Πληθωρισμός και «καταστροφή» του χρέους

Oι κρίσεις που αντιμετωπίζουν Ελλάδα, ΕΕ και ΗΠΑ έχουν ένα κοινό σημείο. Τα υπέρογκα χρέη. Οι λύσεις που υπάρχουν είναι τρεις. Οι δύο περιλαμβάνουν «καταστροφή» χρεών και η τρίτη το όπλο του… πληθωρισμού.

Δημοσιεύθηκε: 25 Αυγούστου 2011 - 07:52

Γιώργος Παπανικολάου [email protected]

Η Ελλάδα έχει ένα σημαντικό πρόβλημα. Δεν μπορεί να πληρώσει τα χρέη της. Αλλά δεν είναι η μόνη. Σταδιακά, ολοένα και περισσότερες χώρες φαίνεται να μπαίνουν στην ίδια διαδικασία, καθώς μετά την Πορτογαλία και την Ιρλανδία κινδυνεύουν η Ισπανία και η Ιταλία.

Το πρόβλημα του υπέρογκου χρέους, όμως, δεν σταματά στην Ευρώπη. Υπάρχει και στις Ηνωμένες Πολιτείες, όπου μάλιστα έχει δύο όψεις. Από τη μία αφορά στο τεράστιο χρέος και έλλειμμα που έχει η Ομοσπονδιακή Κυβέρνηση των ΗΠΑ κι από την άλλη αφορά στους ιδιώτες, τους Αμερικανούς πολίτες, που είναι υπερχρεωμένοι σε σχέση με την αξία της ακίνητης περιουσίας τους.

Ως εκ τούτου, οι διεθνείς επενδυτές περιμένουν με αγωνία τις αυριανές δηλώσεις του προέδρου της FED, για να διαπιστώσουν πώς θα κινηθεί το επόμενο διάστημα προκειμένου οι Ηνωμένες Πολιτείες να αποφύγουν το φάσμα μιας βαθιάς, πολύχρονης κρίσης, που αρκετοί πλέον συμφωνούν ότι ίσως είναι αντίστοιχη σε μέγεθος με αυτήν του 1929.

Και στις δύο πλευρές του Ατλαντικού, το πρόβλημα της υπερχρέωσης δημιουργεί σημαντικότατα εμπόδια στην ανάπτυξη των οικονομιών. Το γεγονός δε ότι τα κρατικά ελλείμματα και χρέη είναι μεγάλα όχι μόνον εμποδίζει τη συνήθη λύση της ανάκαμψης μέσω πρόσθετων κρατικών δαπανών, ακριβώς στις χώρες που το χρειάζονται, αλλά οδηγεί και σε προγράμματα λιτότητας που τελικά θα φέρουν ύφεση στις οικονομίες όχι μόνο διογκώνοντας το πρόβλημα των κρατικών χρεών αλλά και επιδεινώνοντας την οικονομική θέση των πολιτών, δημιουργώντας έναν φαύλο κύκλο.

Στο πλαίσιο αυτό, αναδύονται πλέον τρεις διαφορετικές λύσεις, πολιτικά και οικονομικά επώδυνες, που με τη σειρά τους, ασχέτως αν έχουν πετύχει στο παρελθόν, δεν παρέχουν αντίστοιχες εγγυήσεις στον σημερινό περίπλοκο χρηματοοικονομικό κόσμο, που είναι γεμάτος παράγωγα προϊόντα, φανερές και κρυφές αλληλεξαρτήσεις μεταξύ πιστωτικών ιδρυμάτων, νομισμάτων, επενδύσεων κι εν τέλει οικονομιών και κοινωνιών.

Η μία λύση σε αυτήν τη διαδεδομένη και πολυεπίπεδη κρίση είναι η «καταστροφή» του χρέους, την οποία ανέκαθεν υποστήριζε η αυστριακή σχολή των οικονομολόγων. Οι οικονομίες (και τα κράτη) πρέπει να αφεθούν στην τύχη τους, ώστε να χρεοκοπήσουν όσοι δεν μπορούν να αντεπεξέλθουν, να επιβιώσουν όσοι μπορούν και η οικονομία να πάρει ξανά τον δρόμο της.

Η «λύση» αυτή δεν έχει βρει πολλές φορές εφαρμογή στον πραγματικό κόσμο, διότι είναι συνήθως πολιτικά απαράδεκτη. Εντός μιας χώρας οι πολιτικοί της θα κάνουν ό,τι είναι δυνατόν για να την αποφύγουν, διότι δημιουργεί έντονο κοινωνικό πόνο και αναταραχή.

Αλλά και στο διεθνές σκηνικό για οικονομικοπολιτικούς λόγους αλλά και λόγω της αλληλεπίδρασης μεταξύ οικονομικών συστημάτων είναι απευκταία, όπως έχει φανεί το τελευταίο διάστημα κι από τις προσπάθειες Αμερικανών και Ευρωπαίων να μη χρεοκοπήσει η Ελλάδα.

Μια άλλη πιο μέση λύση, που όμως περιλαμβάνει μερική καταστροφή χρεών, είναι η ρύθμιση των χρεών (κούρεμα), εφαρμοστέα μαζί με ένα πρόγραμμα «επανεκκίνησης» της οικονομικής ανάπτυξης. Στα χαρτιά τουλάχιστον, αυτή είναι η λύση που αρχίζει να εφαρμόζεται στη χώρα μας, με τη μόνη διαφορά ότι στην περίπτωσή μας ένα πολύ μεγάλο μέρος της ρύθμισης δεν αφορά στον ιδιωτικό τομέα, αλλά στους εταίρους της Ευρώπης, που θα δουν το δικό τους χρέος να μεγαλώνει προκειμένου να επιμηκυνθεί και να ελαφρύνει λίγο το δικό μας.

Ωστόσο, στην περίπτωση μεγαλύτερων χωρών, ή στην περίπτωση των Αμερικανών πολιτών, μια τέτοια ρύθμιση δεν μπορεί παρά να συνεπάγεται είτε κολοσσιαίες ζημίες των δανειστών είτε ανάληψη της ζημίας από κρατικούς φορείς, κάτι δύσκολο με τα σημερινά δεδομένα χρέωσης των περισσότερων κρατών.

O πληθωρισμός των χρεών

Η τρίτη λύση που απομένει είναι ο «πληθωρισμός» των χρεών. Από πολλές πλευρές άδικη (αφού ευνοεί τον δανειολήπτη έναντι του δανειστή αλλά και του καταθέτη) η λύση του πληθωρισμού έχει εφαρμοστεί πολλάκις σε εθνικό επίπεδο, ακόμη και ως υποκατάστατο της ευθείας υποτίμησης του νομίσματος.

Στη λύση αυτή φαίνεται να καταλήγουν ολοένα και περισσότερο οι Ηνωμένες Πολιτείες, προκειμένου να αποφύγουν το... τέρας του αποπληθωρισμού.

Tο περίφημο QE1 του κ. Μπερνάνκε ήταν μια προσπάθεια να βρεθεί «πάτος» στις τιμές των στοιχείων ενεργητικού και να αποφευχθεί ο αποπληθωρισμός, το QE2 ήταν μια προσπάθεια να στηριχθεί το... πάτωμα που έβαλε το QE1 μέσα από την πυροδότηση της ανάπτυξης με τεχνητή αύξηση των τιμών κυρίως στις μετοχές, η οποία όμως απέτυχε.

Κι απέτυχε για δύο λόγους. Πρώτον, διότι δεν αντιμετώπισε άμεσα το πρόβλημα του υπερδανεισμένου πολίτη-καταναλωτή, ο οποίος δεν δαπανά και άρα η πραγματική οικονομία δεν σηκώνει κεφάλι. Δεύτερον, γιατί οι μεγάλοι οργανισμοί μέσω των οποίων διοχετεύθηκε το QE2, φοβούμενοι αναζωπύρωση του πληθωρισμού και με δεδομένη την αβεβαιότητα στην εσωτερική αγορά, ουσιαστικά εξήγαγαν το χρήμα (και τον… πληθωρισμό), δημιουργώντας ανοδικές τάσεις στις αγορές εμπορευμάτων, αναταραχή στις αγορές συναλλάγματος και πληθωριστικές τάσεις σε αναδυόμενες οικονομίες.

Έτσι, οι περισσότεροι αναμένουν ότι ο κ. Μπερνάνκε θα σκιαγραφήσει ένα πακέτο νέων μέτρων με άλλα χαρακτηριστικά από αυτά του QE1 και του QE2, προκειμένου να επιδράσει πλέον πιο άμεσα στην αμερικανική οικονομία και στον καταναλωτή.

Στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, τα πράγματα είναι περισσότερο περίπλοκα, μια και η ηγέτιδα δύναμη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, η Γερμανία, απεχθάνεται κάθε έννοια πληθωρισμού των χρεών (έχοντας πίσω της ιστορικά τον καλπάζοντα πληθωρισμό της λεγόμενης Δημοκρατίας της Βαϊμάρης).

Ωστόσο, η συνταγή της λιτότητας που εφαρμόζεται ήδη σε Ελλάδα, Πορτογαλία, Ιρλανδία και Ισπανία, ενώ σύντομα αναμένεται να εδραιωθεί στην Ιταλία, τη Γαλλία ίσως και στο Βέλγιο, δεν φαίνεται να αποδίδει. Τουναντίον, όπως δείχνει το ελληνικό παράδειγμα, οι ταραχές στη Μ. Βρετανία και ο γενικότερος κοινωνικός αναβρασμός όχι μόνο δημιουργούν κοινωνική αναταραχή αλλά ενδεχομένως φέρνουν και τα αντίθετα αποτελέσματα, καθώς γυρίζουν οικονομίες στην ύφεση μειώνοντας τη δυνατότητά τους να εισπράξουν έσοδα και να αποπληρώσουν χρέη.

Θα γυρίσει και η Ευρώπη σελίδα προς μια πολιτική «πληθωρισμού» των χρεών; Η πιθανότητα ολοένα και αυξάνεται με το πέρασμα του χρόνου, όπως δείχνει και η τιμή του χρυσού που καλπάζει το τελευταίο διάστημα, κι όχι μόνο σε όρους δολαρίου.

Ωστόσο, και μια τακτική αυτού του είδους δεν εγγυάται την επιτυχία. Τι θα συμβεί αν οι δύο μεγαλύτερες οικονομίες του κόσμου περάσουν σε φάση πληθωρισμού των οικονομιών τους την ίδια χρονική περίοδο; Τι θα σημάνει αυτό για τις μεταξύ τους σχέσεις αλλά και για τις μεγάλες και μικρότερες αναδυόμενες οικονομίες; Τα ερωτήματα μένουν ανοικτά.

Δυστυχώς για όλους, η οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση, που σταδιακά δείχνει να εδραιώνεται στις περισσότερες χώρες της «ανεπτυγμένης» Δύσης, δεν έχει εύκολες ούτε γρήγορες λύσεις.

* Συμφωνείτε ή διαφωνείτε με τον αρθρογράφο; Τι γνώμη έχετε;

To Εuro2day.gr ενθαρρύνει τον διάλογο και την έκφραση απόψεων από τους αναγνώστες. Σχολιάστε το άρθρο και πείτε την άποψή σας δημόσια για όσα συμβαίνουν και μας αφορούν όλους. Αν θεωρείτε το άρθρο σημαντικό, διαδώστε το με τα εργαλεία κοινωνικής δικτύωσης.

Oι απόψεις που διατυπώνονται σε ενυπόγραφο άρθρο γνώμης ανήκουν στον συγγραφέα και δεν αντιπροσωπεύουν αναγκαστικά, μερικώς ή στο σύνολο, απόψεις του Euro2day.gr.