Οταν η λογοκρισία είναι εδώ, η ζωή πάει αλλού

Η διοίκηση της ΕΡΤ αποφάσισε και διέταξε να «κόψει» την εκπομπή της Εύης Κυριακοπούλου, η οποία επί 17 χρόνια παρουσίαζε την εκπομπή «Η ζωή είναι Αλλού». Η σύμβαση προέβλεπε να παραχθούν δώδεκα συνεντεύξεις, αλλά ενώ προβλήθηκαν οι πέντε, κόπηκαν οι επόμενες επτά.

Στα πρόσωπα βρίσκεται ο δολοφόνος της εκπομπής

Οι συνεντεύξεις αφορούν -εξ ορισμού- πρόσωπα, συνεπώς εδώ βρίσκονται όλες οι πιθανές ερμηνείες. Η δημοσιογράφος ανέφερε ότι «μετά την προβολή της εκπομπής με τον Χωμενίδη, δέχθηκα ένα τηλεφώνημα από στέλεχος της ΕΡΤ. Μου είπε ότι θα σταματήσουν οι προβολές, επειδή μπαίνουμε στο καλοκαίρι».

Ο συγγραφέας Χ. Χωμενίδης ανήκει στους διανοούμενους που χαλάνε το δήθεν Αριστερό αφήγημα της κυβέρνησης και πιθανώς να ήταν η κρίσιμη σταγόνα που έσταξε στο ποτήρι της λογοκρισίας. Αυτό που το ξεχείλισε μάλλον βρίσκεται στους επτά των οποίων η συνέντευξη μπήκε στο αρχείο.

Σε αυτούς περιλαμβάνονται ο Στάθης Καλύβας, καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και ο Ανδρέας Πετρουλάκης, πολιτικός σκιτσογράφος. Ο πρώτος κατάφερε, μετά από χρόνια κυριαρχίας συγκεκριμένων στερεότυπων για την Ιστορία της Αντίστασης και του Εμφύλιου, να διατυπώσει εναλλακτικές θεωρήσεις που να μην είναι της ποιότητας εγχειριδίου του ΓΕΣ περί κομμουνιστοσυμμοριτών, ενώ ο δεύτερος -παρότι είναι και εξαίρετος αρθρογράφος- ενοχλεί καθημερινά με τα σκίτσα του την κυβέρνηση, χωρίς να μπορεί να καταταχθεί στους a priori «φιλελέ» εχθρούς του λαού.

Πριν η εκπομπή κοπεί οριστικά, η δημοσιογράφος είπε ότι για να «δοθεί πράσινο φως για νέο κύκλο επεισοδίων, θα πρέπει να στέλνω από πριν λίστα με τους καλεσμένους μου, για να μου την εγκρίνουν». Η εκ των προτέρων έγκριση είναι συστατικό της λογοκρισίας, η οποία πάντα κάπως έτσι ξεκινά· με την πρόληψη.

Αναφέρθηκε απολογητικά ότι η εκπομπή είχε ακροαματικότητα 1%. Μα αυτές είναι οι εκπομπές που έχουν ανάγκη την υποστήριξη της κρατικά επιδοτούμενης τηλεόρασης. Οι εκπομπές που έχουν μεγάλες ακροαματικότητες δεν έχουν τέτοια ανάγκη. Το 1% είναι ένα κοινό που μπορεί να μη βλέπει κανένα τούρκικο σίριαλ, ή μονοθεματικές ειδήσεις που δεν ενημερώνουν για τίποτα, ή πρωινάδικα κραυγών που αντιπροσωπεύουν τις υψηλές ακροαματικότητες. Χρειάζεται να ξενυχτήσεις για να δεις τις καλύτερες ποιοτικές δημοσιογραφικές παραγωγές (ευτυχώς που υπάρχει και το διαδίκτυο, που καταγράφει απεριόριστα χωρίς φίλτρο απήχησης).

Οι παραδόσεις μας δεν είναι πάντα γραφικές και αθώες

Η σημερινή κυβέρνηση συνεχίζει τις χειρότερες παραδόσεις των προηγούμενων κυβερνήσεων. Η ΕΡΤ ποτέ δεν είχε υιοθετήσει τις αρχές του BBC. Χιλιάδες άνθρωποι διορίστηκαν μέσω διαφορετικών κυβερνήσεων και -όπως συμβαίνει σε τέτοιες περιπτώσεις- τα συμφέροντά τους αυτονομήθηκαν και βρέθηκαν πάνω από τα κόμματα που τους προσάραξαν στο ασφαλές εργασιακό λιμάνι του Δημοσίου.

Η χώρα δεν έχει καλές παραδόσεις στην προστασία της ελευθερίας του λόγου. Μέχρι τη μεταπολίτευση, χιλιάδες άνθρωποι διώκονταν μόνο για τις απόψεις τους. Όσοι διαμαρτύρονται για την ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς, ας θυμηθούν ότι στα νησιά της εξορίας είχε σταλεί η πλειοψηφία των ποιητών, των μουσικών και άλλων καλλιτεχνών και όσοι άνθρωποι του πνεύματος δεν πρόλαβαν να μπουν σε κανένα καράβι για τη Γαλλία.

Όταν το καπάκι της χύτρας του καθεστώτος πετάχτηκε στον αέρα με την ορμή της μεταπολίτευσης, η χώρα δεν μπόρεσε να αποκτήσει όλα όσα της στέρησε η Ιστορία. Έτσι συνεχίστηκε με άλλα μέσα η ανάγκη εξουδετέρωσης του πολιτικού αντιπάλου. Αυτή τη φορά και αυτοί που έβραζαν για δεκαετίες στη χύτρα ζητούσαν εκδίκηση.

Έχει πλέον διαμορφωθεί στη χώρα ένα νέο καθεστώς, όπου η αντίθετη άποψη διώκεται μέσω αυτοδικίας· στις αίθουσες των Πανεπιστημίων από κάποιους ψευτοεπαναστάτες μέχρι στα θέατρα από φανατικούς χριστιανούς. Οι θεσμοί μας είναι αδύναμοι ή και απαρχαιωμένοι (π.χ. διώκεται ποινικά ακόμη και σήμερα η βλασφημία). Προστίθενται και προβληματικοί όπως ο «αντιρατσιστικός» νόμος.

(Μια αναγκαία παρένθεση για κάποιους πολιτικούς της αντικυβερνητικής όχθης)

Όσοι κατακρίνουν τις πρακτικές της κυβέρνησης και δηλώνουν «οικονομικά φιλελεύθεροι», ας έχουν υπόψη τους ότι η αξιοπιστία τους είναι μειωμένη, όταν ταυτόχρονα υπερασπίζονται συντηρητικές αντιλήψεις σε ζητήματα δικαιωμάτων. Είναι υποκριτικό να μιλάνε για λογοκρισία του Στάθη Καλύβα και την ίδια στιγμή να τρέχουν στα δικαστήρια σαν μάρτυρες, προσπαθώντας να κλείσουν το στόμα του Χ. Ρίχτερ γιατί διατύπωσε άποψη που «προσβάλλει την Ιστορία της Κρήτης»· ή να κρύβονται όταν η Βουλή ψηφίζει το Σύμφωνο συμβίωσης ή την απόδοση υπηκοότητας σε αλλοδαπούς. Ο φιλελευθερισμός δεν υιοθετείται a la cart.

Οι θεσμοί καθορίζουν το είδος της οικονομίας

Θεωρώ ότι η υπόθεση λογοκρισίας μιας εκπομπής στην ΕΡΤ έχει άμεση σχέση με την οικονομική μας κατάσταση. Και εξηγώ γιατί.

Όσους ενοχλεί η δουλειά ενός δημοσιογράφου και τον απολύουν από το κρατικό κανάλι, είναι βέβαιο ότι θα θελήσουν να στείλουν σπίτι του τον ανώτερο κρατικό υπάλληλο που δεν ελέγχεται· και δικαστές εντολοδόχους θα ερωτευτούν και ας ανήκαν σε άλλους πολιτικούς χώρους· θα ονειρευτούν ακόμη και τον κεντρικό τραπεζίτη στα δικαστήρια.

Όσοι θεωρούν ότι η κυβερνητική τους εξουσία επεκτείνεται απεριόριστα, δεν θέλουν ανεξάρτητες φωνές να διατηρούν τη δική τους άποψη, γιατί συνήθως δυσαρεστούν κάποιο κομματικό μανδαρίνο, ούτε Ανεξάρτητες Αρχές να παρέχουν τις δικές τους οικονομικές ερμηνείες και στατιστικές, γιατί συχνά δεν συνάδουν με τα κυβερνητικά αφηγήματα.

Σε ένα περιβάλλον που το κράτος ελέγχεται πλήρως από όποιο κόμμα βρέθηκε τελευταίο στην κυβέρνηση, οι περισσότεροι προσαρμόζονται Οι επιχειρηματίες θεωρούν τις καλές σχέσεις με το γκουβέρνο business as usual.

Η κρίση κατέστρεψε επιχειρηματίες που είχαν χτίσει ένα καθεστώς που βοηθούσε τους ίδιους αλλά περιόριζε τις δυνατότητες ανάπτυξης της χώρας. Είναι εντυπωσιακό πόσα Μέσα Ενημέρωσης άλλαζαν χρώμα σαν χαμαιλέοντες ανάλογα με τις συμμαχίες συμφερόντων με την παρούσα κυβέρνηση.

Και για να μην κατηγορούμε μόνο τους δικούς μας, όσα αποκαλύπτονται για τα εξοπλιστικά, τα ιατρικά μηχανήματα και τα φάρμακα ή τις μεγάλες κρατικές συμβάσεις αποδεικνύουν ότι μεγάλες επιχειρήσεις -και από τις πλέον φιλελεύθερες οικονομίες- είχαν προσαρμόσει το επιχειρηματικό τους μοντέλο στα εγχώρια δεδομένα.

Με την έξοδο από τις μνημονιακές δεσμεύσεις, το πεδίο θα είναι καθαρό για να καταπέσουν και οι τελευταίοι περιορισμοί που επιβάλλουν οι ξένοι. Τα θεσμικά αντίβαρα της χώρας είναι σαθρά. Αυτά πρέπει να χτίσουμε, πριν μας προλάβουν οι εξελίξεις που τρέχουν τριγύρω μας χωρίς εμάς.

* Ο Κώστας Μαρκάζος είναι οικονομολόγος, συγγραφέας του βιβλίου «ΑΝΤΙΠΑΛΟΙ ΜΕ ΤΟΝ ΕΑΥΤΟ ΜΑΣ» (εκδόσεις Νομική Βιβλιοθήκη)