Σύνταγμα: Τα μεγάλα διλήμματα

Φίλτατοι, καλή σας ημέρα!

Εξ ορισμού, συστήματα τα οποία έχουν χρεοκοπήσει, οφείλουν να αλλάζουν.

Η χώρα μας, από πολλού χρόνου, όφειλε να έχει προχωρήσει στην αναθεώρηση συνταγματικών προβλέψεων, οι οποίες συνέτειναν στην απαξίωση του πολιτικού συστήματός της και έθρεψαν την αποστροφή μεγάλου τμήματος της κοινωνίας προς τα -έως πρόσφατα- «κόμματα εξουσίας», με κυριότερο παράδειγμα τον νόμο περί ευθύνης υπουργών και της ιδιότυπης ασυλίας που αυτός προσέφερε στον πολιτικό κόσμο της χώρας.

Το γεγονός και μόνον ότι το έργο της συνταγματικής αναθεώρησης εναποτέθηκε στην παρούσα κυβέρνηση καταδεικνύει την απροθυμία του συνόλου των προηγουμένων να «ακουμπήσουν» τα θεμέλια του δικού τους συστήματος εξουσίας και -ευλόγως- νομής της.

Δίχως αμφιβολία, ωστόσο, η χθεσινή κίνηση του κ. Τσίπρα δύναται ευχερώς να ερμηνευτεί και ως προσπάθεια αναπροσανατολισμού της προσοχής της κοινής γνώμης από την καθημερινή δυσπραγία των πολιτών και τη συνεχιζόμενη οικονομική καχεξία του τόπου, αμφότερων απότοκων της ακολουθούμενης οικονομικής πολιτικής.

Ιδίως, δε, στην περίπτωση κατά την οποία η συζήτηση περί συνταγματικής αναθεώρησης συνοδευτεί και από μία ενδεχόμενη δημοψηφισματική κάλπη, καθοδόν προς την Άνοιξη του 2017, οπότε προσδιόρισε ο πρωθυπουργός την έναρξη των προβλεπόμενων τυπικών διαδικασιών για την αναθεώρηση αυτή.

Πέραν, όμως, των όποιων τυχόν πρόσκαιρων πολιτικών ωφελημάτων προσδοκά η κυβέρνηση Τσίπρα από την αλλαγή της πολιτικής ατζέντας, το μεγάλο ζητούμενο οποιασδήποτε προσπάθειας συνταγματικής αναθεώρησης ήταν και παραμένει, πρώτον, η απαλοιφή των προβλέψεων εκείνων οι οποίες συνέτειναν στην πολιτική, ηθική και οικονομική χρεοκοπία του τόπου και δεύτερον, η ποιοτική αναβάθμιση των δημοκρατικών θεμελίων μας.

Η οδός της άμεσης δημοκρατίας, η οποία κυριαρχεί στις κυβερνητικές προτάσεις για την αναθεώρηση του Συντάγματος, όπως και η συνταγματική καθιέρωση της απλής αναλογικής ως του εκλογικού συστήματος της χώρας, ενδεχομένως αποτελούν την προσήκουσα δίοδο προς την κατεύθυνση αυτή, προϋποθέτουν ωστόσο -κατά τρόπο ρητό- την προηγούμενη εξασφάλιση ευρείας πολιτικής συναίνεσης ως προς την υιοθέτησή τους.

Εάν, δε, δείγματα γραφής, ως προς την εξασφάλιση αυτής της ευρείας συναίνεσης, αποτελούν τόσο το περυσινό δημοψήφισμα περί το μνημόνιο, όσο και η πρόσφατη συζήτηση στη Βουλή για την αλλαγή του εκλογικού νόμου, ο δρόμος για την εξεύρεσή της είναι μάλλον δύσβατος.

Αντίστοιχα, το ευρύτατο πλαίσιο συνταγματικών μεταρρυθμίσεων που πρότεινε χθες ο πρωθυπουργός, ήτοι, η λεγόμενη «εποικοδομητική ψήφος δυσπιστίας» που θα συνοδεύεται από πρόταση νέου πρωθυπουργού, η άμεση εκλογή του Προέδρου της Δημοκρατίας και η «λελογισμένη» αναβάθμιση των εξουσιών του, η δυνατότητα διενέργειας δημοψηφισμάτων για κρίσιμα ζητήματα με λαϊκή πρωτοβουλία, ο περιορισμός της κοινοβουλευτικής θητείας σε δύο συνεχόμενες περιόδους, η κατάργηση της κοινοβουλευτικής ασυλίας (με εξαιρέσεις) και άλλων, εγείρουν σειρά ζητημάτων, η επίλυση των οποίων επίσης προϋποθέτει νηφάλιο διάλογο και ευρεία συναίνεση.

Κατά πόσον, δε, η προώθηση αυτών των μεταρρυθμίσεων θεραπεύει τις παθογένειες του έως τώρα συστήματος, αποτελεί, επίσης, αντικείμενο σοβαρού και νηφάλιου προβληματισμού.

Τμήματα αυτού του διαλόγου θα μπορούσαν να αφορούν ζητήματα, τα οποία, αν και δεν συμπεριλαμβάνονται στις κυβερνητικές προτάσεις περί συνταγματικής αναθεώρησης, εντούτοις έχουν συχνά εμφανισθεί ως ζητούμενα μίας ενδεχόμενης διαδικασίας του είδους αυτού, όπως η κατοχύρωση του ασυμβίβαστου μεταξύ υπουργικής και βουλευτικής ιδιότητας, ως μέσου καταπολέμησης του πελατειακού παρελθόντος μας.

Εάν ο πρωθυπουργός πρέπει, υποχρεωτικά, να είναι αιρετός, όπως προτείνει η κυβέρνηση, γιατί δεν θα μπορεί να προΐσταται κυβέρνησης τεχνοκρατών;

Τέλος, μία συζήτηση όπως αυτή δεν θα μπορούσε να αγνοήσει και θεμελιώδη ζητήματα, όπως αυτά που αφορούν τα λεγόμενα «δημόσια αγαθά» και την ανάγκη δημόσιου ελέγχου τους ή μη, υπό το φως τόσο του τελικού οφέλους που συνεπάγεται το είδος του ελέγχου αυτού για το κοινωνικό σύνολο, όσο και των δεσμεύσεων που έχει ήδη αναλάβει η παρούσα κυβέρνηση για την αποκρατικοποίηση των φορέων που σήμερα τα ελέγχουν.

Ο κατάλογος είναι μακρύς, φίλτατοι, και ευλόγως δεν εξαντλείται στα παραπάνω.

Αφορά, όμως, μία συζήτηση που άπτεται των θεμελίων του πολιτεύματός μας, η οποία αν μη τι άλλο οφείλει να διεξαχθεί νηφάλια και κατά τρόπο υπεύθυνο.

Είμαστε σε θέση να τη διεξάγουμε, στην παρούσα συγκυρία;