Πώς η ΕΚΤ «μάτωσε» την ευρωζώνη

Mια νέα επιστημονική ανάλυση της κρίσης πού συγκλονίζει τα τελευταία οκτώ έτη την Ευρωζώνη από τον καθηγητή οικονομικών David Beckworth ανατρέπει κυριολεκτικά τις ευρύτερα αποδεκτές απόψεις.

Σύμφωνα με την νέα ανάλυση που παρουσιάσθηκε για πρώτη φορά στο γνωστό «άνδρο» του λιμπεραλισμού στις ΗΠΑ το George Mason University, ο ένας και μοναδικός υπεύθυνος για την τραγική κατάσταση που βρίσκεται η ευρωζώνη σήμερα είναι η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα.

Η «κρατούσα άποψη»

Σύμφωνα με την κρατούσα άποψη ο εισαγόμενος από τις ΗΠΑ χρηματοοικονομικός πανικός προκάλεσε την πρώτη ύφεση στην ευρωζώνη αυτή του 2008.

Η δεύτερη ύφεση του 2011 είχε ως αφετηρία τα μεγέθη του δημόσιου (και ιδιωτικού) χρέους που είχαν συσσωρεύσει περιφερειακές χώρες όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, η Πορτογαλία, η Ιρλανδία και η Ισπανία. Ενας άλλος συναφής λόγος ήταν η επιβολή καθεστώτων λιτότητας που οδήγησε σε περαιτέρω συρρίκνωση της ευρωζώνης. Αυτή είναι εν συντομία η κρατούσα άποψη που υποτίθεται ότι εξηγεί την κρίση στην ευρωζώνη.

Ομως υπάρχει ένα σοβαρό πρόβλημα με αυτή την άποψη. Αν εξετάσουμε τους δείκτες οικονομικής δραστηριότητας όπως εκφράζεται με την βιομηχανική παραγωγή, αυτή έφτασε στο απόγειο της τον Ιανουάριο του 2008 τόσο στις βασικές όσο και τις περιφερειακές χώρες της ευρωζώνης. Με άλλα λόγια η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας που ήρθε μετά, εμφανίσθηκε 7 μήνες νωρίτερα από τον οικονομικό πανικό στις ΗΠΑ! Πρακτικά, δηλαδή, η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας ήταν εκείνη που οδήγησε στον οικονομικό πανικό και όχι το αντίστροφο!

Κάτι ανάλογο συνέβη και με την ύφεση του 2011. Η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας ήρθε πριν από τα νέα στοιχεία που οδήγησαν στην κρίση του δημόσιου χρέος και τα προβλήματα των τραπεζών που άρχισαν να εμφανίζονται τα μέσα του 2011. Με άλλα λόγια όπως φαίνεται ξανά η εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας προκάλεσε τα άλλα προβλήματα (υψηλό δημόσιο χρέος) και όχι το αντίστροφο.

Το ερώτημα λοιπόν είναι τι ήταν αυτό που οδήγησε στην εξασθένηση της οικονομικής δραστηριότητας τόσο το 2008, όσο και το 2011;

Σε αυτό το ερώτημα η κρατούσα άποψη δεν έχει απάντηση.

Η εναλλακτική άποψη: Σύμφωνα με τον καθηγητή Beckworth η κρίση οφείλεται στο σφίξιμο της νομισματικής πολιτικής που εφάρμοσε η ΕΚΤ το 2008 και ξανά το 20010-2011.

Οπως αναφέρθηκε προηγουμένως η οικονομία άρχισε να συρρικνώνεται στις αρχές του 2008. Η αύξηση της συνολικής νομισματικής προσφοράς είχε αρχίσει να μειώνεται ακόμα νωρίτερα.

Με τις νομισματικές συνθήκες να σφίγγουν και την οικονομία να βάζει φρένο θα ανέμενε κανείς ότι η ΕΚΤ θα μείωνε τα επιτόκια. Ομως δεν το έκανε και διατήρησε τον στόχο στο 4%.

Ετσι άρχισε ο πρώτος κύκλος σφιξίματος στις αρχές του 2008 και συνεχίσθηκε ως τον Ιούλιο που αύξησε το επιτόκιο στόχο στο 4,25% και το κράτησε για 3 μήνες. Αυτός ο κύκλος σφιξίματος εξηγεί την ύφεση του 2008.

Ο δεύτερος κύκλος σφιξίματος άρχισε στα τέλη του 2010 όταν ξανά η ΕΚΤ ανακοίνωσε ότι θα ανέβαζε τα επιτόκια για να καταπολεμήσει την απειλή του πληθωρισμού. Οπως πράγματι έκανε αυξάνοντας τα από 1% σε 1,25% τον Απρίλιο και ξανά 1,5% τον Ιούλιο όπου παρέμειναn για 4 μήνες. Αυτός ο δεύτερος κύκλος σφιξίματος συνέβαινε την στιγμή που η ευρωζώνη προσπαθούσε να ανακάμψει από τις επιπτώσεις της πρώτης ύφεσης και προφανώς αποτέλεσε το σοκ που επιδείνωσε την οικονομική κρίση του 2011.

Οπως αναφέρει ο συγγραφέας:

“H αύξηση του δημόσιου χρέους φαίνεται ότι ήταν το αποτέλεσμα παρά το αίτιο των δύο υφέσεων της ευρωζώνης. Η νομισματική πολιτική της ΕΚΤ ήταν η αιτία της κρίσης του χρέους και οδήγησε στις πολιτικές λιτότητας που επιβλήθηκαν στις περιφερειακές χώρες».

Το ερώτημα φυσικά παραμένει γιατί η ΕΚΤ έσφιξε την νομισματική της πολιτική εκείνο τον καιρό. Η απάντηση είναι ο μπαμπούλας του πληθωρισμού.

Καταλήγει ο συγγραφέας: «H κρίση της ευρωζώνης αντιπροσωπεύει μια από τις μεγαλύτερες οικονομικές τραγωδίες του αιώνα. Προκάλεσε τεράστιο ανθρώπινο πόνο που συνεχίζεται και σήμερα. Η κρατούσα άποψη είναι ότι οφείλεται σε μία πρώιμη αύξηση του δημόσιου και ιδιωτικού χρέους που επιδεινώθηκε με την επιβολή λιτότητας κατά την διάρκεια της κρίσης.

Ομως τα στοιχεία δείχνουν ότι η κοινή νομισματική πολιτική ήταν ο πραγματικός υπεύθυνος για την σημαντική μείωση της οικονομικής δραστηριότητας. Επιπλέον φαίνεται ότι το σφίξιμο της οικονομικής πολιτικής που εφάρμοσε η ΕΚΤ το 2008 και το 2011 όχι απλά προκάλεσε δύο υφέσεις αλλά επίσης και την κρίση του δημόσιου χρέους και οδήγησε στην υλοποίηση των μέτρων λιτότητας».