Η πυρκαγιά στο Μάτι, η δικαιοσύνη και τα μαθήματα από την Ηλεία

Δεν είναι η πρώτη φορά που το Ελληνικό Δημόσιο αμελεί να προστατεύσει συνανθρώπους μας που κάηκαν από πυρκαγιές.

Μόλις πριν από λίγα χρόνια, το 2014, τα Διοικητικά Δικαστήρια της Ηλείας κλήθηκαν να δικάσουν υποθέσεις ανθρώπων που χάθηκαν το 2007 στις εκεί πυρκαγιές, των οποίων οι συγγενείς ζητούσαν αποζημίωση λόγω ηθικής βλάβης από τις εγκληματικές αμέλειες του κράτους, που οδήγησαν στην απώλεια των συνανθρώπων μας.

Οι αποφάσεις των Διοικητικών Δικαστηρίων έκριναν ότι οι αρμόδιες αρχές και εν γένει το Ελληνικό Δημόσιο είχε αστική ευθύνη να αποζημιώσει τους συγγενείς των αποθανόντων λόγω:

1) της απουσίας λήψης, εκ μέρους των αρμόδιων οργάνων, των κατάλληλων μέτρων για την άμεση κατάσβεση της πυρκαγιάς και τη σωτηρία των ατόμων που βρίσκονταν σε κίνδυνο, καθόσον η επέμβαση για την κατάσβεση της πυρκαγιάς καθυστέρησε σε σχέση με την ταχύτητα των ανέμων και την ένταση της πυρκαγιάς.

2) της απουσίας έγκαιρης παροχής οδηγίας διάσωσης στους κατοίκους της ευρύτερης περιοχής του νομού Ηλείας, οι οποίοι έβλεπαν την πυρκαγιά να επεκτείνεται απειλητικά στην περιοχή αυτή. Μάλιστα, στην αμέλεια αυτή περιλαμβάνεται και η απουσία οποιασδήποτε, έστω και καθυστερημένης, ειδοποίησης εκκένωσης των οικισμών.

3) της απουσίας συντονισμών ενεργειών για την κατάσβεση της πυρκαγιάς που εκδηλώθηκε στην περιοχή, με δεδομένο ότι, παρά την ένταση του ανέμου και της φωτιάς, διατέθηκαν πολύ λίγα μέσα κατάσβεσης.

4) της απουσίας οποιασδήποτε πληροφόρησης προς τους κατοίκους των περιοχών αυτών για τον βαθμό του κινδύνου στον οποίο επρόκειτο να τεθούν οι κάτοικοι, με δεδομένο την ένταση της πυρκαγιάς.

5) της απουσίας εκ μέρους των αρμόδιων αρχών της λήψης των κατάλληλων μέτρων για την αποτροπή εν γένει πυρκαγιάς.

6) της παντελώς εσφαλμένης εκτίμησης εκ μέρους των αρμόδιων οργάνων της σοβαρότητας της πυρκαγιάς και της καθυστερημένης αντίδρασης εκ μέρους τους.

Αντιστοίχως, στην περίπτωση της πυρκαγιάς στο Μάτι, οι αμέλειες είναι ίδιες και μεγαλύτερες. Συγκεκριμένα:

i) Ο αποκλεισμός της άμεσης πρόσβασης στη θάλασσα, η έλλειψη δυνητικών εξόδων διαφυγής σε περίπτωση εκτάκτου κινδύνου, η ανυπαρξία επαρκών αντυπυρικών ζωνών και η πλήρης έλλειψη σχεδίου έκτακτης ανάγκης κατέστησαν το Μάτι μία «παγίδα θανάτου», στην περίπτωση εκείνη που θα εκδηλωνόταν μία σοβαρή κατάσταση κινδύνου, όπως και έγινε.

ii) Η λάθος εκτίμηση για την πορεία και την επικινδυνότητα της φωτιάς από τους κατά νόμο αρμοδίους, που δεν προέβησαν σε ορθή κατανομή των επίγειων (και μη) δυνάμεων. Μάλιστα, προκύπτει ότι δόθηκε η διαταγή αποστολής πυροσβεστικών οχημάτων που περιπολούσαν στην ευρύτερη περιοχή της Πεντέλης και μάλιστα ενός οχήματος που περιπολούσε πολύ κοντά στο σημείο που εκδηλώθηκε η πυρκαγιά στο Μάτι, απόφαση που απέβη μοιραία.

Όπως αποδεικνύεται από την επίσημη ενημέρωση του Πυροσβεστικού Σώματος την 23η Ιουλίου 2018, στην περιοχή του Ματίου συνέδραμαν μόνο «60 πυροσβέστες με 24 οχήματα, 15 εθελοντικά πυροσβεστικά οχήματα, 2 ομάδες πεζοπόρο τμήμα ενώ από αέρος επιχείρησαν (μόλις) 3 Α/Φ Canadair και 1 Ε/Π». Μάλιστα, οι λοιπές πυροσβεστικές δυνάμεις συνέδραμαν στις λοιπές πυρκαγιές που είχαν αναπτυχθεί νωρίτερα, όπου οι περισσότερες επιχειρούσαν στα Γεράνεια Όρη (δηλαδή με 68 οχήματα και 160 πυροσβέστες!!). Οι δυνάμεις αυτές προφανώς κρίνονται πάρα πολύ λίγες σε σχέση με την ένταση της πυρκαγιάς.

iii) Παρά την ενημέρωση από την ΕΜΥ για την πορεία των ανέμων εκείνη την ημέρα, οι κατά νόμον αρμόδιοι φορείς αγνόησαν την ως άνω πρόβλεψη, αναμένοντας ότι οι άνεμοι θα έχουν άλλη κατεύθυνση (δηλ. προς τον Διόνυσο -το οποίο είναι προφανέστατα στρεβλό καθώς ο Διόνυσος είναι στην αντίθετη πλευρά από τους νοτιοδυτικούς ανέμους), ενώ θα μπορούσε να έχει αποστείλει πυροσβεστική δύναμη στην περιοχή προς την οποία κατευθύνονταν πράγματι οι άνεμοι. Να σημειωθεί ότι είχε ήδη προβλεφθεί για την Αττική την ημέρα εκείνη πολύ υψηλός κίνδυνος πυρκαγιάς (βαθμός 4) σε συνδυασμό με τα έντονα καιρικά φαινόμενα που είχαν ανακοινωθεί (δηλαδή πολύ ισχυροί άνεμοι, σύμφωνα την Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και της ΕΜΥ). Σε συνδυασμό δε με τις συνθήκες που επικρατούσαν τις ημέρες εκείνες στην Αττική, δηλαδή υψηλές θερμοκρασίες, ξηρασία και άνεμοι, ιδανικές για την εκδήλωση τέτοιου μεγέθους φωτιά, τα προληπτικά μέτρα προφανώς ήταν ελλιπέστατα.

iv) Δεν διατάχθηκε ποτέ από τη Γενική Γραμματεία Πολιτικής Προστασίας και της Περιφέρειας Αττικής, ως αρμόδιοι, ή από οποιονδήποτε άλλον εκκένωση των οικισμών, επειδή δεν αξιολόγησαν σωστά τον κίνδυνο! Να σημειωθεί ωστόσο ότι η φωτιά εκδηλώθηκε στις 16:49 σύμφωνα με τον αρχηγό του Πυροσβεστικού Σώματος και έφτασε στο Λύρειο Ίδρυμα στις 17:45 και η Μαραθώνος έκλεισε στις 18:12.

Από την εκδήλωση λοιπόν της φωτιάς μέχρι και την εξάπλωση αυτής στο Λύρειο Ίδρυμα είχε μεσολαβήσει μία ολόκληρη ώρα, μέσα στην οποία μπορούσε να γίνει η αξιολόγηση της επικινδυνότητας της κατάστασης. Δεν είναι τυχαίο ότι χάρη στην έγκαιρη εντολή εκκένωσης του Λύρειου Ιδρύματος και των παιδικών κατασκηνώσεων σωθήκανε τόσα άτομα, που υπό άλλες συνθήκες, λίγη ώρα αργότερα, θα ήταν αδύνατον να σωθούν.

v) Η κακή διαχείριση της κατάστασης από τις εμπλεκόμενες αρχές, οι οποίες έκλεισαν τη Λ. Μαραθώνος με αποτέλεσμα να «μπλοκάρουν» τις εξόδους διαφυγής και οι οποίες θα έπρεπε άμεσα με διάφορα μέσα να εμποδίσουν την επέκταση της φωτιάς κάτω από τη λεωφόρο, επεκτείνοντας την αντιπυρική ζώνη (με την χρήση μπουλντόζας κ.λπ.).

vi) Η έλλειψη επαρκών εναέριων μέσων σε μία χώρα, η οποία κάθε χρόνο πλήττεται από μεγάλες και καταστροφικές πυρκαγιές. Μάλιστα τα εναέρια μέσα που επιχειρούσαν με βάση το επίσημο δελτίο Τύπου της Πυροσβεστικής Υπηρεσίας είναι μόνο 3 Α/Φ Canadair παρά την ένταση και το μέγεθος της πυρκαγιάς!!

vii) Δεν υπήρχε κανένας συντονισμός μεταξύ των λιμενικών, αστυνομικών και πυροσβεστικών αρχών, ώστε να υπάρχει ενιαία και αποτελεσματική αντιμετώπιση της κατάστασης. Τα δημοσιεύματα με συνεντεύξεις ανθρώπων που έζησαν τη φωτιά κατέθεταν ότι ο κρατικός μηχανισμός ήταν απών και οι άνθρωποι είχαν εγκαταλειφθεί στη μοίρα τους.

viii) Δεν αξιοποιήθηκε κανένα από τα σύγχρονα (δορυφορικά και μη) συστήματα παρακολούθησης εκτάκτων καταστάσεων, όπως το EVITA, Engage, AVL και το 112. Δηλαδή όταν αγοράζονται συστήματα διαχείρισης κινδύνου, και όταν έρχεται η ώρα των κινδύνων αυτά δεν αξιοποιούνται και πεθαίνουν άνθρωποι, δεν υπάρχει καμία δικαιολογία.

Κατόπιν αυτών η ευθύνη του Ελληνικού Δημοσίου, των Ο.Τ.Α. και όλων των αρμόδιων αρχών είναι βαρύτατη και εκδηλώνεται μέσα από την έλλειψη εκτέλεσης των απαραίτητων και νόμιμων ενεργειών που προβλέπονται εκ του νόμου σε περιπτώσεις εκτάκτου ανάγκης και παρόμοιων φυσικών καταστροφών.

Όλα τα παραπάνω λάθη και αμέλειες βάσιμα δημιουργούν άμεση αξίωση προς αποζημίωση των πληγέντων από την πυρκαγιά στο Μάτι Αττικής, λόγω της ευθύνης των αρμόδιων αρχών.

*O Μαρκουλάκος Μιχάλης είναι διευθύνων δικηγόρος της δικηγορικής εταιρίας «Ι. και Μ. Μαρκουλάκος και Συνεργάτες» (www.markoulakoslaw.gr)