Γιατί οι «εμπορικοί πόλεμοι» δεν έχουν και πολλή... σημασία!

Το τελευταίο χρονικό διάστημα, οι λεγόμενοι «εμπορικοί πόλεμοι» του Ντόναλντ Τράμπ με την Κίνα καταλαμβάνουν τα οικονομικά πρωτοσέλιδα, ενώ θεωρούνται και ο βασικός λόγος για τη χρηματιστηριακή διόρθωση της προηγούμενης εβδομάδας. Μια προσεκτικότερη ματιά όμως είναι αρκετή για να πείσει τους επενδυτές πως η όλη ιστορία είναι κατά βάση θόρυβος, τόσο σε επίπεδο δεικτών όσο και σε επίπεδο οικονομίας.

Τα χρηματιστήρια

Κατ’ αρχήν η περίφημη χρηματιστηριακή διόρθωση είναι σχετικά μικρή, με τον S&P 500 να έχει χάσει μόλις 3,7% από τα υψηλά επίπεδά του κατά το κλείσιμο της Τρίτης 14/5. Ο δείκτης έτσι κι αλλιώς βρισκόταν σε επίπεδα-ρεκόρ, όμως, εξέλιπαν οι καταλύτες για φρέσκα υψηλά. Η κερδοφορία των αμερικανικών επιχειρήσεων, καίτοι κάπως καλύτερη του αναμενομένου (οι αναλυτές περίμεναν πτώση 4% και τελικά η πτώση περιορίζεται στο 0,5%) δεν αποτελεί λόγο πανηγυρισμών. Συν τοις άλλοις, μπήκαμε στον Μάιο, παραδοσιακά μια περίοδο «χαμηλών πτήσεων».

Οι αγορές περίμεναν κάποια λύση στο θέμα του παγκόσμιου εμπορίου, ως καταλύτη για φρέσκα υψηλά. Η απουσία αυτού του καταλύτη όμως δεν φέρνει απαραίτητα την καταστροφή, απλώς στρέφει το ενδιαφέρον των επενδυτών σε αναζήτηση άλλων καταλυτών.

Η οικονομία

Η παγκόσμια οικονομία έχει επιβραδύνει από πέρυσι. Στο τέλος του 2017 αναπτυσσόταν με ρυθμούς 3,7% ενώ για το 2019 το ΔΝΤ εκτιμά ρυθμούς ανάπτυξης γύρω στο 3,2%. Αν και πολλοί κατηγορούν τις εμπορικές πολιτικές του κ. Τραμπ, οι πραγματικές αιτίες για αυτή την επιβράδυνση πρέπει να αναζητηθούν σε άλλες πολιτικές του και συγκεκριμένα στις εσωτερικές πολιτικές τόνωσης της οικονομίας.

Πολύ συχνά οι οικονομικοί αναλυτές σημειώνουν τις ομοιότητες της σημερινής αμερικανικής πολιτικής με τις ταρίφες Smoot-Hawley του '30, που οδήγησαν σε κατάρρευση το παγκόσμιο εμπόριο. Όμως απέχουμε πολύ από αυτή την εποχή, που όλες οι χώρες κήρυξαν ταυτόχρονα ταρίφες στις ΗΠΑ και που το Κραχ του 1929 ήταν ακόμα πρόσφατο. Μελέτες του ΟΟΣΑ δείχνουν ότι τα παγκόσμια επίπεδα ταριφών, ακόμα και με τις κινήσεις του κ. Τραμπ, παραμένουν σε σχετικά χαμηλά επίπεδα.

Τι έχει σημασία; Οι κινήσεις της αμερικανικής κυβέρνησης να τονώσει την οικονομία της σε ένα μέρος του οικονομικού κύκλου που αυτό δεν χρειαζόταν. Όπως βεβαίωσαν τόσο το ΔΝΤ (1) όσο και ο ΟΟΣΑ (2), οι πρόσφατες αποφάσεις του Ντ. Τραμπ για τη μείωση της φορολογίας οδήγησαν σε σημαντικό επαναπατρισμό κεφαλαίων, δολαρίων δηλαδή που γύρισαν στις ΗΠΑ, χτυπώντας την ανάπτυξη και τις διεθνείς επενδύσεις παγκοσμίως.

Η Αμερική, παραδοσιακά ο μεγαλύτερος επενδυτής, δεν επένδυσε στον υπόλοιπο κόσμο για το πρώτο μισό του 2018, με αποτέλεσμα να ξεκινήσει μια αλυσίδα οικονομικής επιβράδυνσης, ιδιαίτερα στην Ευρώπη, καθώς σημαντικά κεφάλαια έφυγαν από τη Γερμανία και την Ιρλανδία.

Make America Great Again (σ.σ. Κάντε την Αμερική Μεγάλη Ξανά)

Ο Ντ. Τραμπ έμεινε πιστός στο προεκλογικό του σύνθημα «Η Αμερική Πρώτα». Μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο πόλεμο, η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου συχνά αντάλλασσε ανάπτυξη με επιρροή.

Πλέον, καθώς η παγκόσμια ανάπτυξη παρέμεινε μειωμένη σε σχέση με τους ιστορικούς μέσους όρους μετά τη μεγάλη κρίση του 2008 κάτω από τεράστια επίπεδα χρέους, η Αμερική είχε λιγότερη ανάπτυξη από ό,τι παλιά και, σταδιακά, λιγότερη όρεξη να τη μοιραστεί.

Ιδιαιτέρως δε από τη στιγμή που έβλεπε ότι ο μεγάλος αντίπαλός της, η Κίνα, σύμφωνα με τις προβλέψεις θα είναι η μεγαλύτερη οικονομία στον κόσμο. Η εμμονή όμως του Αμερικανού προέδρου σε μια πιο απλοϊκή και μερκαντιλιστική άποψη του κόσμου κοστίζει σιγά σιγά επιρροή στις ΗΠΑ ενώ, και εκεί είναι ο σημαντικότερος κίνδυνος, ρισκάρει να αποσταθεροποιήσει περεταίρω την παγκόσμια οικονομία, και δη την Κίνα, που εντέλει θα πλήξει και την αμερικανική οικονομία.

Η Κίνα

Η Κίνα βρίσκεται σε μια περίοδο που πραγματοποιεί μια οικονομική μετάβαση, αλλάζοντας το επίκεντρο από τη δευτερεύουσα οικονομία (εργοστάσια) στην τριτεύουσα (υπηρεσίες), και από τις εξαγωγές ως πηγή ανάπτυξης, στον εσωτερικό καταναλωτή. Κανονικά μια οικονομία τέτοιου μεγέθους χρειάζεται δεκαετίες για να πετύχει τη μετάβαση. Πολλώ δε μάλλον όταν αντιμετωπίζει σημαντικά προβλήματα όπως επίμονοι υψηλοί ρυθμοί αποταμιεύσεων (οι Κινέζοι δεν παίρνουν υψηλές συντάξεις, οπότε αποταμιεύουν πολύ και δεν επενδύουν) και σημαντικά δημογραφικά προβλήματα που προκύπτουν από την προηγούμενη πολιτική του ενός παιδιού.

Η επιμονή του κόμματος να πετύχει τον στόχο σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα έτσι κι αλλιώς είναι επικίνδυνη για την οικονομία, καθώς προωθούνται πολύ σημαντικές μεταρρυθμίσεις (όπως η μείωση της εξάρτησης από τη «σκιώδη οικονομία») σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα για να τις απορροφήσει επιτυχώς η αγορά. Οι κινήσεις του Αμερικανού προέδρου να τονώσει την δική του οικονομία σε βάρος της παγκόσμιας ρισκάρουν περεταίρω αποσταθεροποίηση της κινεζικής οικονομίας, κάτι που θα μπορούσε να έχει επιπτώσεις σε όλο τον εφοδιαστικό κύκλο παγκοσμίως.

Τι σημαίνουν όλα αυτά για τους επενδυτές

Από χρηματιστηριακής απόψεως, οι «εμπορικοί πόλεμοι» προς το παρόν αποτελούν μόνο καταλύτη για περαιτέρω υψηλά επίπεδα, η απουσία του οποίου οδηγεί περισσότερο σε σταθεροποίηση στα τωρινά επίπεδα παρά σε σημαντική πτώση. Από οικονομικής απόψεως, έχουν σαφώς λιγότερη σημασία από άλλες πολιτικές τόνωσης της αμερικανικής οικονομίας, οι οποίες αποσταθεροποιούν τον υπόλοιπο κόσμο.

Το τέλος του οικονομικού κύκλου πλησιάζει μετά από μια δεκαετία ανάπτυξης καθώς η ανάπτυξη κορυφώθηκε στο τέλος του 2017, σύμφωνα με τον ΟΟΣΑ. Το ερώτημα στα μυαλά των επενδυτικών κεφαλαίων είναι σχετικά απλό: φτάνουν ή όχι οι χαλαρές πολιτικές των κεντρικών τραπεζών, ώστε να μη δούμε πάλι μια κρίση τύπου 2008 αλλά να έχουμε μια ομαλή σχετικά κυκλική ύφεση και μετάβαση στον επόμενο οικονομικό κύκλο;

Σημειώσεις: (1) IMF World Economic Outlook April 2019
                     (2) OECD FDI In Figures: Global FDI drops 27% in 2018 following the US tax reform

*Ο Γιώργος Λαγαρίας είναι Chief Economist στη Mazars.