Ο ΕΦΚΑ και η τιμωρία συνταξιούχων με αγροτικές δραστηριότητες

Όταν δημοσιεύτηκε ο Ν. 4387/2016, πλην των πολλών σαρωτικών καινοτομιών που επέφερε στη δομή και τη λειτουργία του ασφαλιστικού συστήματος, ήταν έκδηλη η ανατροπή που εισήγαγε στο ούτως ή άλλως μείζον θέμα της απασχόλησης των συνταξιούχων, με την εισαγωγή της αξιοσημείωτης περικοπής του 60% (και μάλιστα επί του μεικτού ποσού της σύνταξης) για όσους καταθέτουν αίτηση συνταξιοδότησης από 13/05/2016 και μετά, ενώ παράλληλα εργάζονται.

Αξίζει να σημειωθεί ότι πριν την υιοθέτηση της εκτεταμένης ομολογουμένως περικοπής στις συντάξεις των απασχολούμενων, η οποία σαφώς συνιστά ένα σοβαρό αντικίνητρο για τη διατήρηση της εργασίας τους, το προγενέστερο νομοθετικό καθεστώς των Νόμων 2676/1999 και 3863/2010 ήταν σαφώς ευνοϊκότερο για τις ηλικίες άνω των 55 ετών (για τις ηλικίες κάτω των 55 προβλεπόταν η πλήρης αναστολή της σύνταξης), αφού η περικοπή της σύνταξης ενεργοποιούνταν για ποσά συντάξεων άνω των 30 ή 60 ημερομισθίων ανειδίκευτου εργάτη.

Είναι γεγονός, ωστόσο, ότι όσο θόρυβο προκάλεσε η νέα αδικαιολογήτως αυστηρή ρύθμιση του άρθρου 20 του νόμου Κατρούγκαλου, ακόμη μεγαλύτερη αναστάτωση προκάλεσε η είδηση ότι στην έννοια της απασχόλησης εντάσσεται πλέον και η ενασχόληση με αγροτικές δραστηριότητες, αλλά και η κατάθεση των σχετικών αιτήσεων για τη λήψη επιδοτήσεων για καλλιέργειες.

Πλην της αμφισβητούμενης διασταλτικής ερμηνείας του όρου «απασχόληση» και της στρεβλωτικής εξομοίωσής της ακόμη και με την περιστασιακή εκμετάλλευση χωρίς διάθεση βιοπορισμού, παρατηρητέο είναι ότι η εν λόγω ρύθμιση που αφορά σχεδόν τους… μισούς Έλληνες και για την ώρα δεν έχει διατυπωθεί με επαρκή σαφήνεια (περιοριζόμαστε στις ανακοινώσεις του υφυπουργού Εργασίας, κου Πετρόπουλου), εισήγαγε αυθαίρετες διακρίσεις και… πολλαπλές ταχύτητες στις κατηγορίες των συνταξιούχων εντός ενός ενιαίου φορέα (ΕΦΚΑ), η δημιουργία του οποίου υποτίθεται ότι αποσκοπούσε στην εξάλειψή τους.

Αφορμή για την απρόσμενη διαφοροποίηση των κατηγοριών των συνταξιούχων, οι οποίοι μπορεί να κατέχουν ένα στρέμμα γης ή να παράγουν μερικά κιλά λάδι αποτέλεσε το γεγονός ότι οι συνταξιούχοι του ΟΓΑ εξαιρούνται, με πρόσφατη εγκύκλιο του Υπουργείου Εργασίας, από τον «κόφτη» του 60%, λόγω του ότι το μοντέλο «εθνικής-ανταποδοτικής» σύνταξης που επεκτάθηκε και στις παροχές του ΟΓΑ θα αγγίξει τα επίπεδα του 60% περί τα τέλη του 2024, γεγονός που όμως δεν ισχύει για τις λοιπές κατηγορίες των συνταξιούχων.

Με άλλα λόγια, οι κατ’ επάγγελμα αγρότες που είναι ήδη συνταξιούχοι ή θα συνταξιοδοτηθούν μέχρι 31/12/2024 μπορούν κανονικά να επιδίδονται σε αγροτικές ενασχολήσεις και να διεκδικούν τις εκάστοτε επιδοτήσεις, ανεπηρέαστοι από την απειλή του 60%, εφόσον ο «κόφτης» θα ισχύσει για πρώτη φορά σε όσους κατ’ επάγγελμα αγρότες συνταξιοδοτηθούν από το 2025 και μετά.

Απεναντίας, την περικοπή του 60% θα υποστούν αδιακρίτως όλοι οι νέοι συνταξιούχοι, πλην ΟΓΑ (π.χ. Δημοσίου, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ κ.α.), οι οποίοι συνταξιοδοτούνται από 13/5/2016 και μετά και επιθυμούν να ασκήσουν αγροτική δραστηριότητα.

Υπενθυμίζεται -προς αποφυγή παρερμηνειών- ότι, σύμφωνα με τις διευκρινίσεις του υφυπουργού Εργασίας, συνταξιούχοι του Δημοσίου, ΙΚΑ, ΟΑΕΕ, ΕΤΑΑ, ΕΤΑΠ-ΜΜΕ κ.λπ., όλων δηλαδή των πρώην Ταμείων κύριας ασφάλισης, πλην ΟΓΑ, οι οποίοι ήταν ήδη συνταξιούχοι ή είχαν ήδη καταθέσει αίτηση έως και 12/5/2016 και ασκούσαν αγροτική δραστηριότητα διαφεύγουν τελικώς του «κόφτη» του νόμου Κατρούγκαλου και μπορούν να συνεχίσουν να καλλιεργούν χωρίς την απώλεια του 60% της σύνταξής τους. Τα ίδια πρόσωπα θα απαλλάσσονται και από την υποχρεωτική καταβολή ασφαλιστικών εισφορών υπέρ ΕΦΚΑ για το αγροτικό τους εισόδημα.

Το μείζον ερώτημα που εγείρεται σε σχέση με τις κατηγορίες των συνταξιούχων που εντέλει θα θιγούν, λόγω της εμπλοκής τους με αγροτικές δραστηριότητες, είναι εάν θα υπάρξουν κάποια «παραθυράκια» εξαιρέσεων από τον γενικό κανόνα της περικοπής του 60%, καθώς είναι βέβαιο ότι θα έρθουν αντιμέτωποι με μια δυσάρεστη και, κυρίως, οδυνηρή πραγματικότητα. Από τις μέχρι τώρα διαρροές πληροφοριών, προκύπτει ότι υπάρχουν σκέψεις να εξαιρεθούν ενδεχομένως όσοι έχουν μικρές εκμεταλλεύσεις και εισόδημα περιστασιακό χωρίς βιοποριστικό χαρακτήρα, αν και μέχρι στιγμής αφήνεται να εννοηθεί πως κάθε αγροτικό εισόδημα θα υπόκειται σε εισφορές.

Είναι, επίσης, ανοιχτό το ενδεχόμενο να προβλεφθεί πως εισοδήματα που προέρχονται από αγροτική δραστηριότητα δεν θα υπόκεινται σε ασφαλιστικές εισφορές, εάν δεν προκύπτει υποχρέωση ασφάλισης στον πρώην ΟΓΑ.

Το βέβαιο είναι πως αν διατηρηθεί ο «τιμωρητικός» χαρακτήρας της ρύθμισης για τη συντριπτική πλειονότητα των συνταξιούχων, χωρίς να τεθούν συγκεκριμένα και σαφή κριτήρια που να ανταποκρίνονται στις πραγματικές συνθήκες και να είναι εύλογα, η περαιτέρω συρρίκνωση των ήδη μειωμένων συντάξεων, λόγω της αλλαγής του τρόπου υπολογισμού τους, θα προκαλέσει ακόμη μεγαλύτερη δυσφορία αλλά και έλλειψη εμπιστοσύνης στην προσπάθεια εξυγίανσης και εξισορρόπησης των ήδη υφιστάμενων αντιθέσεων.

* Δικηγόρος Δρ. της ΚΡΕΜΑΛΗΣ-Δικηγορική Εταιρεία