Το σύνδρομο της πατάτας…

Ο γευστικός βολβός εισήχθη επίσημα πρώτη φορά στην Ευρώπη γύρω στο 1570 και έγινε δημοφιλής στη Γαλλία τον 18ο αιώνα. Στην Ελλάδα, έπρεπε να περιμένουμε το τέλος της Επανάστασης και την άφιξη του πρώτου Κυβερνήτη Ιωάννη Καποδίστρια για να γίνει γνωστή η πατάτα. Ο Καποδίστριας την είχε δοκιμάσει κατά τη διάρκεια των ταξιδιών του στην Ευρώπη κι έκρινε ότι θα ήταν μία βασική και θρεπτική τροφή για τον χειμαζόμενο ελληνικό λαό των μετα-επαναστατικών χρόνων.

Όταν εγκαταστάθηκε στο Ναύπλιο, προσπάθησε να δώσει πατάτες στους χωρικούς, που φιλύποπτοι και συντηρητικοί καθώς ήταν, τις πέταξαν στα σκουπίδια. Ο Καποδίστριας, όμως, ήξερε πολύ καλά την ψυχολογία και τις διαθέσεις των συμπατριωτών του και μιμούμενος τον Φρειδερίκο τον Μέγα της Πρωσίας και τον Παρμαντιέ της Γαλλίας, που είχαν μεταχειριστεί παρόμοιες τακτικές, περιέφραξε το μέρος όπου ήταν αποθηκευμένες οι πατάτες κι έβαλε σκοπούς να τις φυλάνε μέρα-νύχτα. Μέσα σε μία εβδομάδα, δεν είχε μείνει ούτε μία...

Συμπεριφορές και ψυχολογία

Ο λόγος που κάνω την παραπάνω αναφορά είναι απλός και ονομάζεται «αντίστροφη ψυχολογία». Το έχουμε ζήσει όλοι με τα παιδιά μας, καμιά φορά το ζούμε και με τους φίλους και συγγενείς μας. Οι οικονομολόγοι που ασχολούμαστε με τα συμπεριφορικά οικονομικά, γνωρίζουμε ότι υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός λαθών λογικής που όλοι κάνουμε. Λάθη που συνδέονται με την επιμονή μας να παραμένουμε δεμένοι σε προηγούμενες συμπεριφορές, που προέρχονται από την επικρατούσα άποψη ότι το παρελθόν επαναλαμβάνεται, που επιβάλλονται από την εκάστοτε «μόδα» και πολλά άλλα.

Με λίγα λόγια, δεν υπάρχει αυτό που λέμε ορθολογικός συναλλασσόμενος, είτε είναι επιχειρηματίας, είτε είναι επενδυτής, είτε είναι καταναλωτής. Για να προλάβω τις αντιρρήσεις, θα επισημάνω ότι αυτό αφορά όλους μας σε κάποιο βαθμό και δεν ξεχωρίζει τις ομάδες του πληθυσμού σε ορθολογικές και μη. Όλοι κάνουμε λάθη. Στην προσωπική, κοινωνική και την επαγγελματική μας ζωή, μπορούμε να πάρουμε αποφάσεις που δεν ακολουθούν τον κανόνα της μεγιστοποίησης της αξίας, δηλαδή της χρησιμότητας και λόγω αυτών να έχουμε ανεπιθύμητα αποτελέσματα.

Επίδραση στις επιχειρήσεις

Επιχειρηματικά, η επιμονή στις «παλιές» στρατηγικές, σε αυτές που «δούλεψαν» κάποια στιγμή, μπορεί να είναι ο κύριος λόγος για την απώλεια πελατείας, για τη μείωση των εσόδων και προφανώς της κερδοφορίας. Από την άλλη, η θετική ή η αρνητική μεροληψία μπορούν να οδηγήσουν σε αποφάσεις που είναι μάλλον αποσπασμένες από την πραγματικότητα και δεν έχουν καμιά σχέση με τα επιστημονικά δεδομένα του σήμερα.

Τι μπορεί να περιμένει κανείς από συναισθηματικές προσεγγίσεις σε θέματα που η απάντηση δίνεται ορθολογικά; Πόσο συχνά έχουμε περιορίσει τις ικανότητες ενός στελέχους μας με ένα μόνο προσδιοριστικό του τύπου «μεγάλος» ή «αργός»;

Θα μπορούσα να γράψω για τις ανθρώπινες μεροληψίες και λάθη της λογικής πάρα πολλά. Δεν είναι όμως αυτός ο σκοπός. Ο στόχος μου είναι να υπενθυμίσω σε όλους μας ότι όπως αλλάζουν τα δεδομένα γύρω μας πρέπει να αλλάζουμε και εμείς και οι οργανισμοί μας. Ακόμα καλύτερα, να ανακαλύπτουμε εντελώς καινούριους κόσμους, αγορές, μεθόδους λειτουργίας. Επίσης, δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το μέλλον με αγκυρωμένες αντιλήψεις και απόψεις.

Τέλος, αν για ένα ερώτημα υπάρχει επιστημονική απάντηση, το συναίσθημα δεν έχει χώρο και δεν πρέπει να αποτελεί οδηγό στις αποφάσεις. Αν τίποτα από τα παραπάνω δεν λειτουργήσει, μπορεί να οδηγηθούμε στο σύνδρομο της πατάτας…

(*) Ο Θεόδωρος Ν. Κρίντας, PhD, CIIA, είναι Founder & CEO, Koubaras Ltd (Συμβουλευτική εταιρεία που δίνει έμφαση στις λύσεις και την άμεση εφαρμογή τους στην καθημερινότητα των επιχειρήσεων) Αντιπρόεδρος, AI CATALYST (Όμιλος Τεχνητής Νοημοσύνης).