Airbnb: H νέα πάλη των τάξεων;

Kαθημερινά πλέον είναι τα δημοσιεύματα στα ΜΜΕ για την τεράστια κρίση στέγης την οποία αντιμετωπίζουν οι φοιτητές στην Αθήνα και αλλού καθώς βλέπουν τα διαθέσιμα μικρά διαμερίσματα σε πολλές περιοχές να μεταβάλλονται σε μισθώσεις σύντομης διαρκείας, με αποκλειστικό προορισμό τους ξένους τουρίστες. Πρόκειται για το γνωστό φαινόμενο του Airbnb, της πιο γνωστής διαδικτυακής πλατφόρμας μίσθωσης σύντομης διάρκειας διαμερισμάτων και δωματίων.

H ιστορία του Airbnb άρχισε συμπαθητικά κι ανθρώπινα. Σύμφωνα με την αρχική ιδέα, όταν το παιδί θα εγκατέλειπε το σπίτι για να κάνει δική του οικογένεια, οι γονείς θα μπορούσαν να νοικιάσουν το άδειο δωμάτιο που τους έμενε για σύντομες περιόδους σε ξένους επισκέπτες.

Μ’ αυτό τον τρόπο, όλοι θα ήσαν ευχαριστημένοι. Οι ιδιοκτήτες γιατί θα αποκτούσαν ένα έξτρα μικροεισόδημα και οι ξένοι επισκέπτες όχι μόνο γιατί θα πλήρωναν τιμές χαμηλότερες των ξενοδοχείων, αλλά επίσης διότι θα τους δινόταν η ευκαιρία να μάθουν «εκ των έσω» τον τρόπο με τον οποίο ζούσαν οι ντόπιοι.

Ομως στον καπιταλισμό γενικώς τίποτα δεν παραμένει συμπαθητικό κι ανθρώπινο...

Οπως λέει και τo «Καλό Βιβλίο», παντού όπου ο καπιταλισμός ήρθε στην εξουσία «δεν άφησε κανέναν άλλο δεσμό ανάμεσα σε άνθρωπο και σε άνθρωπο, εκτός από το γυμνό συμφέρον, από την αναίσθητη "πληρωμή τοις μετρητοίς". Στη θέση της καλυμμένης με συναισθηματικές αυταπάτες εκμετάλλευσης, έβαλε την ανοιχτή, ξεδιάντροπη, άμεση, σκληρή εκμετάλλευση».

Συνέβη άραγε το ίδιο και με το Αirbnb, την πιο γνωστή πλατφόρμα σύντομης τουριστικής μίσθωσης διαμερισμάτων και δωματίων που λειτουργεί σήμερα; Ή αντίθετα παραμένει ο θεσμός αυτός στον ειδυλλιακό χώρο της αγγελικής συνύπαρξης των ανθρώπων όπως διατείνονται οι υποστηρικτές του;

Η απάντηση εξαρτάται αν βρίσκεσαι στην πλευρά των χαμένων ή κερδισμένων. Διότι όπως κάθε άλλος θεσμός της παγκοσμιοποίησης, έτσι και το Airbnb χωρίζει τον πληθυσμό σε αυτές τις δύο μεγάλες κατηγορίες, των χαμένων και των κερδισμένων.

Στους χαμένους ανήκουν οι νέοι, οι βιοπαλαιστές και οι ιδιοκτήτες ξενώνων και ξενοδοχείων. Στους κερδισμένους, οι ξένοι τουρίστες και οι ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων (άτομα ή εταιρείες).

Xαμένοι: Bιοπαλαιστές, νέοι και ξενοδόχοι

Στους χαμένους βρίσκουμε τους παραδοσιακούς κατοίκους του κέντρου των πόλεων -βιοπαλαιστές, φοιτητές, συνταξιούχοι-, που αναγκάζονται να εγκαταλείψουν συνοικίες στις οποίες έμεναν χρόνια επειδή δεν μπορούν να παρακολουθήσουν τις αυξήσεις στις τιμές των ενοικίων. Ο βιοπαλαιστής που έμενε χρόνια στο Κουκάκι αναγκάζεται τώρα να ψάχνει κατοικία π.χ. στη Δραπετσώνα, μέρος με το οποίο δεν έχει καμία οργανική σχέση, επειδή το διαμέρισμα που έμενε μεταβλήθηκε σε Airbnb, με αποκλειστικό προορισμό τους ξένους τουρίστες. Ο φοιτητής πλέον δεν βρίσκει διαμέρισμα στο κέντρο.

Τη θέση τους παίρνουν ορδές τουριστών, με αποτέλεσμα να μεταβάλλεται σταδιακά η πληθυσμιακή σύνθεση ολόκληρων περιοχών της πόλης. Το αστείο είναι ότι ο τουρίστας που αρχικά επέλεξε το Airbnb προκειμένου να έχει μια «αυθεντική» εμπειρία της ζωής των ντόπιων, τελικά θα καταλήξει να μπεκρουλιάζει με άλλους ξένους σε συνοικίες όπου οι μόνοι ντόπιοι που θα έχουν παραμείνει θα είναι τα γκαρσόνια των εστιατορίων!

Οι κάτοικοι του ιστορικού κέντρου δεν εγκαταλείπουν τη συνοικία τους μόνο λόγω της αύξησης των τιμών των ακινήτων. Η μετατροπή πολλών διαμερισμάτων σε μια πολυκατοικία σε βραχείας μίσθωσης δημιουργεί συνθήκες ανασφάλειας και έλλειψης ησυχίας. Φαντασθείτε να έχετε αγοράσει για να ζήσετε ένα διαμέρισμα μιας πολυκατοικίας όπου τα γειτονικά έχουν μεταβληθεί σε Airbnb και να αντιμετωπίζετε όλο το 24ωρο το μπες-βγες νέων προσώπων!

Στους χαμένους επίσης βρίσκουμε τους ιδιοκτήτες ξενώνων και ξενοδοχείων, που ξαφνικά πρέπει να αντιμετωπίσουν έναν ανταγωνισμό τον οποίο θεωρούν αθέμιτο. Θεωρούν ότι το Airbnb είναι ένα τεράστιο δίκτυο ξενοδοχειακών παροχών, που όμως στις περισσότερες περιπτώσεις δεν πληροί κανέναν από τους όρους λειτουργίας που πληρούν τα ξενοδοχεία.

Oπως έγραφε η El Pais σε κύριο άρθρο της με τίτλο «Ο πόλεμος των διαμερισμάτων», «το να υποστηρίζεις τον ανταγωνισμό σε μία αγορά σημαίνει ότι εγγυάσαι ότι όλοι όσοι λειτουργούν εντός αυτής της αγοράς, το πράττουν κάτω από συνθήκες ισότητας. Τα ονομαζόμενα "τουριστικά διαμερίσματα" δεν πληρούν τις βασικές συνθήκες αυτής της ισότητας. Διότι ανταγωνίζονται τα ξενοδοχεία με αθέμιτα πλεονεκτήματα. Το φαινόμενο των τουριστικών διαμερισμάτων έχει χωρίσει την αγορά σε δύο μεγάλες ομάδες: H πρώτη είναι αναγκασμένη να αποκτά άδειες λειτουργίας, να ελέγχεται και να υπόκειται σε φορολογική πειθαρχία. Η δεύτερη λειτουργεί χωρίς κανέναν περιορισμό και στο περιθώριο οποιουδήποτε φορολογικού ελέγχου».

Κερδισμένοι: Tουρίστες, ιδιοκτήτες και… λουμπεν-ολιγάρχες

Φυσικά υπάρχουν και οι κερδισμένοι απ’ αυτή την ιστορία. Με πρώτους και καλύτερους τους ξένους τουρίστες, που πληρώνουν λιγότερα για την παραμονή τους από ένα ξενοδοχείο. Πάντως η «προσωπική» φύση που ίσως κάποτε χαρακτήριζε τη σχέση ενοικιαστού-ιδιοκτήτη στις αρχικές φάσεις της λειτουργίας του θεσμού, σήμερα δεν είναι αναγκαία να υπάρχει. Ετσι, τη διαχείριση ενός ακινήτου μπορεί να έχει αναλάβει μια εταιρεία ενώ ο ιδιοκτήτης να ζει στην άλλη άκρη του κόσμου.

Οι άλλοι μεγάλοι κερδισμένοι είναι οι ιδιοκτήτες των διαμερισμάτων που προσφέρονται για μίσθωση βραχείας διάρκειας σε ξένους. Οι ιδιοκτήτες δεν είναι αποκλειστικά μεροκαματιάρηδες που προσπαθούν να συμπληρώσουν τα προς το ζην, αλλά, σε ολοένα μεγαλύτερο βαθμό, είτε εταιρείες είτε ξένοι λουμπενολιγάρχες με πολλά διαθέσιμα διαμερίσματα και δωμάτια τα οποία εκμεταλλεύονται με μοναδικό στόχο το κέρδος.

Στην Ελλάδα παρουσιάζεται επιπλέον το εκπληκτικό φαινόμενο, η Ελληνική κυβέρνηση να «επιδοτεί» την αγορά διαμερισμάτων στην Αθήνα από Ρώσους, Κινέζους κ.α. λουμπεν-ολιγάρχες οι οποίοι με τη σειρά τους τα ενοικιάζουν αποκλειστικά στους ξένους. Με άλλα λόγια, η ελληνική κυβέρνηση παρέχει κίνητρα για την έλλειψη διαμερισμάτων για τους Ελληνες!

Αυτό γίνεται μέσω του προγράμματος Golden Visa που εγκαινίασε το 2014 η κυβέρνηση Σαμαρά. Σύμφωνα με αυτό το πρόγραμμα, ένας ξένος μπορούσε να αποκτήσει μόνιμη άδεια διαμονής στην Ελλάδα αν επένδυε 250.000 ευρώ π.χ. σε ακίνητα. Πουθενά φυσικά δεν προσδιοριζόταν ότι οι αγορές ακινήτων θα ήταν για αυστηρά προσωπική χρήση του αγοραστή. Ούτε φυσικά ότι η μίσθωσή τους θα γινόταν αποκλειστικά από Ελληνες: «Πέσαν σαν τα κοράκια Ρώσοι και ιδίως Κινέζοι και άρχισαν να αγοράζουν διαμερίσματα τα οποία μετέτρεπαν σε διαμερίσματα σύντομης μίσθωσης, που μέσω Airbnb απευθύνονταν κυρίως σε ξένους» μας λέει ο Κ.Φ., που διατηρεί μεσιτικό γραφείο στο Κουκάκι και έχει για πελάτες πολλούς τέτοιους ξένους λουμπεν-ολιγάρχες. «Με αποτέλεσμα να μην υπάρχει ούτε για δείγμα διαμέρισμα μικρό για τους Ελληνες».

Εξαίρεση η Ελλάδα!

Οι κυβερνήσεις και δημοτικές αρχές σε όλο τον κόσμο, κάτω από την πίεση της λαϊκής κατακραυγής που προκαλεί η έλλειψη στέγης, αναγκάζονται να πάρουν μέτρα που στις πιο ακραίες περιπτώσεις φτάνουν στην απαγόρευση των μισθώσεων σύντομης διαμονής μέχρι την υιοθέτηση αυστηρών ρυθμίσεων για τη λειτουργία αυτών των διαμερισμάτων.

Αναφέρουμε ενδεικτικά:

Στο Δουβλίνο, τo διαμέρισμα πρέπει να έχει άδεια για επαγγελματική χρήση.

Στη Νέα Υόρκη, η ενοικίαση ενός διαμερίσματος για λιγότερο από 30 ημέρες είναι παράνομη. Αν θες να το νοικιάσεις για λιγότερο από 30 ημέρες, μπορείς μόνο αν είσαι κάτοικος και αν ζεις στο ακίνητο που ενοικιάζεις -με μάξιμουμ 90 ημέρες το έτος.

Στη Βαρκελώνη, τo διαμέρισμα πρέπει να έχει άδεια του Οργανισμού Τουρισμού της Καταλονίας και να πληροί τις απαιτούμενες προδιαγραφές. Υπάρχει τεράστια λίστα αναμονής για νέες άδειες.

Στο Ρέικιαβικ, μπορείς να νοικιάσεις το διαμέρισμά σου μέχρι 30 ημέρες κάθε έτος. Μετά χρειάζεσαι άδεια του Υπουργείου Τουρισμού, που σημαίνει ότι θα πρέπει να πληροίς τους κανονισμούς υγείας και ασφάλειας.

Στο Παρίσι, επιτρέπεται να νοικιάσεις το διαμέρισμά σου 6 μήνες το έτος.

Στη Νέα Ορλεάνη, απαγορεύονται οι σύντομες μισθώσεις στο ιστορικό κέντρο. Εξω απ’ αυτό επιτρέπονται μόνο 90 ημέρες ετησίως.

Στο Βερολίνο, με νόμο του 2016 απαγορεύονται τελείως οι μισθώσεις σύντομης διάρκειας.

Στο Αμστερνταμ, δεν επιτρέπεται να νοικιάσεις το διαμέρισμά σου πάνω από 60 ημέρες το έτος.

Στη Λα Πάλμα (Βαλεαρίδες Νήσοι, Ισπανία), δεν επιτρέπεται καθόλου η λειτουργία διαμερισμάτων βραχείας μίσθωσης.

Η Ελλάδα είναι η μοναδική χώρα ίσως στον κόσμο όπου όχι απλά δεν υπάρχει καμία ρύθμιση για τα διαμερίσματα βραχείας τουριστικής μίσθωσης, αλλά όπου. όπως είδαμε, η κυβέρνηση «επιδοτεί» την αγορά τους από ξένους (Ρώσους, Κινέζους). παρέχοντάς τους και άδεια μόνιμης διαμονής!

Μια βασική μεταρρύθμιση θα ξεκινούσε θέτοντας αυστηρές προδιαγραφές στα διαμερίσματα βραχείας μίσθωσης, ανάλογες με αυτές που ισχύουν στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις. Επίσης, όπως συμβαίνει και στις άλλες χώρες του κόσμου, θα προσδιοριζόταν ένας συγκεκριμένος χρόνος (π.χ. 3 μήνες) που ο ιδιοκτήτης θα μπορούσε να το νοικιάζει σε ξένους. Επίσης θα απαγορευόταν η συμμετοχή εταιριών ακινήτων, ενώ κάθε ιδιοκτήτης θα μπορούσε να νοικιάζει μόνο ένα διαμέρισμα.

Επίσης κάθε τουριστικό διαμέρισμα θα έπρεπε να έχει τη δική του είσοδο ή να είναι μονοκατοικία, για να μην ενοχλούνται οι άλλοι ένοικοι της πολυκατοικίας κ.λπ.