Τα… αποκαΐδια της ευθιξίας

Αν υπάρχουν ελάχιστοι που δεν νιώθουν ένα σφίξιμο στο στήθος από την τραγωδία στο Μάτι, πρέπει να αναζητηθούν στα στελέχη της κυβέρνησης. Όχι γιατί είναι προστατευμένοι από την απώλεια των συνανθρώπων μας που χάθηκαν τόσο άδικα, αλλά γιατί είναι απορροφημένοι από τις δικαιολογίες που πρέπει να βρουν και οι οποίες αλλάζουν -ανάλογα με τις αποκαλύψεις των γεγονότων- πιο γρήγορα και από τους ανέμους που εξάπλωσαν τη φωτιά.

Η κυβέρνηση χρησιμοποίησε όλα τα μέσα επικοινωνιακής διαχείρισης: live σύσκεψη τύπου reality show με σκηνικό κέντρο επιχειρήσεων, συνέντευξη Τύπου απολογητικού χαρακτήρα με αθωωτική ετυμηγορία («ψάχνω λάθη και δεν βρίσκω»), ενώ με πληθωρικό θράσος ο Π. Καμμένος κατηγόρησε στον τόπο της τραγωδίας, αλλά και στο BBC, τα ίδια τα θύματα!

Σαν γκραν φινάλε σε παράσταση, ο πρωθυπουργός «ανέλαβε την πολιτική ευθύνη» -λες και δεν την είχε-, χωρίς αυτό να έχει καμία πρακτική συνέπεια.

Γιατί δεν παραιτούνται οι πολιτικοί μας;

Ποιες είναι οι αιτίες που οι πολιτικοί μας χάνουν την ευθιξία και δεν βρίσκουν ποτέ τον λόγο της παραίτησης;

1. Ο πολιτικός στην Ελλάδα ασκεί επάγγελμα και μάλιστα δύσκολο, γιατί απαιτεί χρήμα, χρόνο, συμμετοχή σε ανιαρές εκδηλώσεις, φθορά με τρίτους ενώ προϋποθέτει προσόντα όπως θράσος και ελαστική συνείδηση, που να μη δημιουργεί τύψεις. Τα περί προσφοράς στα κοινά και στη χώρα είναι προφάσεις. Μια παραίτηση σημαίνει και το τέλος της επαγγελματικής πολιτικής σταδιοδρομίας. Όσοι στο παρελθόν χρεώθηκαν την ευθύνη καταστροφών χάθηκαν από τον πολιτικό χάρτη.

2. Στη χώρα κυριαρχεί μία λάθος αντίληψη για τη σκοπιμότητα μίας παραίτησης λόγω της ιδιοκτησιακής σχέσης που διατηρεί ο αιρετός άρχοντας με το κράτος το οποίο αποτελεί το φέουδο και προσφέρει πελατειακές ανταμοιβές. Αν παραιτηθεί κάποιος υπουργός, παίρνει επάνω του όλο το κρίμα, σαν να παραδέχεται ότι ευθύνεται προσωπικά. Αν υπάρξουν θύματα από τις πράξεις ή τις παραλείψεις του, οι ενοχές συμψηφίζονται με παροχές -από διορισμούς στο Δημόσιο μέχρι μόρια για πανελλαδικές.

3. Στο προβληματικά οργανωμένο κράτος μας δημιουργούνται πολύπλοκες αλυσίδες ευθυνών. Όταν όμως ευθύνονται όλοι, τότε δεν ευθύνεται κανείς.

4. Το χυδαιότερο είναι η μετατόπιση ευθυνών. Είτε σε όλους «μαζί τα φάγαμε», είτε και απευθείας στα θύματα «εσείς κτίσατε αυθαίρετα στο δάσος».

5. Οι παραδόσεις μας δεν είναι καλές. Όταν κανείς δεν παραιτήθηκε στο παρελθόν, μόνο ένα κορόιδο θα κάνει την αρχή, και κάπως έτσι οι εκάστοτε επόμενοι μοιάζουν με τους προηγούμενους. Οι πολιτικές τοποθετήσεις δεξιότερα ή αριστερότερα δεν παράγουν ατομική ηθική. Η περιχαράκωση του φαινομένου της απουσίας στοιχειώδους ευθιξίας στους ενταχθέντες στην Αριστερά ή στην ιδεολογία της (αν υπάρχει τέτοια ενιαία), εκτός από λανθασμένη είναι παραπλανητική και εξυπηρετεί πρόσκαιρα κομματικά συμφέροντα. Αυτό εκμεταλλεύτηκε ο αντιπρόεδρος της ΝΔ Άδωνις Γεωργιάδης στις 27/7/18, ισχυριζόμενος ψευδώς ότι η κυβέρνηση Καραμανλή παραιτήθηκε το 2007 από ευθιξία, λόγω των καταστροφικών πυρκαγιών. Δείτε το video στον ΣΚΑΪ στο 21:33, όπου αιφνιδιάζει την καλή δημοσιογράφο Νίκη Λυμπεράκη, η οποία φαίνεται να αμφιβάλλει για τους λόγους της παραίτησης της τότε κυβέρνησης. Στην πραγματικότητα, είχαν προκηρυχθεί εκλογές πολλές ημέρες πριν τις φονικές φωτιές στην Ηλεία, όμως τα μεγαλύτερα ψέματα λέγονται δυνατά.

Κενή δικαιολογία η «πολιτική ευθύνη»

Το επιχείρημα περί ανάληψης πολιτικής ευθύνης είναι το τρικ για να συνεχίζουν να κατέχονται θώκοι και προνόμιά. Τα ελληνικά αρχηγικά κόμματα προστατεύουν ακόμη και όσους έχουν υποπέσει σε βαριά σφάλματα. Αν ο πρωθυπουργός απολύσει υπουργούς, θα παραδεχθεί την ανεπάρκεια των επιλογών και της αποτελεσματικότητας της κυβέρνησής του. Όπως σωστά περιγράφει ο Κ. Γιαννακίδης, «η παραίτηση ενός υψηλόβαθμου αξιωματούχου δεν είναι απαραίτητο να αντανακλά πάντα προσωπική ευθύνη. Στον αξιωματούχο προσωποποιείται ο κρατικός μηχανισμός. Η παραίτησή του αποτελεί δήλωση με την οποία αναγνωρίζονται οι ευθύνες, η ανεπάρκεια και η δυσλειτουργία ενός συστήματος. Μία πράξη παραίτησης εκτός από την ευθύνη, υποδεικνύει και τα προβλήματα προς επίλυση. Γι' αυτό και ο παραιτηθείς ενδέχεται να δηλώνει ότι οι παράγοντες που συνθέτουν ένα πρόβλημα είναι μεγαλύτεροι και από το μπόι της πολιτικής πρωτοβουλίας. Αν δεν παραιτείται κανείς, είναι σαν να δεχόμαστε ότι όλα λειτουργούν ομαλά» («Μα, ούτε μία παραίτηση;», Protagon-26/7)

Δυστυχώς, οι κρατικοί μηχανισμοί μας πάσχουν από τόση τυπολατρία που καταλήγει σε αδράνεια. Οι ευθύνες επικαλύπτονται, μετατίθενται, διασπώνται και στο τέλος εξαλείφονται. Η απουσία οποιασδήποτε αξιολόγησης και λογοδοσίας βολεύει όλους τους κομματικά διορισμένους, εν μέσω έλλειψης στοιχειώδους διαφάνειας. Αυτό το σύστημα βολεύει χιλιάδες ανθρώπους που διοικούν διαχρονικά τη χώρα, ανεξαρτήτως κομματικής προέλευσης. Το ήθος δεν έχει πολιτικό πρόσημο και αν θέλουμε να διορθώσουμε κάποτε τους θεσμούς μας, θα πρέπει να ξεφύγουμε από την ανυπομονησία που επιβάλλουν όσοι επιζητούν απλώς κυβερνητικές εναλλαγές.

Τα μνημόνια φεύγουνε, μα οι παθογένειες μένουν

Δυστυχώς, τα μνημόνια διόρθωσαν μόνο τις συνέπειες της χρεοκοπίας μας όπως το δημοσιονομικό έλλειμμα ή κάποιους μηχανισμούς που συνδέονται με αυτό (π.χ. Στατιστική Υπηρεσία, ΑΑΔΕ), αλλά άφησαν ατόφια τα θεσμικά προβλήματα που σιγοκαίνε τη χώρα.

Αν θέλουμε να μην ξεχαστούν οι συνάνθρωποί μας που έχασαν τη ζωή τους, πρέπει να διορθώσουμε τους προβληματικούς θεσμούς μας. Απαιτείται χρόνος, μεγάλη πολιτική και κοινωνική συναίνεση, αλλά και αποφασιστικότητα και αξιοποίηση των καλύτερων ανάμεσά μας. Το χρωστάμε σε αυτούς που έφυγαν άδικα, αλλά και σε όσους με μαθηματική ακρίβεια θα χάσουμε, αν συνεχίσουμε αμέριμνα την πορεία που ακολουθούμε.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)