Ο ποινικός κώδικας και η επιστροφή της ιεράς εξέτασης στον Τύπο

Φίλτατοι, καλή σας ημέρα!

Αποτελεί κοινώς εδραιωμένη πεποίθηση, τουλάχιστον μεταξύ όσων βίωσαν τη συγκεκριμένη συγκυρία, ότι η ομαλή και κυρίως αναίμακτη αποκατάσταση της δημοκρατίας στον τόπο μας, το καλοκαίρι του 1974, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στη συμβολή του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

Η ισχύς των δημοκρατικών θεσμών τους οποίους σήμερα απολαμβάνουμε τότε εδραιώθηκε, κατά τρόπο πρωτόγνωρο για τη μεταπολεμική ιστορία της χώρας, υπό το φως της λεγόμενης «καχεκτικής δημοκρατίας» αλλά βεβαίως και της επτάχρονης δικτατορίας που είχαν προηγηθεί.

Υπ’ αυτό το πρίσμα, είναι όχι μόνον αδιανόητο αλλά αντίθετο με τις ίδιες τις αρχές και αξίες που πρέσβευε ο ιδρυτής της σημερινής κυβερνώσας παράταξης της Νέας Δημοκρατίας, ενδεχόμενη οπισθοδρόμηση από το δημοκρατικό κεκτημένο της χώρας, όπως επιχειρείται να συμβεί με τις προωθούμενες διατάξεις περί «ψευδών ειδήσεων» που προβλέπει η αναθεώρηση του ποινικού κώδικα.

Όταν ένα προπύργιο συντηρητικών απόψεων, όπως η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, φθάνει στο σημείο να υποστηρίξει ότι «ο Ποινικός Κώδικας δεν μπορεί να υποκαταστήσει την Ιερά Εξέταση του Μεσαίωνα και να εμποδίσει την πρόοδο της επιστήμης με την απειλή της πυράς», αναφερόμενη στις προωθούμενες αλλαγές ως προς τις «ψευδείς ειδήσεις» και την ελευθερία του Τύπου, τότε οφείλουμε να αναλογιστούμε το μέγεθος του ατοπήματος που επιχειρείται από την κυβέρνηση.

Σε τι ακριβώς αφορούν, όμως, αυτές οι αλλαγές, που σημειωτέον προκάλεσαν την οργίλη αντίδραση και της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Δημοσιογράφων (ΕΟΔ), η οποία με ανακοίνωση-καταπέλτη ζητά την απόσυρση της συγκεκριμένης ρύθμισης;

Όπως η Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων εξηγεί, με ανακοίνωση που εξέδωσε χθες, παραθέτοντας τις παρατηρήσεις της επί των προωθούμενων αλλαγών στον Ποινικό Κώδικα, με την τροποποίηση των υφιστάμενων διατάξεων περί διασποράς «ψευδών ειδήσεων», συμβαίνουν δύο τινά. Αφενός, καθίσταται υποκειμενικός ο ορισμός του τι συνιστά «ψευδή είδηση», καθώς το αδίκημα μετατρέπεται σε «αφηρημένης διακινδύνευσης» και αφετέρου, εισάγεται στην αντικειμενική υπόσταση του αδικήματος, η ικανότητα της ψευδούς είδησης να κλονίσει την εμπιστοσύνη του κοινού στην ευρύτερη «δημόσια τάξη».

Τι σημαίνουν όλα αυτά; Απλά, ότι ένα αδίκημα που είναι σήμερα «συγκεκριμένο» καθίσταται πλέον «αφηρημένο», με ορατό τον κίνδυνο της επικράτησης της «μίας αλήθειας», η οποία κατά κανόνα συντροφεύει ολοκληρωτικά καθεστώτα.

Όπως επισημαίνει η ΕΔΕ, «... αυτό που πρέπει να αποφευχθεί πάση θυσία είναι η θέσπιση μίας και μοναδικής κρατικής αλήθειας και η δίωξη κάθε αντίθετης άποψης, μια πρακτική που εύκολα μπορεί να εκπέσει σε λογοκρισία».

Για την ακρίβεια, σύμφωνα με την Ένωση Δικαστών και Εισαγγελέων, «... είναι προτιμότερο να ακουστεί και κάτι ψευδές παρά να φιμωθούν εκατό αλήθειες».

Για την ΕΔΕ δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η συγκεκριμένη τροποποίηση του άρθρου 191 του Ποινικού Κώδικα «... συνιστά οπισθοδρόμηση καθώς διευρύνει το αξιόποινο, εισάγει και πάλι αφενός την υποκειμενική κρίση της προσφορότητας της είδησης να προκαλέσει ανησυχία ή φόβο και αφετέρου το στοιχείο του κλονισμού της εμπιστοσύνης του κοινού στη δημόσια τάξη, περιορίζοντας έτσι σημαντικά το δικαίωμα της ελεύθερης έκφρασης και πληροφόρησης, όπως αυτό αποτυπώνεται στα άρθρα 5 και 14 του Συντάγματος καθώς και στο άρθρο 11 παρ. 1 του Χάρτη Θεμελιωδών Δικαιωμάτων της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Αντίστοιχα, η Ευρωπαϊκή Ένωση Δημοσιογράφων κρούει τον κώδωνα του κινδύνου για το ίδιο θέμα, τονίζοντας ότι «... η υποκειμενική ερμηνεία ανάλογων νόμων, που έχουν διατυπωθεί με ασάφειες, είναι πολύ πιθανόν να ανοίξει την πόρτα της λογοκρισίας για το καθ' όλα νόμιμο ρεπορτάζ».

Είναι άραγε απαραίτητο, χάριν μιας ευρείας τάσης αυστηροποίησης ποινών στον υπό τροποποίηση ποινικό κώδικα, να οδηγηθούμε σε εκπτώσεις επί των αρχών και αξιών επί των οποίων εδράζεται η δημοκρατία μας; Τα “fake news” ή «ψευδείς ειδήσεις» και η διασπορά τους πρέπει να τιμωρούνται. Ουδεμία αμφιβολία υπάρχει ως προς τούτο.  Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι πρέπει να συντριβούν καθ’ οδόν και όλα τα υπόλοιπα… news και μαζί τους και η δημοκρατία μας!