Η άτυπη οικονομία και το νοτιοαμερικανικό μοντέλο κατά της πανδημίας

Στο Μεξικό αυτή τη στιγμή η αναλογία των θανατηφόρων κρουσμάτων απο Covid είναι 769 ανά 1 εκατομμύριο. Στην Ελλάδα είναι 72.

Στην Ελλάδα έχει εφαρμοστεί γενικό lockdown για να αντιμετωπιστεί το πρόβλημα με αυστηρά μέτρα, πρόστιμα κ.λπ. Αντίθετα στο Μεξικό ο αριστερός πρόεδρος Andres Manuel Luis Obrador (ΑΜLΟ όπως είναι γνωστός εδώ) έχει ξεκαθαρίσει ότι η τήρηση των μέτρων θα πρέπει να επαφίεται στην ελεύθερη βούληση των πολιτών και θα πρέπει να είναι το αποτέλεσμα της πειθούς και όχι του καταναγκασμού.

Στην Ελλάδα τα πάντα είναι κλειστά και η οικονομία δοκιμάζεται. Στο Μεξικό είναι λίγο πολύ ανοικτά το μεγαλύτερο μέρος των επιχειρήσεων (αν και η κατάσταση διαφέρει από πολιτεία σε πολιτεία) και η οικονομία το τρίτο τρίμηνο παρουσίασε αύξηση 12% του ΑΕΠ.

Τι συμβαίνει εδώ: Εχουν καλύτερες ιατρικές γνώσεις στην Ελλάδα από το Μεξικό; Σκέφτονται οι αρχές του Μεξικού περισσότερο την οικονομία παρά τον «άνθρωπο» σε σχέση με την Ελλάδα; Είναι οι αρχές της Ελλάδας λιγότερο δημοκρατικές από τις αρχές του Μεξικού επιβάλλοντας μέτρα καταναγκασμού αντί να αφήσουν την τήρηση των μέτρων στην ελεύθερη βούληση των πολιτών;

Oχι τίποτα απ’ όλα αυτά δεν συμβαίνει. Η διαφορά στην αντιμετώπιση της πανδημίας βρίσκεται αλλού: Στην αναγνώριση του ρόλου που παίζει η «άτυπη οικονομία» σε μα κοινωνία. Η διαφορά αυτή καθορίζει και την στάση μιας κυβέρνησης στο θέμα της πανδημίας.

Για τις αρχές του Μεξικού η αποφυγή λήψης μέτρων γενικού εγκλεισμού είναι αποτέλεσμα του δισταγμού τους να πλήξουν την «άτυπη οικονομία», μια αγορά εργασίας που, όπως και στις υπόλοιπες χώρες της Λατινικής Αμερικής, απασχολεί τουλάχιστον το 50% του εργαζόμενου πληθυσμού.

Το τεράστιο αυτό τμήμα του πληθυσμού πρέπει κάθε ημέρα να βγει να εργασθεί είτε στις μικροεπιχειρήσεις του, είτε ως ημερομίσθιοι σε εστιατόρια, οικοδομές και αλλού. Οι «άτυποι» (los informales) δεν απολαμβάνουν τα επιδόματα που έχουν οι εργαζόμενοι στον τομέα της τυπικής οικονομίας όταν θα μείνουν σπίτι. Αν δεν βγουν κάθε ημέρα να δουλέψουν δεν πρόκειται να υπάρξει φαί στο τραπέζι.

Αυτό το στοιχείο της μαζικής παρουσίας των informales διαφοροποιεί ουσιαστικά την διάρθρωση της οικονομίας μιας χώρας όπως του Μεξικού, απ’ αυτή των ανεπτυγμένων οικονομιών της Δύσης και όπως επανειλημμένως έχει τονίσει ο πρόεδρος ΑΜLΟ καθιστά ανέφικτη της λύση των γενικών lockdown.

H Ελλάδα καταλαμβάνει μια ενδιαφέρουσα θέση. Αφ’ ενος έχει ένα μεγάλο τμήμα «άτυπης οικονομίας» που υπολογίζεται ότι φτάνει το 30% του εργαζόμενου πληθυσμού: στις οικοδομές, στα κέντρα διασκέδασης, στα εστιατόρια και καφενεία. Ολοι αυτοί οι τομείς δεν θα μπορούσαν να λειτουργήσουν χωρίς της παρουσία των «άτυπων».

Ομως σε αντίθεση με τις χώρες της Λατινικής Αμερικής οι Ελληνες πολιτικοί αρνούνται να αναγνωρίσουν το πρόβλημα. Για αυτό προχωρούν σε γενικά lockdowns χωρίς να σκεφτoύν ότι με αυτό τον τρόπο πλήττεται πολύ βαριά ένα πολύ σημαντικό τμήμα των εργαζομένων που δουλεύουν σε αυτό τον τομέα. Οι οποίοι όχι μόνο χάνουν την εργασία τους με τα κρατικά μέτρα, αλλά δεν θα πάρουν καμία ενίσχυση σε αντίθεση με τους εργαζόμενους στην τυπική οικονομία.

Ισως η μεγαλύτερη διαφορά μεταξύ των οικονομιών της Λατινικής Αμερικής και των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης είναι η αντιμετώπιση των «άτυπων».

Στην Ελλάδα η καθοδηγούμενη από τις Βρυξέλλες σκέψη των Ελλήνων πολιτικών βλέπει στην «άτυπη οικονομία» ένα θανάσιμο εχθρό τον οποίο πρέπει να εξοντώσει με κάθε τρόπο. Αντίθετα στην Λατινική Αμερική αντιμετωπίζεται με στοργή, ως ένα λουλούδι που πρέπει συνεχώς να ποτίζεται για να ανθίσει, το μέρος όπου παράγονται οι περισσότερες θέσεις εργασίας για ένα νεανικό συνεχώς αυξανόμενο πληθυσμό. Δεν είναι τυχαίο ότι ο αριστερός πρόεδρος του Μεξικού αποκαλεί τον τομέα αυτό «λαϊκή οικονομία» (economia popular).