Μακεδονικές... παραλλαγές της συμφωνίας των Πρεσπών

Όπως οι μουσικοί έχουν τη δυνατότητα να εκτελούν με ποικίλους τρόπους το ίδιο μουσικό κομμάτι, έτσι και στην πολιτική ένα κείμενο επιδέχεται πολλαπλές ερμηνείες.

Την «παρτιτούρα» της Συμφωνίας των Πρεσπών τη διαβάζουν εντελώς διαφορετικά πολίτες, αναλυτές και πολιτικά κόμματα (αν και υπάρχουν πολλοί που θέλουν απλώς να σχίσουν το έγγραφο και να δικάσουν όσους το υπέγραψαν).

Σε μια χώρα που τα εθνικά της προβλήματα έρχονται ενισχυμένα εξ ανατολών, ενώ το μέλλον της φαντάζει δύστηνο, γεμάτο οικονομική μιζέρια για ένα φθίνον έθνος, το θέμα της ονομασίας ενός κράτους στα βόρεια σύνορα θα έπρεπε να απασχολεί λίγους υπηρεσιακούς παράγοντες. Όταν όμως κυριαρχεί το συναίσθημα ενισχυμένο με εθνικά στερεότυπα, η λογική βρίσκεται σε θέση άμυνας.

Έχει ενδιαφέρον να αναλύσουμε κάποιες απόψεις και να δούμε τρία κρυμμένα συμπεράσματα για ένα θέμα που κυριαρχεί (και που από ό,τι φαίνεται, δεν θα τελειώσει ούτε εύκολα ούτε προβλέψιμα).

1. Υπαρκτή οργή για ανύπαρκτα (επιστημονικά) ζητήματα

Οι βασικότερες ενστάσεις για τη Συμφωνία επικεντρώνονται στο θέμα της αναγνώρισης μακεδονικού έθνους και μακεδονικής γλώσσας. Σε άρθρο του ο καθηγητής Χάρης Παμπούκης αναφέρει: «Δεν είναι συνεπώς σωστό αυτό που ακούγεται ότι με τη συμφωνία αναγνωρίστηκε εθνότητα, διότι δήθεν αποδόθηκε ο όρος nationality-citizenship με τον όρο "ιθαγένεια" αντί του όρου "εθνότητα"… Η ιθαγένεια είναι η ιδιότητα, ο νομικός δεσμός με το κράτος και η εθνότητα είναι ο δεσμός με ένα έθνος».

Αν όμως η συμφωνία δεν αναγνωρίζει καμία εθνότητα, τότε οι μισές διαφωνίες είναι εντελώς αβάσιμες. Σε ένα άλλο ενδιαφέρον άρθρο, ο καθηγητής γεωπολιτικής στη Σορβόνη Γιώργος Πρεβελάκης αναφέρει: «Πολλά από τα ζητήματα τα οποία απασχολούν τον δημόσιο διάλογο ως προς το Μακεδονικό από επιστημονική άποψη είναι ανύπαρκτα. Η συζήτηση για το αν υφίστανται "μακεδονικό έθνος" και "μακεδονική γλώσσα" αγνοεί ότι οι εθνικές ταυτότητες και οι εθνικές γλώσσες σχηματοποιούνται μέσα από πολιτικές διαδικασίες». Θεωρεί τον αλυτρωτισμό ανύπαρκτο και ότι οι «απειλές προς την Ελλάδα είναι εξωπραγματικές».

Ερμηνεύει τις εγχώριες αντιδράσεις αναφέροντας: «Πίσω από τις εθνικιστικές εξάρσεις κρύβονται οι ανασφάλειες τις οποίες δημιουργεί η αναντιστοιχία ανάμεσα στο οικοδόμημα τοy 19ου αιώνα και το σημερινό παγκοσμιοποιημένο περιβάλλον». Το «Μακεδονικό» λοιπόν επηρεάζεται απο το (αρχέγονο) συναίσθημα του φόβου της παγκοσμιοποίησης, ο οποίος εκδηλώνεται σχεδόν σε όλα τα οικονομικά και κοινωνικά ζητήματα που καλείται να αντιμετωπίσει η ελληνική κοινωνία.

2. «Πάντα γελαστοί και γελασμένοι» (από τους Δυτικούς)

Η συμμετοχή της Εκκλησίας και η νομιμοποίηση που παρέχει σε γιορτές θυμού χρειάζεται ερμηνεία. Σε άρθρο του ο Μητροπολίτης Αλεξανδρουπόλεως Άνθιμος για την «αναγνώριση του κρατιδίου [sic]» («Το κρυφό μήνυμα της Μακεδονίας»-Καθημερινή 8.7.2018), αρχικά απευθύνεται στην αίσθηση εθνικής θυματοποίησης, γνωρίζοντας ότι είναι βαθιά ριζωμένη σε όλη την ελληνική κοινωνία, ανεξαρτήτως πολιτικού προσανατολισμού. Γράφει: «Είναι αλήθεια ότι ο λαός μας, "πάντοτε ευκολόπιστος και πάντα προδομένος", σήμερα αισθάνεται "τσαλακωμένος" και θα συνεχίσει να βιώνει αυτό το αίσθημα, ακόμα κι όταν το θέμα χάσει την επικαιρότητά του».

Για να καταλήξει ότι «το κρυφό μήνυμα της "Μακεδονίας" χρειάζεται αποκρυπτογράφηση: Η χώρα μας είναι πλέον σταθερά προσανατολισμένη στις δυτικές αξίες, κατά πώς λέγονται». Συνεπώς η απόφαση να υψωθούν οι κίτρινες Βυζαντινές σημαίες μαζί με τις γαλανόλευκες υπαγορεύεται από το ιδεολόγημα της ταύτισης του Έθνους με τη Χριστιανική Ορθοδοξία, ταυτόχρονα με την αποστροφή στη Δύση και τις αξίες της. Θεωρήθηκε ευκαιρία για να δυναμώσουν οι δεσμοί με τους Έλληνες πολίτες και ειδικά με τους νέους, ώστε να θεωρείται η Εκκλησία ο θεσμός που προστατεύει τα Ιερά και τα Όσια, τις ρίζες της ίδιας μας της υπόστασης. Για αυτό και οι δράσεις απλώθηκαν σε όλη τη χώρα και δεν περιορίστηκαν στη Βόρεια Ελλάδα.

(Σύμφωνα με τον Μάκη Βουλαρίνο, εθνικοπατριωτική γεωγραφικοϊστορική τρικυμία)

Η κεφαλή της Εκκλησίας ήταν αρχικά προσεκτική και προσπάθησε να αποστασιοποιηθεί από τις εξαλλοσύνες και τις γραφικότητες των συλλαλητηρίων, αλλά στη συνέχεια δεν έχασε την ευκαιρία ώστε να ενισχύσει τη νομιμοποίηση της ενασχόλησης με τα του Καίσαρα και να μην αφήσει χώρο σε διαχωρισμούς με την κοσμική εξουσία και εισαγόμενες δυτικές αξίες.

Όσο όμως πιστεύουμε ότι είμαστε ένα ξεχωριστά ευλογημένο έθνος, αντλώντας καύσιμα μόνο από παραδόσεις (που δεν είναι πάντα καλές), τόσο κινδυνεύουμε να μας καταγράφει η Ιστορία πιο πολύ στο παρελθόν και λιγότερο στο μέλλον.

3. Ο κίνδυνος των ακραίων στα δεξιά

Ο καθηγητής Γιώργος Παγουλάτος σε άρθρο του («Το Μακεδονικό και η Νέα Δημοκρατία», Καθημερινή 8.7.18) αυτοκατηγοριοποιείται σε μία μειοψηφία μέσα στη μειοψηφία. Θεωρεί «τη συμφωνία με τα Σκόπια επωφελή για την Ελλάδα» και ταυτοχρόνως τη θέση της ΝΔ «πολιτικά αναγκαία και υπεύθυνη». Το να υποστηρίζεις μαχητικά το αντίθετο από κάτι που είναι επωφελές για τη χώρα είναι τουλάχιστον παράδοξο.

Η ερμηνεία/δικαιολογία είναι ότι «το Μακεδονικό θα έδινε τεράστια ορμή σε μια ελληνική "Λέγκα του Βορρά", εάν το ήδη πλειοψηφικό ρεύμα αντίθεσης στη συμφωνία έμενε κομματικά ανέστιο. Η Ν.Δ. θα έμπαινε σε μια διαλυτική περιδίνηση, εάν αφηνόταν να διχαστεί στο ζήτημα αυτό. Περιτρίμματα της Ακροδεξιάς και κατά φαντασίαν στρατηλάτες θα έσπευδαν να καλύψουν το κενό, χρηματοδοτούμενοι από σκοτεινά πορτοφόλια». Κάπως έτσι το κομματικό συμφέρον ανάγεται σε εθνική προτεραιότητα και δικαιολογεί την εναντίωση στα ίδια τα συμφέροντα της χώρας.

Προκύπτουν όμως ερωτήματα: (α) αν τελικά επικρατήσουν όσοι αντιτίθενται στη συμφωνία και αυτή δεν ισχύσει, η χώρα δεν βλάπτεται; (β) τα ακροδεξιά περιτρίμματα (ανάμεσα στα οποία πρωταγωνιστικό ρόλο έχουν και καθαρόαιμοι εγκληματίες) δεν νομιμοποιούνται όταν συνευρίσκονται με την αξιωματική αντιπολίτευση στις ίδιες συγκεντρώσεις; (γ) αγιάζει ο σκοπός της κομματικής επικράτησης τα μέσα και τους συνοδοιπόρους; (δ) πώς ακριβώς μετράμε ποσοτικά τα κομματικά κέρδη και τα συμψηφίζουμε με εθνικές ζημιές;

Η Νέα Δημοκρατία, ως αξιωματική αντιπολίτευση, αντικειμενικά έχει τεθεί επικεφαλής στην εκστρατεία ενάντια στη συμφωνία. Έχει σημασία όμως και ποιοι ακολουθούν. Ο λάκκος των προπηλακισμών που εκμεταλλεύτηκαν όσοι κυβερνούν σήμερα είναι ίδιος με αυτόν που σκάβουν όσοι φωνάζουν «Η Μακεδονία είναι Ελληνική-Αλήτες, προδότες πολιτικοί».

(Πάντα οι αυθεντικοί θα είναι οι ευνοημένοι όταν εξαφανίζεται η λογική)

Το μέλλον μας έχει ήδη ξεκινήσει

Είναι βέβαιο ότι αν δεν καταφέρει η χώρα να ξεφύγει από την παγίδα στην οποία έχει εγκλωβιστεί, τα εθνικά θέματα θα μεταβληθούν σε τραγωδίες.

Σχεδόν 10 χρόνια κρίσης δεν έχουν καταφέρει να αλλάξουν τον τρόπο σκέψης της κοινωνίας, ενώ ανακυκλώνεται το ίδιο πολιτικό προσωπικό ή κλώνοι του. Δεν υπάρχει καμία πολιτική συνεννόηση στη βάση οφθαλμοφανών συμπερασμάτων. Αρεσκόμαστε σε διαχωρισμούς προδοτών και πατριωτών (όπως τους εννοεί ο καθένας).

Οι ξένοι αδιαφορούν εντελώς για οτιδήποτε αφορά τα εγχωρίως τεκταινόμενα και έχουν διασφαλίσει ότι δεν θα αποτελέσει μια μελλοντική χρεοκοπία της Ελλάδας μείζον πρόβλημα για αυτούς. Αν πιστεύουμε ότι η Βόρεια Μακεδονία θα είναι το πρόβλημα σε μία χώρα που σε λίγες δεκαετίες θα έχει 8 εκατομμύρια κατοίκους (για να πληρώνει 5 εκατομμύρια συνταξιούχους), τότε η μοίρα μας είναι προδιαγεγραμμένη.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)