Η μεγάλη παγίδα του ψηφιακού... όχλου

Τους τελευταίους μήνες, πιθανότατα λόγω κορωνοϊού, η παγκόσμια σκηνή έχει γεμίσει οικονομολόγους, ιστορικούς, λοιμωξιολόγους, ανθρωπολόγους και άλλους απατεώνες, με αποτέλεσμα να είναι αδιαμφισβήτητο γεγονός η παγκοσμιοποίηση της αμάθειας και της γελοιότητας.

Οι πιο απίθανες και ανιστόρητες ψευδολογίες κυκλοφορούν με απίστευτη ταχύτητα μέσω του Διαδικτύου, το οποίο απευθύνεται πλέον σ' έναν μεγαλοπρεπών διαστάσεων ψηφιακό όχλο. Κύριο δε ζητούμενο του όχλου αυτού είναι η μεταφυσική ερμηνεία της πραγματικότητας, μέσα από θεωρίες συνωμοσίας και άλλων δολοπλοκών.

Είμαστε έτσι μάρτυρες ενός πρωτοφανούς γεγονότος: Στον αιώνα της κυριαρχίας των γνώσεων και της πληθώρας πληροφοριών, όλοι γνωρίζουν και κανείς δεν θέλει να μάθει. Και μπροστά στην εξέλιξη αυτή, το τεράστιο ερώτημα που προβάλλει, είναι γιατί; Ποια είναι το βαθύτερα αίτια αυτής της παγκοσμιοποίησης της αμάθειας, που είναι και η βασική πρώτη ύλη του λαϊκισμού και των θεωριών συνωμοσίας που τον συνοδεύουν.

Μια εξήγηση που προβάλλει αυτό τον καιρό το site “OrthosLogos” δια της γραφίδας του κ. Πάνου Ασημάκη είναι ότι εμείς οι άνθρωποι γεννιόμαστε και ζούμε σ' έναν απρόβλεπτο κόσμο, γεμάτο αβεβαιότητες, ανεξήγητα φαινόμενα, αναπάντεχα γεγονότα, φυσικές ή ανθρωπογενείς καταστροφές, αρρώστιες, πολέμους, οικονομικές κρίσεις και ένα σωρό άλλες καταστάσεις για τις οποίες αισθανόμαστε ότι έχουμε ελάχιστο ή και κανένα έλεγχο. κατά συνέπεια, αυτή η απόλυτα κατανοητή ανθρώπινη ανάγκη δημιουργεί ένα εύφορο έδαφος για τη δημιουργία ή την αποδοχή θεωριών συνωμοσίας ή και ψευδών ειδήσεων. Ιδιαίτερα αν αυτό που τις πυροδότησε είναι τρομακτικό, δεν είναι γνωστές όλες του οι συμπεριφορές και επιπτώσεις, δεν είναι εύκολα ελέγξιμο και επηρεάζει άμεσα την καθημερινότητά μας -ιδιότητες που τις έχει όλες η… Covid-19!

Από την πλευρά του, πριν σαράντα και πλέον χρόνια, ο Γάλλος καθηγητής και ακαδημαϊκός Ζαν Φουραστιέ, αναφερόμενος στην οικονομική πραγματικότητα, διαφοροποιούσε την επιπλοκή (complication) από την περιπλοκή (complexité) και τόνιζε ότι το μυαλό του ανθρώπου, τα δύο αυτά φαινόμενα αδυνατεί να τα συλλάβει και να τα επεξεργαστεί ταυτοχρόνως.

Ο ανθρώπινος εγκέφαλος έτσι έχει δυσκολία στη σύλληψη της πραγματικότητας, όταν αυτή είναι μεταλλασσόμενη και σχετικά γρήγορη. Εντυπωσιακές από την άποψη αυτή είναι και οι προσεγγίσεις του φιλοσόφου Έντγκαρ Μορέν, που χρόνια τώρα ασχολείται με τις θεωρίες των συστημάτων στην αντιμετώπιση της πολυπλοκότητας. Κατά τον τελευταίο παλαιότρρα και τον Γιουβάλ Νόα Χαράρι σήμερα, αυτή η πολυπλοκότητα, όταν επιταχύνεται, οι απλοί άνθρωποι αισθάνονται ότι η πραγματικότητα και το αύριο τους προσπερνούν, άρα τους εξουδετερώνουν.

Στη με κινηματογραφική ταχύτητα εξελισσόμενη εποχή μας, πολύ απλά, στο βιβλίο του «21 μαθήματα για τον 21ο αιώνα» (Εκδόσεις Αλεξάνδρεια), ο Χαράρι γράφει πως «ο συνηθισμένος άνθρωπος αισθάνεται όλο και πιο ασήμαντος. Πολλές μυστηριώδεις λέξεις ανταλλάσσονται με ενθουσιασμό σε επιστημονικές διαλέξεις, κυβερνητικά επιτελεία και συνέδρια τεχνολογίας -παγκοσμιοποίηση, blockchain, γενετική μηχανική, τεχνητή νοημοσύνη, μηχανική εκμάθηση- και οι συνηθισμένοι άνθρωποι υποψιάζονται ότι καμιά από αυτές τις λέξεις δεν μιλάει για εκείνους. Η φιλελεύθερη αφήγηση ήταν η ιστορία των συνηθισμένων ανθρώπων. Πώς μπορεί να διατηρήσει τη συνάφειά της σε έναν κόσμο σάιμποργκ και δικτυωμένων αλγορίθμων;

Στον 20ό αιώνα, οι μάζες εξεγέρθηκαν ενάντια στην εκμετάλλευση και προσπάθησαν να μεταφράσουν τον ζωτικό τους ρόλο στην οικονομία σε πολιτική ισχύ. Σήμερα οι μάζες φοβούνται την ασημαντότητα και προσπαθούν πανικόβλητες να χρησιμοποιήσουν την πολιτική τους ισχύ πριν να είναι πολύ αργά.

Υπό αυτή την έννοια, η αναρρίχηση του Ντόναλντ Τραμπ στην προεδρία στις ΗΠΑ και το Brexit αποτέλεσαν σαφέστατες ενδείξεις για το πού μπορεί να οδηγήσουν η πολυπλοκότητα και η διάδοσή της. Η πανδημία του κορωνοϊού έριξε πρόσθετο λάδι στη φωτιά. Από τη μια πλευρά, τόνισε την πολυπλοκότητα, από την άλλη, όμως, έκανε σαφώς οξύτερη μια βαθιά οικονομική κρίση, η οποία στην ουσία είναι απότοκος της προσαρμογής που ήδη γίνεται σε νέες συνθήκες.

Το περίφημο lockdown, σε παγκόσμιο πλέον επίπεδο, έδωσε το έναυσμα για νέες θεωρήσεις κλεισίματος των συνόρων και της ύψωσης προστατευτικών εμποδίων. Την ίδια στιγμή, η δολοφονία ενός μαύρου μικροκακοποιού από λευκό Αμερικανό αστυνομικό, στις ΗΠΑ, υπήρξε η ευκαιρία που περίμεναν οι αντιφιλελεύθερες δυνάμεις στην Αμερική και τη Δύση γενικότερα. Για ένα σοβαρό έτσι πρόβλημα της Αμερικής, που είναι αυτό των φυλετικών διακρίσεων, ξέσπασε σκοπίμως μια παγκόσμια παραχάραξη της ιστορίας. Ακόμα χειρότερα, μέσω της παραχάραξης αυτής, οι αντιφιλελεύθερες αυτές δυνάμεις, προπύργια ενός ακραίου ρατσισμού, επιδιώκουν να εδραιώσουν και την παγκοσμιοποίηση της αμάθειας, σε μια προσπάθεια να απονεκρώσουν την κριτική σκέψη. Είναι δε ολοφάνερο ότι οι δυνάμεις αυτές, μέσω της καλλιέργειας του μίσους, θέλουν να διαλύσουν τις σχέσεις Ευρώπης και Αφρικής, εις βάρος της τελευταίας.

Πρόκειται δηλαδή για μια ύπουλη και χυδαία ως προς την υφή της επίθεση ενός νεοολοκληρωτισμού εναντίον αυτών των φιλελεύθερων κοινωνιών, που πλήττονται από την πανδημία του κορωνοϊού και τη συνακόλουθη οικονομική κρίση. Ο πραγματικός όμως στόχος των δήθεν μαρξιστών μαφιόζων είναι να πλήξουν την Αφρική και την πρόοδό της.

Γι’ αυτό και θα επανέλθουμε στο θέμα, που αφορά και τη χώρα μας.