Ποιες είναι οι «παρεπόμενες» υποχρεώσεις του εργαζόμενου

Είναι συγκεκριμένες (αλλά ταυτόχρονα εκτεταμένες) οι υποχρεώσεις που βαρύνουν εργοδότη και εργαζόμενο, στο πλαίσιο της σύμβασης εξαρτημένης εργασίας. Περισσότερο γνωστές, οι εξ αυτών κύριες:

• Κύρια υποχρέωση του εργαζόμενου αποτελεί η παροχή της συμφωνημένης εργασίας, την οποία θέτει στη διάθεση του εργοδότη.
• Κύρια υποχρέωση, αντίστοιχα, του εργοδότη αποτελεί η καταβολή του συμφωνημένου μισθού στον εργαζόμενο.

Ωστόσο, όπως σε κάθε συμβατική σχέση, έτσι και στη σύμβαση εξαρτημένης εργασίας, τα μέρη είναι επιφορτισμένα και με ένα σύνολο άλλων, πρόσθετων, υποχρεώσεων: αυτές που ονομάζουμε «παρεπόμενες».

Θα μας απασχολήσουν εδώ οι παρεπόμενες υποχρεώσεις του εργαζόμενου. Σε επόμενη αρθρογραφία θα ακολουθήσει περιπτωσιολογική προσέγγισή τους.

Γενικά

Τις παρεπόμενες υποχρεώσεις θα συναντήσουμε και με τον όρο «δευτερεύουσες». Θα ήταν, όμως, λάθος να τις θεωρήσουμε υποβαθμισμένες και δευτερεύουσας αξίας και σημασίας σε σχέση με τις κύριες. Κι ακριβώς για τον λόγο αυτό μοιάζει εντυπωσιακό που δεν έχουν απασχολήσει παρά μερίδα μόνον της θεωρίας.

Η κεντρική διαφορά των παρεπόμενων από τις κύριες συνίσταται στο γεγονός ότι (σε αντίθεση με τις τελευταίες) δεν βρίσκονται σε ευθεία ανταλλακτική σχέση (όπως, λ.χ., η υποχρέωση παροχής εργασίας έναντι του συμφωνημένου μισθού -και το αντίστροφο).

Είναι σημαντικό εδώ να σημειώσουμε πως οι παρεπόμενες υποχρεώσεις είναι δυνατό να έχουν εκτεταμένη, κάποιες φορές, χρονική διάρκεια. Κατά περίπτωση: από την έναρξη της περιόδου των διαπραγματεύσεων για τη σύναψη της ατομικής σύμβασης εργασίας ως και και μετά τη λήξη της.

Διακρίσεις Παρεπόμενων Υποχρεώσεων

• (α) Υποχρεώσεις Εξασφάλισης

Στο πλαίσιο της σύμβασης εργασίας, στην κατηγορία των υποχρεώσεων εξασφάλισης είναι δυνατό να ενταχθούν, μεταξύ άλλων, και οι υποχρεώσεις:

(i) Ενημέρωσης του εργοδότη για τυχόν βλάβες, ελαττώματα ή δυσλειτουργίες των μηχανημάτων, του εξοπλισμού ή υλικών που χειρίζεται ο υπόχρεος εργαζόμενος. Επίσης, σχετικά με τα στοιχεία και την πορεία εκτέλεσης της εργασίας του. Για προσωπικές, τέλος, καταστάσεις (ασθένεια, λ.χ.) που καθιστούν αδύνατη την παροχή της εργασίας του.

(ii) Συμμόρφωσης με ενδεχόμενο dress code. Η υποχρέωση συμμόρφωσης με το dress code μπορεί να επιβάλλεται από λόγους ασφαλείας (λ.χ. ένδυση/υπόδηση ασφαλείας). Ενδέχεται, κάποιες άλλες φορές, να έχει καθιερωθεί, σε συγκεκριμένη επιχείρηση ή κλάδο (λ.χ. dress code υπαλλήλων supermarket, ιατρικού κέντρου, στελεχών μιας επιχείρησης).

(iii) Διαφύλαξης των προϋποθέσεων για (προσήκουσα) παροχή εργασίας. Ο εργαζόμενος υποχρεούται να μεριμνά ώστε να μην περιέρχεται σε κατάσταση που δυσχεραίνει ή καθιστά αδύνατη από μέρους του την παροχή της συμφωνημένης εργασίας (λ.χ.: παράλειψη χρήσης αλκοόλ ή άλλων ουσιών).

• (β) Υποχρεώσεις Προστασίας

Στο πλαίσιο της σύμβασης εργασίας, στην κατηγορία των συγκεκριμένων υποχρεώσεων του εργαζομένου εντάσσονται οι υποχρεώσεις ενέργειας και οι υποχρεώσεις παράλειψης. Αναλυτικότερα:

(i) Υποχρεώσεις ενέργειας: Πρόκειται, μεταξύ άλλων, για την υποχρέωση ενημέρωσης του εργοδότη για τυχόν επικείμενη ζημιά σε προσωπικά ή περιουσιακά αγαθά του. Αυτονοήτως και για την υποχρέωση του εργαζομένου να μη βλάπτει ο ίδιος τα συγκεκριμένα αγαθά του εργοδότη του ή να αποτρέπει επικείμενες, αντίστοιχες, ζημίες. Στην κατηγορία αυτή εμπίπτει η υποχρέωση του εργαζομένου να παρέχει την εργασία του και πέραν των συμφωνημένων χρονικών ορίων σε περιπτώσεις κατάστασης ανάγκης. Ομοίως και η υποχρέωσή του να ενημερώνει τον εργοδότη για τυχόν ασθένειά του όταν τον εμποδίζει στην εκτέλεση της εργασίας του ή έχει μεταδοτικό χαρακτήρα (η νόσηση, λ.χ., από Covid-19).

(ii) Υποχρεώσεις παράλειψης: Πρόκειται για υποχρεώσεις που παρουσιάζουν ακόμα μεγαλύτερη σημασία και απορρέουν από την υποχρέωση λήψης υπόψη των συμφερόντων του άλλου μέρους. Στην κατηγορία αυτή εμπίπτουν, μεταξύ άλλων, οι υποχρεώσεις παράλειψης πράξεων ανταγωνισμού και παράβασης υποχρέωσης εχεμύθειας. Επίσης, οι υποχρεώσεις μη καταστροφής ή βλάβης εργαλείων, εξοπλισμού ή υλικών που ο εργοδότης παρέχει στον υπόχρεο εργαζόμενο.

Συνέπειες από την παράβαση των παρεπόμενων υποχρεώσεων

Η παράβαση των παρεπόμενων υποχρεώσεων του εργαζόμενου γεννά σημαντικές σε βάρους του συνέπειες. Η παράβαση υποχρεώσεων εξασφάλισης συνιστά αδυναμία εκπλήρωσης (ή πλημμελή εκπλήρωση) της κύριας παροχής του. Δύναται δε να οδηγήσει σε απόλυσή του.

Παράλληλα, ανεξάρτητα του είδους των παρεπόμενων υποχρεώσεων, η παράβασή τους ενδέχεται να δημιουργεί τη βάση για εκκίνηση πειθαρχικής διαδικασίας σε βάρος του εργαζόμενου με κύρωση ακόμη και την απόλυση. Εφόσον, βέβαια, ο Κανονισμός Εργασίας προβλέπει αντίστοιχες πειθαρχικές παραβάσεις και ποινές. Επίσης, σε περίπτωση επέλευσης ζημίας σε βάρος του εργοδότη από τυχόν παραβίαση παρεπόμενων υποχρεώσεων, ο εργαζόμενος ενδέχεται να οφείλει, κατά την υπαιτιότητά του, να την αποκαταστήσει.

Τέλος, σε κάποιες περιπτώσεις παράβασης συγκεκριμένων υποχρεώσεων προστασίας (λ.χ. στην παράβαση υποχρέωσης εχεμύθειας ή άσκησης ανταγωνιστικών δραστηριοτήτων) είναι δυνατό να γεννώνται ποινικές ευθύνες του παραβάτη ή να θεμελιώνεται δικαίωμα άσκησης αγωγής παράλειψης.

Τον εργαζόμενο βαρύνουν πολλαπλές υποχρεώσεις. Εκτός από την κύρια (παροχή εργασίας) και σωρεία παρεπομένων (ων ουκ έστιν αριθμός) -ανεξάρτητα μάλιστα αν υπάρχει συγκεκριμένη αναφορά στη σύμβαση εργασίας ή όχι. Οι παρεπόμενες υποχρεώσεις δεν είναι, σε οποιαδήποτε περίπτωση, ήσσονος σημασίας.
Ενδεχόμενη παράβασή τους γεννά σημαντικές συνέπειες και, ταυτόχρονα, δημιουργεί τη βάση για κυρώσεις σε βάρος του παραβάτη.

Γεννάται, βέβαια, το ερώτημα: Θα πρέπει να αρχίσουμε τη μελέτη;

Όχι βέβαια!

Αρκεί να κάνουμε καλοπροαίρετα τη δουλειά μας -έχοντας κατά νου να προασπίζουμε (και να μη βλάπτουμε) τα συμφέροντα της επιχείρησης-εργοδότη μας.

Για την καλύτερη, όμως, κατανόηση των σύνθετων αυτών θεμάτων θα ακολουθήσει επόμενη, και ειδικότερη, αρθρογραφία μας -με ανάλυση των επιμέρους παρεπόμενων υποχρεώσεων.

* Ο Σταύρος Κουμεντάκης είναι Managing Partner Koumentakis and Associates Law Firm