WSJ: Το ελληνικό χρέος είναι... πολιτικό πρόβλημα

Χρειάζεται η Ελλάδα ελάφρυνση του χρέους της; Ο Αλέξης Τσίπρας, ο οποίος θα μπορούσε να είναι ο επόμενος πρωθυπουργός της Ελλάδας, λέει ναι. Ωστόσο, πολλοί policymakers στην ευρωζώνη διαφωνούν. Ξεχάστε, λένε, ότι το χρέος της ελληνικής κυβέρνησης ισοδυναμεί με το 174% του ΑΕΠ. Δείτε, αντιθέτως, τα σχετικά διαχειρίσιμα ποσά που θα πρέπει να πληρώνει ετησίως η Ελλάδα για να εξυπηρετεί αυτό το χρέος.

Σύμφωνα με τον επικεφαλής του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, Klaus Regling δεν μπορείς να βλέπεις μόνο το επίπεδο του χρέους, ή την αναλογία του προς το ΑΕΠ, διότι αυτή είναι μια ανεπαρκής ανάλυση. Όπως υποστηρίζει, αυτό που είναι σημαντικό είναι πως ο λογαριασμός εξυπηρέτησης χρέους της Ελλάδας έχει μειωθεί σημαντικά διότι οι άλλες χώρες της ευρωζώνης κατέχουν πλέον το 60% του κρατικού χρέους ύψους 322 δισ. ευρώ της Ελλάδας. Έχουν συμφωνήσει σε μεγάλο «κούρεμα» στους τόκους που πληρώνει η Ελλάδα και έχουν παρατείνει τις αποπληρωμές μέχρι το 2054. Αυτές οι παραχωρήσεις, σύμφωνα με τον κ. Regling, είναι «οικονομικά το αντίστοιχο ενός 'κουρέματος'».

Αυτό όμως δεν τους έχει πείσει όλους. «Φυσικά και θα το πουν αυτό», σχολιάζει ο Philippe Legrain, πρώην οικονομικών σύμβουλος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής. Κατά τον ίδιο, το χρέος της Ελλάδας έπρεπε να είχε ελαφρυνθεί το 2010 αντί η χώρα να αναγκαστεί να αποπληρώσει πλήρως τα χρέη της –σε μεγάλο βαθμό προς όφελος των γερμανικών, γαλλικών και γενικά βορειοευρωπαϊκών τραπεζών- και να υποβληθεί σε ένα σκληρό πρόγραμμα λιτότητας.

Τώρα, έχοντας «φορτωθεί» την καταθλιπτική πολιτική και οικονομική «κληρονομιά» αυτής της απόφασης, οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης «απλώς κλωτσούν το κουτάκι στον δρόμο επ άπειρον, ή τουλάχιστον μέχρι να συνταξιοδοτηθεί η σημερινή 'σοδειά' των policy makers».

Ο ίδιος αμφισβητεί πως το χρέος της Ελλάδας θα μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ τα επόμενα χρόνια, και σίγουρα δεν θα κατέβει κοντά στην επίσημη πρόβλεψη της ευρωζώνης για κάτω του 124% του ΑΕΠ μέχρι το 2020. Αυτό, κατά τον Legrain, οφείλεται εν μέρει στο ότι οι επίσημες προβλέψεις για την ανάπτυξη είναι υπερβολικά αισιόδοξες. Οι προβλέψεις αυτές κάνουν λόγο για ανάπτυξη του ΑΕΠ κοντά στο 5% από το επόμενο έτος μέχρι το 2020.

Επίσης, διότι είναι επιφυλακτικός ως προς την υπόθεση ότι η Ελλάδα θα συνεχίσει να εμφανίζει πρωτογενή πλεονάσματα που θα ισοδυναμούν με τουλάχιστον 4% του ΑΕΠ, επ' αόριστον. Σύμφωνα με τον Legrain, αυτό είναι πολιτικά μη ρεαλιστικό. «Καμία άλλη χώρα δεν έχει κάνει αυτά που έχουν ζητηθεί από την Ελλάδα», τονίζει.

Πράγματι, τα επιτόκια που πληρώνει η Ελλάδα στην ευρωζώνη είναι χαμηλά σε ονομαστικούς όρους. Για τα 142 δισ. ευρώ των δανείων από το ευρωπαϊκό ταμείο διάσωσης, η Αθήνα καταβάλει μόλις 0,5% πάνω από το βραχυπρόθεσμο τρέχον επιτόκιο χρηματαγοράς, που σήμερα βρίσκονται κοντά στο μηδέν.

Όμως το πραγματικό βάρος είναι υψηλότερο, διότι ο πληθωρισμός της Ελλάδας είναι αρνητικός.

Από την άλλη πλευρά, ο «λογαριασμός» των τόκων της Ελλάδας είναι καλύτερος από αυτόν άλλων χωρών. Για παράδειγμα, το 2013, ο «λογαριασμός» του 4% του ΑΕΠ ήταν χαμηλότερος από το 5% της Πορτογαλίας, το 4,8% της Ιταλίας και το 4,4% της Ιρλανδίας. Η Ελλάδα πληρώνει ακόμα λιγότερα σε ρευστό, διότι η ευρωζώνη έχει επιτρέψει στην Ελλάδα να καθυστερήσει τις πληρωμές των τόκων μέχρι το 2022. Φέτος, οι πληρωμές τόκων σε ρευστό προβλέπεται να είναι μόλις 3% του ΑΕΠ.

Ακόμα και έτσι όμως, παραμένουν ερωτήματα. Το πρώτο θα κάνει την εμφάνισή του φέτος, καθώς λήγουν ομόλογα και δάνεια ύψους 16 δισ. ευρώ. Ένα μεγάλο μέρος από το ποσό αυτό, είναι τα ομόλογα 6,7 δισ. ευρώ που βρίσκεται στα χέρια των κεντρικών τραπεζών της ευρωζώνης, τα οποία πρέπει να αποπληρωθούν τον Ιούλιο και τον Αύγουστο. Για την αποπληρωμή τους, η Ελλάδα πιθανότατα θα χρειαστεί μέρος από τα 7,2 δισ. ευρώ της υπόλοιπης δόσης του δανείου διάσωσης. Και για να έχει πρόσβαση σε αυτή τη δόση, θα χρειαστεί συμφωνία από τους επίσημους πιστωτές –κάτι που δεν προβλέπεται μέχρι στιγμής- ότι η χώρα έχει ανταποκριθεί στους όρους του προγράμματος διάσωσης.

Ένα άλλο εμπόδιο αναμένεται το 2019, όταν οι λήξεις θα αναλογούν σε 13,6 δισ. ευρώ. Και στη συνέχεια το 2022, θα αρχίσουν οι λήξεις των μεγάλων δανείων που είχε πάρει η χώρα από την ευρωζώνη. Το ποσό αυτό θα μπορούσε να ανέλθει γύρω στα 17 δισ. ευρώ και πιθανότατα θα έπρεπε να μετακυλιστεί σε άλλο μακροπρόθεσμο δάνειο.

Υπάρχει ένα ακόμα μεγάλο ρίσκο. Οι πληρωμές τόκων της Ελλάδας είναι χαμηλές για την ώρα, όμως θα μπορούσαν να αυξηθούν απότομα τα επόμενα χρόνια καθώς θα αυξάνονται τα επιτόκια της ευρωζώνης. Ορισμένοι ειδήμονες υποστηρίζουν πως ο κίνδυνος αυτός θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί, σχετικά φθηνά τώρα με τα σημερινά χαμηλά επιτόκια, κάνοντας αλλαγή από κυμαινόμενο σε σταθερό επιτόκιο.

Το πρόβλημα είναι ότι η πιστοληπτική αξιολόγηση της Ελλάδας είναι πολύ χαμηλή για να γίνει αυτό, και έτσι θα έπρεπε να υπάρχει η σύμφωνη γνώμη των άλλων κυβερνήσεων της ευρωζώνης.

Σίγουρα, η Ελλάδα δεν είναι ο οφειλέτης που ήταν το 2010. Το χρέος της είναι χαμηλότερο και οι μεγάλοι πιστωτές της είναι οι κυβερνήσεις της ευρωζώνης και όχι οι χρηματοοικονομικοί επενδυτές. Οι κυβερνήσεις αυτές διακήρυξαν τον Νοέμβριο του 2012 ότι θα ήταν πρόθυμες να κάνουν περαιτέρω υποχωρήσεις όταν η Ελλάδα επιτύχει πρωτογενές πλεόνασμα και εφαρμόσει όλους τους όρους του προγράμματος διάσωσης.

Όμως, η αντιμετώπιση άλλων κινδύνων, όπως μια ξαφνική αύξηση των επιτοκίων, πιθανότατα θα απαιτούσε να υπάρξει μεγαλύτερη ελάφρυνση του χρέους από την υπόλοιπη ευρωζώνη, που με τη σειρά του, πιθανότατα θα έχει ως όρο την «καλή συμπεριφορά» της Ελλάδας.

Πρόκειται για μια άβολη κατάσταση για οποιονδήποτε εθνικό ηγέτη. Σε αυστηρά οικονομικούς όρους, το ελληνικό χρέος φαίνεται να είναι διαχειρίσιμο. Τα πολιτικά όμως το κάνουν προβληματικό.