτηση του κυβερνήτη του Χονγκ Κονγκ, Leung Chun-ying και την εφαρμογή μιας ευρύτερης πολιτικής μεταρρύθμισης και εκλογής από τον λαό των υποψηφίων για την θέση του κυβερνήτη.

Για την ώρα, το Πεκίνο σχεδιάζει να εφαρμόσει ένα σύστημα, εν όψει των εκλογών του 2017, στο πλαίσιο του οποίου η λίστα των υποψηφίων θα πρέπει να εγκρίνεται από μια αρμόδια επιτροπή.

Το Πεκίνο έχει ξεκαθαρίσει ότι δεν σκοπεύει να ικανοποιήσει κανένα από τα αιτήματα των φοιτητών –τουλάχιστον όχι με τρόπο που θα μπορούσε να εκληφθεί ως υποχώρηση. Για τον λόγο αυτό, το κίνημα πιθανότατα θα στρέψει την στρατηγική του προς τη διατήρηση της δυναμικής του και τη δημιουργία μακροχρόνιας πίεσης στην κυβέρνηση.

Το «κλειδί» για το κίνημα, γνωστό και ως Occupy Central, θα είναι η διατήρηση της εσωτερικής συνοχής του, η πρόσβαση σε σταθερές προμήθειες για τους διαδηλωτές και η διαχείριση των διαδηλώσεων με τρόπο τέτοιον ώστε να μην αποξενωθεί ο λαός. Οι ηγέτες των διαδηλωτών έχουν συμφέρον να διατηρήσουν την ειρήνη και την τάξη, αφού η όποια χρήση βίαιων τακτικών θα υπονόμευε γρήγορα τη νομιμότητα του κινήματος. Αναλόγως πόσο θα συνεχιστούν οι διαδηλώσεις, το Πεκίνο θα έχει περιορισμένες επιλογές. Θα πρέπει να επιλέξει μεταξύ της τήρησης στάσης αναμονής -να περιμένει δηλαδή να δει αν θα «ξεφτίσει» το κίνημα-, της περιορισμένης πολιτικής υποχώρησης, ή της καταστολής.

Η κάθε επιλογή έχει τα δικά της μειονεκτήματα.

Το κίνημα Occupy Central απαρτίζεται κυρίως από νέους ανθρώπους από το Χονγκ Κονγκ, ενώ κυριαρχούν τα φοιτητικά κινήματα. Στην Ασία, οι φοιτητές συχνά έχουν αποτελέσει μεγάλο καταλύτη στα πολιτικά κινήματα, αφού θεωρούνται μέρος της ελίτ της κοινωνίας, ενώ έχουν την ικανότητα να κινητοποιούν μέλη άλλων κοινωνικών τάξεων.

Το κίνημα στο Χονγκ Κονγκ αποτελεί πρόκληση για το Πεκίνο όχι λόγο του μεγέθους ή της προέλευσής του, αλλά διότι στοχεύει στην επίτευξη μιας προοδευτικής πολιτικής μεταμόρφωσης, την οποία το Πεκίνο δεν μπορεί να αντέξει αυτή τη στιγμή. Το βασικό ερώτημα για το Πεκίνο, τώρα, είναι εάν το κίνημα έχει την προοπτική να εμπνεύσει φιλοδημοκρατικές διαδηλώσεις και σε άλλες περιοχές της Κίνας, ή να ενθαρρύνει ξένες παρεμβάσεις που θα αμφισβητούσαν το πολιτικό κύρος του Πεκίνου.

Οργάνωση και τακτικές

Για την οργάνωση του κινήματος Occupy Central ευθύνονται τρεις βασικές ομάδες, οι δυο εκ των οποίων έχουν σχετικά συναφείς εσωτερικές δομές και εμπειρία σε διαδηλώσεις. Το κίνημα έχει δείξει μέχρι στιγμής έναν υψηλό βαθμό αυτόπειθαρχίας σε ότι αφορά την τήρηση μη βίαιης τακτικής. Αν και δεν φαίνεται να διαθέτει μια σύνθετη οργανωτική δομή που να εκτείνεται στις διάφορες ομάδες που το απαρτίζουν, το κίνημα έχει καταφέρει να συντονίσει τις τακτικές, τα logistics, τις προμήθειες και την υγιεινή του κινήματος. Καθώς οι διαδηλώσεις είναι πιθανό να συνεχιστούν, είναι σημαντικό στη συνέχεια να υπάρξει καλύτερη αποτίμηση του επιπέδου συντονισμού των διαφόρων ομάδων.

«Κλειδί» θα αποτελέσει επίσης το επίπεδο της λαϊκής στήριξης που θα έχουν οι ομάδες αυτές από τις διάφορες κοινωνικές τάξεις, και, το σημαντικότερο, από τις μη φοιτητικές φιλοδημοκρατικές ομάδες, προκειμένου να αναλυθεί εάν οι οργανωτές των διαδηλώσεων μπορούν να διατηρήσουν τον σημερινό ηγετικό τους ρόλο.

Καθώς ούτε το Πεκίνο, ούτε η κυβέρνηση του Χονγκ Κονγκ αναμένεται να προχωρήσουν σε πολιτικές υποχωρήσεις βραχυπρόθεσμα, η πιθανότητα εσωτερικού κατακερματισμού του κινήματος θα αυξηθεί, με διαφορετικές ομάδες πιθανότατα να προωθούν διαφορετικές τακτικές.

Εξάπλωση των διαδηλώσεων

Για να αποτραπεί η εξάπλωση των φιλοδημοκρατικών διαδηλώσεων στο εσωτερικό της Κίνας, το Πεκίνο τηρεί μια αυστηρή λογοκρισία στο διαδίκτυο και έχει μπλοκάρει την κάλυψη από τα media του Occupy Central. Έχει επίσης απαγορεύσει την είσοδο τουριστών στο Χονγκ Κονγκ από το εσωτερικό της Κίνας. Τα μέτρα αυτά είναι μέχρι στιγμής αποτελεσματικά, κυρίως διότι γενικά η υπόλοιπη Κίνα δεν έχει και τόση συμπάθεια στο Χονγκ Κονγκ. Πολλοί μάλιστα θεωρούν την δημόσια αντίσταση του Χονγκ Κονγκ ως ανυπακοή σε μια κεντρική κυβέρνηση που για δεκαετίες συμπεριφέρονταν ευνοϊκά στην πόλη-κράτος. Ωστόσο, η πιθανότητα οι δημοκρατικές ιδέες να εξαπλωθούν μέσω μη λογοκριμένων media, κοινωνικών δικτύων και φιλοδημοκρατικών ομάδων εντός της Κίνας δεν μπορεί να υποτιμηθεί.

Διεθνείς παράγοντες

Οι διαδηλώσεις στο Χονγκ Κονγκ έχουν προκαλέσει αντιδράσεις από τις ΗΠΑ, τη Βρετανία και τον ΟΗΕ, που πιέζουν το Πεκίνο να ανταποκριθεί στις δημοκρατικές φιλοδοξίες του Χονγκ Κονγκ. Σύμφωνα με αναφορές, ορισμένοι ηγέτες του Occupy Central, φοιτητικές ομάδες και πανδημοκρατικοί νομοθέτες, έχουν επαφές με πολιτικούς από τη Βρετανία και τις ΗΠΑ. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι επαφές αυτές έχουν μεταφραστεί σε χρηματική στήριξη, ενώ δεν υπάρχουν ακράδαντες αποδείξεις ότι οι ξένες μη κυβερνητικές οργανώσεις χορηγούν το κίνημα, παρά τους περί του αντιθέτου ισχυρισμούς του Πεκίνου.

Οι διαδηλώσεις του Χονγκ Κονγκ θα μπορούσαν επίσης να προσφέρουν μια ευκαιρία στο γενικά υποτονικό κίνημα των αντιφρονούντων που βρίσκονται στο εξωτερικό, να κερδίσει έδαφος. Για παράδειγμα, οι διαδηλωτές Falun Gong και Jasmine έχουν εκφράσει πρόθεση να εκμεταλλευτούν το κίνημα και να πυροδοτήσουν κάποια αναμέτρηση με τις κινεζικές αρχές. Επίσης, το φοιτητικό κίνημα του Χονγκ Κονγκ παρουσιάζει συντονισμό με τους ακτιβιστές της Ταϊβάν.

Η αντίδραση των επιχειρήσεων

Ένας από τους πιο κρίσιμους καθοριστικούς παράγοντες για το μέλλον του κινήματος Occupy Central είναι η αντίδραση της επιχειρηματικής κοινότητας του Χονγκ Κονγκ. Εδώ και αρκετές δεκαετίες, η πόλη-κράτος χτίζει τη φήμη της ως κορυφαίο χρηματοοικονομικό κέντρο και επενδυτικό προορισμό λόγω της φιλικής προς τις επιχειρήσεις κουλτούρα της και του σταθερού περιβάλλοντός της.

Οι μεγαλοεπιχειρηματίες του Χονγκ Κονγκ έχουν σημαντική επιρροή στις υποθέσεις της πόλης-κράτους και γενικά έχουν επιτρέψει στην κεντρική κυβέρνηση της Κίνας να εφαρμόζει τις πολιτικές της στο Χονγκ Κονγκ.

Αν και το κίνημα Occupy Central έχει καταφέρει να αποφύγει τη βία, ωστόσο οι διαδηλώσεις αναπόφευκτα είχαν σημαντική επίπτωση στην συνέχεια των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων, αφού έπρεπε να κλείσουν τράπεζες και καταστήματα και υπήρξαν διακοπές στην κυκλοφορία.

Οι επιλογές του Πεκίνου

Για τις κυβερνήσεις του Πεκίνου και του Χονγκ Κονγκ, η ιδανική στρατηγική ήταν στην ουσία να περιμένουν ώστε να υπάρξει διχασμός στην ηγεσία του κινήματος και να «ξεφτίσουν» οι διαδηλώσεις από μόνες τους. Πράγματι, το αποτέλεσμα αυτό είναι πιθανό. Το Πεκίνο μπορεί να περιμένει πως τα προβλήματα που προκαλούν οι διαδηλώσεις στην καθημερινότητα των πολιτών ή η χρήση βίαιων τακτικών από το κίνημα, θα προκαλέσουν την αντίδραση του λαού του Χονγκ Κονγκ. Όμως το «αδύναμο σημείο» του Πεκίνου είναι ο χρόνος: όσο περισσότερο διατηρεί τη δυναμική του το κίνημα και όσο πιο καλά οργανώνεται, τόσο λιγότερο θα μπορεί η κεντρική κυβέρνηση να το περιορίσει.

Εάν το Occupy Central καταφέρει να διατηρηθεί για μερικές ακόμα εβδομάδες, η επόμενη επιλογή του Πεκίνου θα είναι να προχωρήσει σε περιορισμένες πολιτικές υποχωρήσεις. Η κεντρική κυβέρνηση έχει ξεκαθαρίσει ότι η επιλογή των υποψήφιων κυβερνητών του Χονγκ Κονγκ από τον λαό δεν είναι επιλογή. Παράλληλα όμως το Πεκίνο δεν θα «άντεχε» να θεωρηθεί ότι υποκύπτει στη θέληση των διαδηλωτών, διότι αυτό θα δημιουργούσε μια πανεθνική αντίληψη ότι τα μαζικά κινήματα είναι ένας βιώσιμος τρόπος για την επίτευξη πολιτικών σκοπών.

Είναι πιθανό το Πεκίνο να καθυστερήσει προσωρινά την εφαρμογή των τρεχουσών προτάσεων για μεταρρυθμίσεις και να επιτρέψει τις διαπραγματεύσεις με τις ομάδες των διαδηλωτών, υπό συγκεκριμένους όρους. Στους όρους αυτούς θα μπορούσε να συμπεριλαμβάνεται η αύξηση του αριθμού των υποψηφίων που ορίζει η αρμόδια επιτροπή, η σύνθεση της επιτροπής, ή ακόμα και πτυχές της μεθοδολογίας των υποψηφιοτήτων. Στόχος του Πεκίνου, ωστόσο, είναι να διατηρήσει την απόλυτη κυριαρχία επί του διορισμού του κυβερνήτη. Επίσης, δεδομένης της δυσαρέσκειας του κόσμου για τον Leung Chun-ying, δεν αποκλείεται να αλλάξει η συμπεριφορά του Πεκίνου έναντι του σημερινού κυβερνήτη του Χονγκ Κονγκ.

Τέλος, δεν μπορεί να αποκλειστεί τελείως η πιθανότητα κάποιας βίαιης παρέμβασης ή στρατιωτικής καταστολής, αντίστοιχης με αυτήν που πραγματοποιήθηκε στις διαδηλώσεις της Τιένανμεν το 1989. Ωστόσο, η πιθανότητα αυτού του χειρότερου σεναρίου είναι εξαιρετικά χαμηλή, αφού το πολιτικό και διπλωματικό κόστος θα ήταν υπερβολικά μεγάλο για το Πεκίνο.