Οι στρατηγικοί στόχοι των ΗΠΑ στον ουκρανικό πόλεμο

Ο Niall Ferguson είναι αδιαμφισβήτητα ο πλέον «μιντιατικός» ιστορικός της εποχής μας, με κάθε του βιβλίο να βρίσκεται στη λίστα των μπεστ σέλερ. Για αυτό παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον τα δύο άρθρα που κλήθηκε να γράψει πρόσφατα στο Bloomberg σχετικά με την ουκρανική κρίση.

Στα κείμενά του θέτει, μεταξύ άλλων, δύο ερωτήματα:

1. Πότε θα τελειώσει ο πόλεμος;
2. Θα πετύχουν οι ΗΠΑ τους στρατηγικούς τους στόχους;

Oσον αφορά το πρώτο ερώτημα, η επιστημονική ανάλυση δείχνει ότι οι περισσότεροι πόλεμοι είναι σύντομοι. Ο μέσος πόλεμος μεταξύ των ετών 1816-1985 διήρκεσε μόλις 15 μήνες. Το 60% των πολέμων διήρκεσε λιγότερο από 6 μήνες και περίπου το 23% λιγότερο από δύο. Μόλις το 19% των συρράξεων διήρκεσε πάνω από δύο χρόνια. Για αυτό υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να τερματισθούν οι συγκρούσεις σύντομα, τις πρώτες εβδομάδες του Μαΐου.

Από την άλλη πλευρά, όπως επισημαίνει ο Σκωτσέζος ιστορικός, τερματισμός των πολεμικών συγκρούσεων δεν σημαίνει κατ’ ανάγκη ειρήνη ούτε φυσικά επίλυση των προβλημάτων που οδήγησαν στην κρίση. Αυτό που θα επικρατήσει θα είναι μια «παγωμένη σύγκρουση», που μπορεί από καιρό σε καιρό να αναθερμαίνεται, αλλά σε τελική ανάλυση θα είναι υπό έλεγχο.

Η δεύτερη ερώτηση που αφορά την επίτευξη των στόχων των ΗΠΑ είναι εξίσου σημαντική αλλά πιο πολυσύνθετη. Το θέμα εδώ είναι ότι ενώ είναι λίγο-πολύ γνωστοί οι στρατηγικοί στόχοι της Ρωσίας, οι στόχοι των ΗΠΑ (και κατ’ επέκταση των υπόλοιπων χωρών που απαρτίζουν το ΝΑΤΟ) δεν είναι τόσο σαφείς.

Ομως ο Ferguson (που είναι ιδεολογικά συντηρητικός) φαίνεται ότι έχει πλέον περάσει στην ολοένα αυξανόμενη ομάδα των αναλυτών (κυρίως αριστερής προέλευσης) που πιστεύουν ότι ο πραγματικός στόχος των ΗΠΑ είναι η ανατροπή του Πούτιν και η «αλλαγή καθεστώτος». Οπως λέει, «δεν έχω πια καμιά αμφιβολία ότι οι ΗΠΑ (και ορισμένοι από τους συμμάχους τους) στοχεύουν να απαλλαγούν από τον Πούτιν».

Δύο είναι κυρίως οι λόγοι που τον κάνουν να το πιστεύει:

1. Οι πηγές του στην κυβέρνηση των ΗΠΑ και σε άλλες κυβερνήσεις, που συνήθως είναι εξαιρετικές.
2. Οι δηλώσεις ή μάλλον οι αφορισμοί του Μπάιντεν όταν αναφέρεται στον Ρώσο ομόλογό του. Οπως π.χ. η δήλωσή του στη Βαρσοβία: «Για όνομα του Θεού! Αυτός ο άνθρωπος δεν μπορεί να παραμείνει στην εξουσία!».

Για τον Ferguson δεν πρόκειται για τυχαίες συναισθηματικά φορτισμένες εκρήξεις αλλά αποτελούν μέρος ενός βαθύτερου αφηγήματος που κατασκευάζεται στα κέντρα εξουσίας. Πρόκειται για ένα αφήγημα που προσδιορίζει τη νέα πολιτικοϊδεολογική σύγκρουση της εποχής μας, αντιπαραθέτοντας τη δημοκρατία στον αυταρχισμό, την ελευθερία στην καταπίεση και μια τάξη βασισμένη σε κανόνες σε μία τάξη που βασίζεται στη δύναμη.

Αν λοιπόν δεχθούμε ότι αυτός είναι ο στρατηγικός στόχος του ΝΑΤΟ, πόσο πιθανό είναι να επιτευχθεί; Λίγο.

Οπως έδειξε μια μελέτη του Πανεπιστημίου του Maryland σε ένα δείγμα 355 ηγετών που έλαβαν μέρος σε διακρατικούς πολέμους, μόνο οι 96 αντικαταστάθηκαν προτού τελειώσει ο πόλεμος, εκ των οποίων μάλιστα μόνο οι 51 αντικαταστάθηκαν από «ηγέτες χωρίς ευθύνη», δηλαδή πολιτικούς που δεν ήταν στην κυβέρνηση όταν άρχισε ο πόλεμος.

Με άλλα λόγια, οι περισσότεροι πόλεμοι τελειώνουν με τους ίδιους ηγέτες που τους άρχισαν. Η αλλαγή καθεστώτος συμβαίνει σε λιγότερο από το ένα τέταρτο των πολέμων και η ανάδειξη «ηγετών που δεν ευθύνονται», μόνο στο 14%.

Και καταλήγει τη σειρά άρθρων του ο Ferguson:

«Ο Μπάιντεν και οι σύμβουλοί του φαίνονται σίγουροι ότι ο συνδυασμός της φθοράς στην Ουκρανία και των κυρώσεων στη Ρωσία θα προκαλέσουν μια πολιτική κρίση στη Μόσχα ανάλογη με εκείνη που οδήγησε στη διάλυση της Σοβιετικής Ενωσης πριν από 30 χρόνια... Ομως υπάρχουν επαρκείς λόγοι να μην είναι κάποιος αισιόδοξος. Η ιστορία και η πολιτική επιστήμη δείχνουν μια παρατεταμένη σύγκρουση στην Ουκρανία, ακόμα και αν συμφωνηθεί κατάπαυση πυρός τον επόμενο μήνα.

Επίσης δείχνουν ότι η πτώση του Πούτιν είναι μάλλον απίθανη. Δείχνουν ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα στασιμοπληθωρισμού και αστάθειας. Και μας θυμίζουν ότι δεν υπάρχει εγγύηση ότι ένας πυρηνικός πόλεμος δεν πρόκειται να συμβεί ποτέ. Το να αποκαλείς ανοιχτά τον Πούτιν εγκληματία και να ζητάς την απομάκρυνσή του απλώς αυξάνει τον κίνδυνο να χρησιμοποιηθούν χημικά ή πυρηνικά όπλα στην Ουρανία».