Κεντροαριστερά διλήμματα και κοινωνικό τσουνάμι

Σε 200.000 υπολογίζονται οι επιχειρήσεις που μέσα στο πρώτο εξάμηνο του 2021 θα διακόψουν οριστικά τη δραστηριότητά τους.

Οι περισσότερες από αυτές είναι οικογενειακές και συνδέονται με εφήμερες παροχές υπηρεσιών, οι οποίες σε υπερθετικό βαθμό εξαρτώνται από την τάση του κόσμου να μετακινείται, να «ξεδίνει» και να ψυχαγωγείται. Και από αυτή τον οπτική γωνία πρέπει να πούμε ότι τα διάφορα «περιοριστικά» μέτρα πλήττουν αυτήν ακριβώς την πλευρά της ανθρώπινης ζωής: την ψυχαγωγία σε όλες της τις εκδοχές.

Έχουμε μπροστά μας έτσι μια τεράστια κοινωνική και οικονομική πρόκληση, η οποία στην Ελλάδα συνδέεται γενικότερα και με την τουριστική δραστηριότητα. Είναι όμως και τροφοδότης της παραοικονομίας, γεγονός που δίνει μεγαλύτερο βάρος στο όλο θέμα. Αυτός προφανώς είναι και ο λόγος που σημαντικοί παρατηρητές των ελληνικών πραγμάτων τονίζουν την ανάγκη ευρύτερης κοινωνικής συναίνεσης, ώστε να προκύψουν οι συνθήκες που θα προωθήσουν την οικονομική ανάπτυξη.

«Η οικονομία πρέπει να αναδιαρθρωθεί και αυτό δεν πρέπει να γίνει εις βάρος των πιο αδύνατων πολιτών της χώρας», τονίζει ο επιχειρηματίας Νίκος Καραγεωργίου, πρώην πρόεδρος του Συνδέσμου Βιομηχανιών Επωνύμων Προϊόντων (ΕΣΒΕΠ).

«Δεν πρέπει ν’ αφήσουμε κανέναν πίσω» έγραψε στην «Καθημερινή» ο Κώστας Καλλίτσης, προσθέτοντας ότι «χρειαζόμαστε ένα νέο κοινωνικό συμβόλαιο, μια συμφωνία αλληλεγγύης, για να περάσουμε τη φάση της πιο βίαιης και επώδυνης αναδιάρθρωσηςτης οικονομίας που θα ξεκινήσει μέσα στο πρώτο 6μηνο του 2021, χωρίς να εγκαταλείψουμε βαριά τραυματίες και αιχμαλώτους της απόγνωσης στο πεδίο της μάχης.

Τάσεις που αργοσέρνονταν εδώ και χρόνια και 10ετίες, υπό την ασφυκτική πίεση των παρενεργειών της Covid-19 θα ξεσπάσουν χωρίς αναστολές και θα ξαναγράψουν τον επιχειρηματικό χάρτη σε μια ριπή ιστορικού χρόνου.

Έτσι γίνεται πάντα: Τα προβλήματα σωρεύονται, οξύνονται, περιπλέκονται, η κρίση επωάζεται επί μακρόν, αλλά όταν ωριμάσει, ξεσπά σαρωτικά και ακαριαία (έτσι, για να θυμόμαστε, συνέβη στα τέλη της 10ετίας του 1970, με τις προβληματικές επιχειρήσεις. Αυτή η ώρα πλησιάζει).

Μέχρι σήμερα, έχει απλωθεί ένα κρατικό πέπλο προστασίας στην οικονομία. Τα δημοσιονομικά μέτρα και τα μέτρα ρευστότητας, ύψους 12 δισ. ευρώ, που ενεργοποιήθηκαν το δεύτερο και το τρίτο 3μηνο, περιόρισαν τον αντίκτυπο της πανδημίας. Κατά το δεύτερο 3μηνο, τα κεφάλαια από τα κρατικά ταμεία πρόσφεραν ώθηση 6 ποσοστιαίων μονάδων στο ΑΕΠ, εξαιτίας αυτής της κρατικής στήριξης η ιδιωτική κατανάλωση εμφάνισε αξιόλογη ανάκαμψη, οι συνολικές αμοιβές εργασίας αυξήθηκαν παρά τη μείωση της απασχόλησης και η (τυπική) ανεργία έμεινε συγκρατημένη στο 16,9%. Όπως σε άλλες χώρες, έτσι και στην Ελλάδα, τα κυβερνητικά μέτρα απορρόφησαν μεγάλο μέρος του πλήγματος από τις παρενέργειες της Covid-19 σε οικονομία και απασχόληση.

Και δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι ο υπουργός Οικονομίας κ. Χρήστος Σταϊκούρας θα κάνει ό,τι μπορεί για να αναστείλει την πληρωμή φορολογικών και άλλων υποχρεώσεων σε βάθος χρόνου -σε 3, 4 ή 5 χρόνια. Ωστόσο, αυτά τα εργαλεία, σταδιακά, με αργούς ρυθμούς, τελειώνουν. Αφετέρου, όταν κάποια στιγμή διακοπεί η κρατική βοήθεια, θα φανεί ότι πολλές μικρές επιχειρήσεις που ανέπνεαν από αυτά ως τεχνητό πνεύμονα, απλώς, δεν μπορούν να επανέλθουν. Από τις 700.000 μικρές επιχειρήσεις, οι 200.000 δεν θα ξανανοίξουν.

Όμως, γι’ αυτή την πραγματικότητα πρέπει να προετοιμαστούμε. Δεν δημιουργήθηκε αιφνιδίως. Ωρίμαζε επί χρόνια. Η Covid-19 είναι ο ισχυρός επιταχυντής.

Οι δυνάμεις του ανταγωνισμού εκτοπίζουν μονάδες με μικρότερη παραγωγικότητα και ωθούν σε συγκέντρωση και συγκεντροποίηση της οικονομικής δραστηριότητας σε ισχυρές και πιο παραγωγικές μονάδες -επιπλέον, η ψηφιακή τεχνολογία επιταχύνει αυτή τη διαδικασία.

Αλλά ο σαρωτικός χαρακτήρας των αλλαγών στον χάρτη της αγοράς προσδίδεται κυρίως από μια ελληνική παθογένεια: Ένα αρχιπέλαγος μικρών, δήθεν επιχειρήσεων, που επιβίωναν από τη φοροδιαφυγή και την εισφοροδιαφυγή, μεταπρατικά, έξω από κάθε γραμμή παραγωγής, ανάχωμα στα εργασιακά δικαιώματα και εμπόδιο στην ανάπτυξη υψηλού επιπέδου μισθωτής εργασίας. Οι άνεμοι της κρίσης θα σαρώσουν αυτό το αρχιπέλαγος. Ήταν προδιαγεγραμμένο: Οι αλλαγές είτε θα γίνονταν με σχέδιο και κατεύθυνση είτε βάναυσα. Δεν συνέβη το πρώτο, θα συμβεί το δεύτερο.

Υπενθυμίζουμε ότι στα τέλη της δεκαετίας του 1940, η απεργία των καραγωγέων στην Πάτρα δεν απέτρεψε την κυριαρχία των φορτηγών αυτοκινήτων στη συνέχεια. Τα κάρα δεν είχαν κανένα μέλλον.

Δεν υπάρχει κανένα ιστορικό προηγούμενο που να αποδεικνύει ότι η πρόοδος σταματά. Μπορεί να αναστέλλεται για λίγο, αλλά πάντα επανέρχεται.

Αυτό δεν αναιρεί όμως την ανάγκη σε περιόδους ισχυρών προσαρμογών, να λαμβάνονται μέτρα προστασίας της εργασίας, όπου αυτό είναι εφικτό. Και στον τομέα αυτόν, μια υπεύθυνη κεντροαριστερά έχει σημαντικό ρόλο να διαδραματίσει. Διότι σε περιόδους εργασιακής αναδιάρθρωσης όπως είναι η δική μας, το καίριο ζήτημα δεν είναι να προστατευθούν οι μη βιώσιμες θέσεις εργασίας, αλλά να προστατευθούν οι άνθρωποι της εργασίας, ώστε να βρουν νέες, καλά αμειβόμενες δουλειές.

Χρειάζεται να αναπτυχθεί ένα ισχυρό δίχτυ ασφαλείας για αυτούς και τις οικογένειές τους, με όλα τα διαθέσιμα εργαλεία και ικανούς πόρους. Με τη γενίκευση ενός επαρκούς ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος, με την αλλαγή μοντέλου του ΟΑΕΔ και με μελετημένα μαζικά προγράμματα επανεκπαίδευσης και επανειδίκευσης, με ειδικά προγράμματα φροντίδας για τα παιδιά και βελτίωση της ποιότητας πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.

Αυτά είναι τα σοβαρά προβλήματα, στα οποία καλούνται να βρουν και να δώσουν λύσεις οι κεντροαριστερές δυνάμεις και όχι η προστασία της κρατικής γραφειοκρατίας, η οποία στην κρίση κατέβαλε και το ελαχιστότατο κόστος σε σχέση με την υπόλοιπη κοινωνία.