Η... άλλη πανδημία και ο «καπιταλισμός των χρεών»

Οι βαρύγδουποι θεωρητικοί της μαρξιστικής συσσώρευσης κεφαλαίου, σήμερα, έχουν ένα σοβαρό πρόβλημα να επιλύσουν, που είναι αυτό της παγκόσμιας συσσώρευσης χρεών. Και η τελευταία, σπεύδουμε να πούμε, ότι ξεπερνά τρεις φορές το παγκοσμίως παραγόμενο εισόδημα.

Με βάση τα επίσημα στοιχεία, το επίσημο παγκόσμιο ΑΕΠ είναι κάπου 100 τρισ. δολάρια, ενώ το επίσημο παγκόσμιο ιδιωτικό και δημόσιο χρέος πάει για 400 τρισ.

Σημειώστε ότι μόνον η Αμερική, μετά την «πετυχημένη» οικονομική πολιτική Τραμπ, έχει δημόσιο χρέος 24 τρισ. δολάρια και άλλα 16 τρισ. δολ. είναι το ιδιωτικό. Στην Ευρωπαϊκή Ένωση, η κατάσταση δεν διαφέρει και πολύ. Ως φαίνεται, δε, τον ίδιο δρόμο ακολουθεί και η Κίνα, γεγονός με τεράστια σημασία. Γιατί; Πολύ απλά διότι αυτή η απίθανη συσσώρευση χρέους θα είναι και το τέλος του κρατικού καπιταλισμού και της προσοδοθηρίας που το σύστημα αυτό δημιούργησε εν είδει κεφαλαιακής συσσώρευσης.

Ας δούμε όμως πώς θα συμβεί αυτό.

Ο Βρετανός Ντέιβιντ Γκάφνι έγινε γνωστός στο Ηνωμένο Βασίλειο χάρη στο βιβλίο του «Ποτέ ποτέ», ένα θρίλερ κωμικού περιεχομένου που αναφέρεται στα χρέη. Και αυτή η αναφορά δεν ήταν τυχαία όταν έγινε, το 2006. Τότε, ο συγγραφέας και οικονομολόγος ήταν «σύμβουλος χρεών». Υπό αυτή του δε την ιδιότητα, σε άρθρο του στην επιθεώρηση «Πρίνσιπαλ», μεταξύ σοβαρού και αστείου, έγραφε:

«Κανείς δεν θέλει να πεθάνει με χρήματα στην τράπεζα. Η ιδέα αχρησιμοποίητων πιστωτικών διευκολύνσεων μας προκαλεί μία δυσάρεστη γνώση μη χρήσεως μίας απαγορευμένης κάρτας. Μήπως αυτός είμαι εγώ; Επί μία δεκαετία εργάστηκα ως σύμβουλος χρεών στο Μπέρμιγχαμ και στο Μάντσεστερ. Πολλοί από τους πελάτες μου ήταν αξιαγάπητες ψυχές, που ζούσαν έντονα, φορτώνοντας τους λογαριασμούς τους στις πιστώτριες εταιρείες τους, πιστεύοντας ότι κάτι θα πήγαινε καλύτερα. Το βύθισμα σε αυτό το ζεστό τέλμα του χρέους έμοιαζε να είναι η ατελείωτη μακαριότητα της παιδικής ηλικίας και, όσο κι αν αυτό δεν συμπεριλαμβανόταν στην περιγραφή της εργασίας μου, συνειδητοποίησα ότι δίδασκα τον κόσμο πώς να κολυμπά σε αυτόν τον βούρκο, πώς να παραμένει εκεί και πώς να απολαμβάνει το γεγονός αυτό...».

Διαβάζοντας αυτά τα λόγια, μου «άναψαν» τα περισσότερα λαμπάκια του εγκεφάλου. Πολλές ιδέες άρχισαν να διαδέχονται η μία την άλλη και αφορούσαν οικονομικές πραγματικότητες, ανεξάρτητες από θεωρητικές κατασκευές και βαρύγδουπες συνθηματολογίες. Θυμήθηκα έτσι μία σειρά από σκέψεις τις οποίες καταθέτει ο καθηγητής Νάϊαλ Φέργκιουσον, ιστορικός και αρθρογράφος σε κορυφαία διεθνή έντυπα, στο βιβλίο του «Το Πλέγμα του Πλούτου» (εκδ. Ιωλκός), όπου αναφέρεται στην σημασία των χρεών σε μία σύγχρονη οικονομία.

Επισημαίνει ότι η ιδιωτική και η δημόσια υπερχρέωση είναι στην ουσία προέκταση του κρατικού δανεισμού στους ιδιώτες. Με άλλα λόγια, εμμέσως πλην σαφώς, ο καθηγητής Ν. Φέργκιουσον υπονοεί ότι η ιδιωτική υπερχρέωση αποτελεί μία νέα μορφή κεϋνσιανισμού, όπου η έκδοση άυλου χρήματος τροφοδοτεί και συντηρεί όταν πρέπει την παραγωγή, την κατανάλωση και τις επενδύσεις.

Υπό αυτές τις συνθήκες, γίνεται ηλίου φαεινότερον ότι τα αίτια της μεγάλης χρηματοοικονομικής κρίσης του 2007, την οποία σήμερα η διεθνής οικονομία βιώνει από διαφορετικές πλευρές, ήταν πολύ βαθύτερη από τις υπερβάσεις κάποιων τραπεζιτών και χρηματιστών. Οι ευθύνες των κρατών, των πολιτικών και των διεθνών οργανώσεων είναι τεράστιες -αλλά είναι λίγοι αυτοί που θέλουν να το καταλάβουν.

Από τα τέλη της δεκαετίας του 1970, οι πολιτικές που ακολουθήθηκαν από τις δημόσιες διοικήσεις, σχεδόν σε ολόκληρο τον κόσμο, αντί να επιλύσουν τα πραγματικά προβλήματα, άρχισαν να τα συγκαλύπτουν με μία σειρά χειραγωγήσεων των επιτοκίων, των συναλλαγματικών ισοτιμιών και των δημοσιονομικών δαπανών.

Δυστυχώς, δε, αντί όλες αυτές οι χειραγωγήσεις να εκραγούν η μία μετά την άλλη, εξερράγησαν την ίδια στιγμή, κάπου το 2008, με αφετηρία τις ΗΠΑ. Έτσι, αντί να δημιουργηθούν πολλές διαχειρίσιμες μικρές κρίσεις, προέκυψε μία μοναδική, βαριά κρίση, η οποία, δεν φρόντισε να προειδοποιήσει για την έλευσή της τους πολιτικούς, ούτε τους κεντρικούς τραπεζίτες. Αυτός ήταν και ο λόγος που η Ευρώπη και η Ελλάδα βρέθηκαν απροετοίμαστες.

Ένα από τα συστατικά στοιχεία της κρίσης αυτής ήταν ο αποκαλούμενος από ορισμένους οικονομολόγους «καπιταλισμός των χρεών», ο οποίος με τη σειρά του μπορεί αύριο, από ένα τυχαίο γεγονός (βλέπε πανδημία Κίνα, για παράδειγμα) να εκραγεί και αυτός. Διότι, το μοντέλο αναπτύξεως που στηρίχθηκε στην αδιάκοπη αύξηση των δημοσίων και ιδιωτικών χρεών τα τελευταία τριάντα χρόνια, έφθασε στα όριά του.

Περιττό δε να τονισθεί ότι από την έκρηξη αυτή, το πιο βαρύ τίμημα θα πληρώσουν οι αδύναμες οικονομίες και βέβαια οι περισσότερο ευάλωτοι άνθρωποί τους.