Γιατί πέταξε τη μάσκα ο Ερντογάν

Γνωρίζοντας πολύ καλά με ποιον έχει να κάνει στην άλλη όχθη του Ατλαντικού και ότι ψοφάει να επανεκλεγεί πρόεδρος των Η.Π.Α., ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν τα παίζει όλα για όλα.

• Κατά πρώτον θέλει οι Αμερικανοί να του παραδώσουν τον Γκιουλέν, ώστε να γίνει απόλυτος κυρίαρχος στην πολιτική σκηνή της χώρας του.
• Δεύτερον, επιδιώκει να δημιουργήσει προβλήματα στη συμμαχία Ελλάδας – Ισραήλ – Αιγύπτου και Κύπρου, για να δείξει στους Ρώσους, στους Ιρανούς και σε κάποιους Άραβες «φίλους» του, ότι στην Ν.Α. Μεσόγειο είναι πρωταγωνιστής και όχι κλητήρας.
• Τρίτον, την ώρα που ο Τραμπ θέλει να κάνει δώρο στο Ισραήλ και ιδιαίτερα στον πρωθυπουργό του τη Λωρίδα της Γάζας, καλόν είναι να επιστήσει την προσοχή του στις βλέψεις της Τουρκίας στο Αιγαίο και στα κουρδικά εδάφη.

Δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι η Τουρκία, από την εποχή του Τουργκούτ Οζάλ, ο οποίος ξεκίνησε και την επαναφορά του Ισλάμ στην τουρκική ζωή, εις βάρος του πανίσχυρου κεμαλισμού, έχει γεωστρατηγικές βλέψεις στην Υπερκακαυσία και τον ρωσικό Καύκασο.

Στο μέτρο έτσι που θέλει να αξιοποιήσει ενεργειακούς διαύλους της περιοχής, ο κ. Ερντογάν πρέπει να εξομαλύνει τις σχέσεις του με τη Ρωσία και το Ιράν. Όμως, η εξομάλυνση αυτή, συνεπάγεται κρίση στις σχέσεις του με τη Δύση, την οποίαν, όμως, για την ώρα δεν θέλει να εγκαταλείψει.

Θα πρέπει να σημειωθεί επίσης, όπως πολύ εύστοχα επεσήμανε στην ελληνική έκδοση του περιοδικού Foreign Affair ο κ. Νίκος Γεωργιάδης, στη σημερινή Τουρκία ο Ερντογάν, ταυτόχρονα με τον αντιαμερικανισμό, παίζει και το ιδεολογικό παιχνίδι του Ευρασιατισμού.

Με διαφορετικά λόγια, ο Τούρκος πρόεδρος επιδιώκει την επιστροφή στην οθωμανική ρίζα μέσω της ανάπτυξης ενός νέου τουρκισμού. Δυτικοί παρατηρητές εκτιμούν έτσι ότι ο «ευρασιατισμός» αποτελεί σημαντικό ιδεολογικό εργαλείο του Ταγίπ Ερντογάν και είναι ένα νέο ταυτοτικό μοντέλο.

Κατά τον κ. Νίκο Γεωργιάδη, ο τουρκικός «ευρασιατισμός» είναι ένα σύνολο ιδεολογημάτων, αλλά και οικονομικών αναφορών που στοιχειοθετούνται από ένα ευρύ πεδίο ιστορικών και οικονομικών δεδομένων, γεωπολιτικών πραγματικοτήτων, εθνοτικών και γλωσσολογικών παραμέτρων αλλά και θρησκευτικής γεωοικονομίας.

Αυτό το αφήγημα λειτουργεί ως αντίβαρο στην ταυτοτική αλλοίωση που προκάλεσε, ενίοτε βάναυσα, αλλά κυρίως αιφνιδιαστικά, το κεμαλικό πολιτικό μοντέλο το οποίο ταύτισε εξ αρχής τις τύχες της Νεώτερης Τουρκίας με την Δύση και τα συγκεκριμένα γεωπολιτικά και γεωοικονομικά συμφέροντά της.

Ο ισλαμιστής Ερμπακάν, ως ιδεολογικός πόλος και μέντωρ και στην συνέχεια ο πολιτικός διάδοχός του Ερντογάν, που αντλούσε ωστόσο διαφορετικές δογματικές επιρροές (το Τάγμα του Φετουλάχ Γκιουλέν), άρθρωσαν, προϊόντος του χρόνου, ένα διαφορετικό, συνολικό και πειστικό για τον μέσο Τούρκο, αφήγημα.

Δίλημμα

Το δίλημμα ήταν γοητευτικό και ταυτοτικά σαγηνευτικό- Ανατολή ή Δύση; Ευρωπαϊσμός ή Τουρκισμός; Ισλάμ, (εστω και light) ή Χριστιανισμός, Ιερουσαλήμ ή Μανχάταν; ΗΠΑ και NATO ή όλοι οι υπόλοιποι (Κίνα, Ινδία, κεντρικο-ασιατικές χώρες, Ιράν, Ρωσία, αραβικό έθνος, Βόρεια Αφρική); Δύση ή Ασία;

Σε αυτό το πλαίσιο, η ευρασιατική ιδεολογία ασκεί ισχυρή γοητεία στην τουρκική κοινή γνώμη και βέβαια τη συσπειρώνει σε κάποιο βαθμό γύρω από τον νέο Σουλτάνο. Η «ευρασιατική» λοιπόν προοπτική, που από χρόνια τώρα ριζώνει στην Τουρκία, αποτελεί κομμάτι της νέας ερντογανικής γεωπολιτικής αρχιτεκτονικής.

Έτσι εξηγούνται οι. τοπικοί ανταγωνισμοί (Τουρκία - Σαουδική Αραβία) ή οι τοπικές συμμαχίες (Ιράν - Τουρκία) ή ακόμη και οι τοπικές αντιπαραθέσεις (Κούρδοι- Άραβες - Τούρκοι) Το «Σύστημα Ερντογάν» επιχειρεί, αλλά είναι αμφίβολο αν τα καταφέρει, να «καπαρώσει» προνομιακή θέση σε αυτή την ανακατάταξη.

Στο παρελθόν οι Σελτζούκοι έπρεπε να γίνουν πρώτα «Πέρσες» και μετά Τούρκοι για να στήσουν την αυτοκρατορία τους στην Ανατολία. Οι Οθωμανοί έπρεπε πρώτα να γίνουν «Βυζάντιο» και μετά Τούρκοι για να επιβιώσουν ως κυρίαρχη δύναμη στο Ισλάμ της εποχής κόντρα στο αραβικό στοιχείο. Αυτές οι αντιθέσεις, ταυτίστηκαν και αδιέξοδα παρατηρούνται και σήμερα.

Και από την άποψη αυτή, πρέπει να θεωρείται βέβαιον ότι ο Ταγίπ Ερντογάν θα παίξει πλέον «χοντρό παιχνίδι». Με διφορούμενες για την ώρα παραμέτρους, αλλά ως πότε; Στη σημερινή γεωπολιτική συγκυρία, ο τουρκικός «ευρασιατισμός» πού κάποιοι ήθελαν και θέλουν να εισαγάγουν και στην Ελλάδα, είναι σχήμα παθητικό για τη χώρα μας και «ανταγωνιστικό ως προς τις γεωπολιτικές και γεωοικονομικές σταθερές του Ευρωπαϊκού, κατ΄ αρχήν, και του Δυτικού μοντέλου, γενικότερα.

Ανταγωνισμός

Ο ανταγωνισμός φέρνει ρήξεις και στιγμιαίες, μεσοπρόθεσμες ή ακόμη χειρότερα, μακροπρόθεσμες συγκρούσεις. Το προσφυγικό-μεταναστευτικό ήταν και θα είναι εφεξής μια από τις αιχμές αυτού του συγκρουσιακού περιβάλλοντος.

Το γενικότερο, όμως, συγκρουσιακό στοιχείο σε θέματα ασφάλειας θα είναι αυτό που θα κυριαρχήσει σε ένα ορατό χρονικό ορίζοντα. Τα ζητήματα ασφαλείας συνδέονται άμεσα με τα βασικά στοιχεία που καθορίζουν τα Δυτικά συμφέροντα στο άμεσο και απώτερο μέλλον.

Αυτά είναι τα ενεργειακά (αγωγοί) και οι μεταφορές (ελεύθερες εμπορικοί οδοί). Αυτό ακριβώς είναι το αντικείμενο της αντιπαράθεσης ετούτη την στιγμή στη Μαύρη Θάλασσα, το Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο. Το Καστελόριζο και η θάλασσα της Καρπάθου είναι απλώς ένα «κόκκινο κουμπί» που συμβολίζει το πώς θα είναι ή δεν θα είναι λειτουργικά τα σύνορα μεταξύ Ευρώπης-Δύσης με τον Ευρασιατισμό κατά την επόμενη περίοδο.

Δεν υφίσταται επί της ουσίας ζήτημα επιλογής. Υπάρχει μόνον θέμα διαχείρισης της. Η κυβέρνηση στην Αθήνα ήδη αντιμετωπίζει τις εκρηκτικές διαστάσεις του όλου θέματος, το οποίον είναι πλέον πολυδιάστατο και ανοικτό σε απρόβλεπτες εξελίξεις.