Γιατί ο Αμβρόσιος δεν πρέπει να καταδικαστεί!

Πολλοί δυσαρεστήθηκαν με την αθωωτική απόφαση του δικαστηρίου Αιγίου, το οποίο εκδίκασε τη μήνυση κατά του μητροπολίτη Αιγιαλείας και Καλαβρύτων Αμβρόσιου.

Κατηγορείτο για σύνταξη και ανάρτηση κειμένου μίσους και προτροπής σε βία σε βάρος των ομοφυλόφιλων. Ο ιερωμένος είχε γράψει στο ιστολόγιό του, απευθυνόμενος στους πιστούς, να «φτύνουν τους ξεφτιλισμένους», αποκαλώντας τους ομοφυλόφιλους «εκτρώματα της φύσης».

Στις 16 Ιανουαρίου 2016, οκτώ εκπρόσωποι της κοινότητας ΛΟΑΤΚΙ κατέθεσαν μήνυση κατά του Μητροπολίτη για δημόσια υποκίνηση βίας ή μίσους με βάση το άρθρο 1 του νόμου 4285/2014 για την καταπολέμηση του ρατσισμού, αλλά και για κατάχρηση εκκλησιαστικού αξιώματος, σύμφωνα με το άρθρο 196 του Ποινικού Κώδικα, βάσει του οποίου «θρησκευτικός λειτουργός ο οποίος κατά την ενάσκηση των έργων του ή δημόσια και με την ιδιότητά του προκαλεί ή διεγείρει τους πολίτες σε εχθροπάθεια κατά της πολιτειακής εξουσίας ή άλλων πολιτών τιμωρείται με φυλάκιση μέχρι τριών ετών».

Λες και μία θεϊκή δύναμη έκανε τη δικαστική απόφαση ακόμη πιο δύσκολη, ο Αμβρόσιος εμφανίστηκε αμετανόητος και προκλητικός στην απολογία του και πρόσθεσε: «Αν είχα όπλο και με άφηνε ο νόμος, θα το χρησιμοποιούσα να ξεμπερδεύουμε. Όλους αυτούς ο Θεός τούς σιχαίνεται».

Σε μία υπεράσπιση του Θεού τον οποίο υπηρετεί, ανέφερε: «Οι ομοφυλόφιλοι δεν είναι δημιουργήματα του Θεού. Γιατί ο Θεός δεν έφτιαξε ανώμαλους». Προσωπικά πάντως συμφωνώ μαζί του με την εξής δήλωσή του στο δικαστήριο: «Εγώ μιλάω γι' αυτούς που είναι στην Εκκλησία. Οι άλλοι δεν με απασχολούν. Να τα βρουν με τον διάολο. Να πάνε να χαθούν».

Γνωρίζω ότι λίγοι (από όσους διαφωνούν με τον Αμβρόσιο) θα συμφωνήσουν στη δικαστική αθώωση.

Ένας από αυτούς είναι ο καθηγητής Αριστείδης Χατζής, που γράφει στο fb: «Πολύ καλά έκαναν και αθώωσαν τον Αμβρόσιο. Πρέπει να έχει το δικαίωμα να εκφέρει τις γεμάτες μίσος ειδεχθείς απόψεις του. Τώρα βέβαια αν πέσει καμιά φωτιά να τον κάψει, αυτό είναι άλλο θέμα. Άλλης δωσιδικίας».

Τα δύσκολα όρια

Υπάρχει μια σαφής γραμμή που διαχωρίζει δύο διαφορετικά πράγματα. Είναι άλλο η λεκτική προσβολή ή η βρισιά και άλλο το γιαούρτωμα ή η σφαλιάρα. Δυστυχώς, ζούμε σε μια χώρα που δεν έχει μακρά παράδοση στο θέμα της ελευθερίας της έκφρασης και αυτή η γραμμή έχει γίνει αόρατη. 

Έχει μάλιστα επικρατήσει το δικαίωμα της φίμωσης των διαφορετικών απόψεων ακόμη και στα Πανεπιστήμια (για να μην πούμε ειδικά σε αυτά). Στη σύγχρονη Ελλάδα, όποιος ενοχλείται αποκτά το δικαίωμα της αυτοδικίας (πλην φόνου), της κατάληψης δημόσιων κτιρίων (είναι εδώ και χρόνια μέρος της δευτεροβάθμιας εκπαιδευτικής διαδικασίας), ή της διακοπής καλλιτεχνικών παραστάσεων, αν τύχει να διαφωνούν κάποιοι «θιγόμενοι». Η σημερινή κυβέρνηση επένδυσε σε αυτή την πρακτική με θεαματικά αποτελέσματα. Όπως βέβαια συμβαίνει πάντα σε τέτοιες περιπτώσεις, έχει μετατραπεί από θύτης σε θύμα. 

Η ανοχή της κοινωνίας μας έχει φτάσει στο σημείο να χρειάζεται να πέσει κάποιος νεκρός για να διωχθεί η εγκληματική δραστηριότητα ναζιστικών οργανώσεων (κατά προτίμηση να είναι Έλληνας, γιατί τα λοιπά αίματα δεν μετράνε).

Η προστασία από πιθανές συνέπειες του λόγου οδηγούν τελικά στη σιωπή

Υπάρχει το εξής επιχείρημα: τα λόγια κάποιων όχι μόνο είναι γεμάτα μίσος αλλά προτρέπουν και άλλους σε πράξεις βίας. Είναι πάντα δύσκολο να αποδειχθεί αυτή η αιτιώδης συσχέτιση. Ο Αμβρόσιος στην απολογία του ισχυρίστηκε ότι: «Κανείς δεν έφτυσε κανέναν και κανείς δεν επιτέθηκε σε κανέναν, επειδή το είπα εγώ». Ποιος μπορεί να αποδείξει το αντίθετο;

Όπως αναφέρει ο δημοσιογράφος Π. Μανδραβέλης: «Αν αρχίσουμε να μετράμε τον λόγο ανάλογα με τις πιθανές συνέπειες που έχει, τότε πρέπει όλοι να το βουλώσουμε. Επειδή δεν μπορούμε να προϋπολογίσουμε το αποτέλεσμα, πρέπει να τους φιμώσουμε όλους, διότι ακόμη και μια παρεξηγημένη κουβέντα ή ένα λάθος μπορεί να “πληγώσει” πολλούς». (“Το κοσκινάκι του αντιρατσιστικού”, «Καθημερινή», 7.5.17).

Αυτό που κάποιος θεωρεί λόγο μίσους είναι για κάποιον άλλο ελευθερία έκφρασης. Όταν καίμε κάποιες μορφές λόγου, τότε μαζί με τα ξερά καίγονται και τα χλωρά. Απαγορεύοντας τον «ρατσιστικό λόγο» ή τα «κηρύγματα μίσους», περιορίζουμε και ένα πλήθος άλλων φωνών με ευφάνταστα προσχήματα όπως της ισλαμοφοβίας, της βλασφημίας, ή της πάλαι ποτέ «παρακίνησης σε παράνομη κατάλυση του πολιτεύματος».

Όχι μόνο δεν είμαι οπαδός του Αμβρόσιου, αλλά και ο λόγος του μου προκαλεί απέχθεια. Όμως ακόμη και τα γεμάτα μίσος και ρατσισμό κηρύγματά του δίνουν την ευκαιρία της αντιπαράθεσης, προσφέροντας έστω και έτσι κάποια χρησιμότητα. Δεν πρέπει να προσπαθούμε να φιμώσουμε κανένα.

Συχνά αυτό έχει το αντίθετο αποτέλεσμα στη διάδοση των απόψεων που απαγορεύονται. Όσοι είναι «υπέρ της ελευθερίας έκφρασης» δεν βάζουν «αλλά» μετά από αυτή την πρόταση.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)