Η μεγάλη μεταρρύθμιση στη διαχείριση δημόσιου χρήματος

Στις πρώτες μέρες του νέου έτους, το Υπουργείο Οικονομικών κατέθεσε στο Συμβούλιο της Επικρατείας το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος για το Νέο Λογιστικό Σχέδιο της Γενικής Κυβέρνησης. Πρόκειται για ένα ιδιαίτερα φιλόδοξο εγχείρημα, που θεσμοθετεί κοινό τρόπο απεικόνισης των οικονομικών μεγεθών για το σύνολο των φορέων της γενικής κυβέρνησης.

Το κύριο βάρος αφορά την αναλυτική ταξινόμηση τόσο των ροών (έσοδα και δαπάνες), όσο και των αποθεμάτων (απαιτήσεις και υποχρεώσεις) και περιλαμβάνει λογιστικούς ορισμούς και κανόνες για την αποτίμηση, αναγνώριση και καταγραφή των οικονομικών στοιχείων, ακολουθώντας τα ευρωπαϊκά (ESA) και διεθνή (GFS) πρότυπα λογαριασμών. Επιπρόσθετα, η ίδια ταξινόμηση θα ισχύει τόσο στις οικονομικές καταστάσεις (ισολογισμός, κατάσταση αποτελεσμάτων χρήσης κ.λπ.) όσο και στους προϋπολογισμούς.

Ήταν φυσικά ένα από τα πολλά «προαπαιτούμενα» της τρίτης αξιολόγησης. Για τη συγγραφή του εργάστηκαν στελέχη του Γενικού Λογιστηρίου σε ειδική ομάδα εργασίας που συστάθηκε για αυτό τον σκοπό το 2015, με τη συμμετοχή εκπροσώπων της Επιτροπής Λογιστικής Τυποποίησης και Ελέγχων (ΕΛΤΕ), του Ελεγκτικού Συνεδρίου και την τεχνική βοήθεια ξένων εμπειρογνωμόνων.

Το τελικό σχέδιο κατέληξε να είναι κάτι πολύ πιο φιλόδοξο από ό,τι είχαμε φανταστεί αρχικά. Πράγματι, ήταν από τις περιπτώσεις όπου η ελληνική πλευρά ήταν εκείνη που ανέβαζε τον πήχη, καθώς οι εκπρόσωποι των δανειστών μάλλον θα ήταν ευχαριστημένοι και με κάτι πιο μετριοπαθές.

Το αποτέλεσμα φαίνεται πως μας δικαιώνει. Το νέο λογιστικό σχέδιο παρουσιάστηκε τον περασμένο Νοέμβριο στην ομάδα εργασίας για τα Ευρωπαϊκά Δημόσια Λογιστικά Πρότυπα (EPSAS Working Group), όπου συμμετείχαν οι πλέον εξειδικευμένοι εμπειρογνώμονες της Ευρωπαϊκής Ένωσης και απέσπασε ιδιαίτερα ευνοϊκά και ενθαρρυντικά σχόλια.

Βέβαια δεν είμαστε στο τέλος αλλά μόλις στην αρχή. Η ολοκλήρωση της συγγραφής του σχεδίου είναι ένα ιδιαίτερα σημαντικό βήμα, αλλά δεν παύει να είναι μόνο το πρώτο βήμα. Από εδώ και πέρα ξεκινάει ένας αγώνας δρόμου για την πρακτική εφαρμογή του, αρχικά στον στενό δημόσιο τομέα αφού ο προϋπολογισμός του επόμενου έτους θα ακολουθήσει τη νέα ταξινόμηση. Στη συνέχεια θα πρέπει να επεκταθεί και στο σύνολο των φορέων της γενικής κυβέρνησης, μέχρι την ολοκληρωτική του εφαρμογή το 2023.

Αξίζει πάντως να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με άλλα προαπαιτούμενα που συγκέντρωσαν πάνω τους το φως της δημοσιότητας και προκάλεσαν πολιτικές αντιπαραθέσεις, η συζήτηση για τη συγκεκριμένη μεταρρύθμιση περιορίστηκε «εντός των τειχών» του Γενικού Λογιστηρίου.

Αυτό ήταν λίγο-πολύ αναμενόμενο. Η λογιστική δεν φημίζεται για τη γοητεία της και δύσκολα θα μπορούσε ένα κατεξοχήν τεχνικό κείμενο 150 σελίδων, γεμάτο ταξινομήσεις, ορισμούς και κανόνες, να απασχολήσει το ευρύτερο κοινό. Μήπως όμως θα έπρεπε;

Αν δούμε την ουσία του λογιστικού σχεδίου, θα καταλάβουμε ότι πρόκειται για μια μεταρρύθμιση που θα μεταβάλει δραστικά τον τρόπο καταγραφής και παρακολούθησης των οικονομικών μεγεθών του συνόλου του δημόσιου τομέα. Πλέον ο τρόπος που απεικονίζεται μια συναλλαγή, ένα περιουσιακό στοιχείο ή μια υποχρέωση θα είναι πανομοιότυπος, είτε πρόκειται για τον στενό δημόσιο τομέα, είτε για κάποιο νομικό πρόσωπο, είτε για κάποιο ασφαλιστικό ταμείο, είτε για την τοπική αυτοδιοίκηση. Με άλλα λόγια, τα περιθώρια «ευελιξίας» και «δημιουργικότητας» που επέτρεπαν την απόκρυψη της κακοδιαχείρισης ή ακόμα και της κατάχρησης θα περιοριστούν δραστικά.

Αυτή είναι, σε τελική ανάλυση, η ουσία της λογιστικής και είναι μεγάλο λάθος να τη βλέπουμε μόνο σαν τεχνική μεθοδολογία. Πρόκειται για την πλέον απαραίτητη προϋπόθεση διαφάνειας στη διαχείριση του δημόσιου χρήματος. Και η διαφάνεια με τη σειρά της είναι κομβικός παράγοντας για τη λογοδοσία και εντέλει για την ίδια τη δημοκρατία.

Το γεγονός ότι μια μεταρρύθμιση τέτοιου βεληνεκούς δεν απασχόλησε κανέναν πέρα από τους άμεσα εμπλεκόμενους είναι μάλλον ενδεικτικό της ανωριμότητας που επικρατεί στον δημόσιο διάλογο.

* Γενικός Γραμματέας Δημοσιονομικής Πολιτικής