Η λοταρία του... εφάπαξ

Ήδη από την 1η.1.2014 βρίσκεται σε εφαρμογή ένα νέο καθεστώς για τις εφάπαξ παροχές που προβλέπονται για ορισμένες κατηγορίες ασφαλισμένων. Το νέο καθεστώς περιλαμβάνει σχεδόν όλους τους φορείς πρόνοιας που λειτουργούν με τη μορφή του νομικού προσώπου δημοσίου δικαίου (ΝΠΔΔ), αλλά ενδεχομένως και κάποιους που λειτουργούν ως νομικά πρόσωπα ιδιωτικού δικαίου (ΝΠΙΔ), πάντως όχι τα Ταμεία Επαγγελματικής Ασφάλισης.

Από την 1η.1.2014 παύει να ισχύει οποιαδήποτε εφάπαξ παροχή προβλεπόταν στα καταστατικά των φορέων αυτών και καθιερώνεται ένας άλλος, ομοιόμορφος για όλους αυτούς τους φορείς, τρόπος υπολογισμού της παροχής. Η παροχή πλέον αποκτά δύο νέες έννοιες:

Υπάρχει η ΥΠΟΛΟΓΙΖΟΜΕΝΗ ΠΑΡΟΧΗ και η ΚΑΤΑΒΑΛΛΟΜΕΝΗ ΠΑΡΟΧΗ. Καθεμία είναι διαφορετική από την άλλη.

Ουσιαστικά, με το νέο κοινό σύστημα κάθε φορέας υπολογίζει μία εφάπαξ παροχή (όπως θα περιγράψουμε παρακάτω), αλλά δεν αποδίδει αυτήν ακριβώς την παροχή. Χρησιμοποιεί την υπολογιζόμενη παροχή ως βάση για να καταλήξει σε ένα άλλο μικρότερο ποσό το οποίο τελικά θα καταβάλλει.

Η Υπολογιζόμενη Παροχή

Η υπολογιζόμενη παροχή έχει ως εξής:

Για όσα χρόνια καταβλήθηκαν εισφορές από τον ασφαλισμένο μέχρι και την 31η/12/2013 του υπολογίζεται μία παροχή σύμφωνα με τα αναφερόμενα στο καταστατικό του φορέα του και με ό,τι περιλάμβανε η σχετική νομοθεσία μέχρι εκείνη τη στιγμή.

Για όσα χρόνια καταβληθούν εισφορές σε φορέα πρόνοιας από την 1η/1/2014 και μετά υπολογίζεται μία άλλη παροχή η οποία δεν είναι τίποτε άλλο παρά η καταχώριση των καταβαλλόμενων εισφορών σε ένα ατομικό λογαριασμό για κάθε ασφαλισμένο. Ο ατομικός αυτός λογαριασμός είναι εικονικός επειδή στην πραγματικότητα οι εισφορές αυτές δεν κεφαλαιοποιούνται, αλλά χρησιμοποιούνται για να καταβληθούν οι τρέχουσες παροχές.

Επειδή τα ποσά δεν επενδύονται για να παράγουν τόκο, ο ατομικός αυτός λογαριασμός θα πιστώνεται με εικονικό τόκο.

Ο εικονικός τόκος είναι ίσος με την τιμή της μεταβολής που είχε μέσα σε ένα έτος η συνολική μισθοδοσία των ασφαλισμένων. Σημειώνεται ότι ενδέχεται σε κάποια χρόνια αυτή η συνολική μισθοδοσία να μειώνεται (π.χ. λόγω μείωσης των ασφαλισμένων), άρα ο εικονικός τόκος να είναι αρνητικός. Δηλαδή, ο ατομικός λογαριασμός αντί να αυξάνεται να μειώνεται από τον συνυπολογισμό του "τόκου".

Τελικά η υπολογιζόμενη παροχή θα είναι το άθροισμα που προκύπτει από τα δύο παραπάνω ποσά, δηλαδή από το ποσό που προκύπτει από τα έτη ασφάλισης πριν από την 1η/1/2014 και από το ποσό που θα καταγράφεται ως υπόλοιπο του ατομικού λογαριασμού κατά τη στιγμή της αποχώρησης.

Η Καταβαλλόμενη Παροχή

Όμως, τελικά, ο ασφαλισμένος δεν πρόκειται να λάβει το παραπάνω υπολογιζόμενο ποσό παροχής. Η παροχή που θα του καταβληθεί θα υπολογίζεται ως εξής:

Από όλα τα άτομα που αποχωρούν μέσα σε ένα ημερολογιακό έτος λαμβάνεται ως βάση η παραπάνω υπολογιζόμενη παροχή και με βάση τη συμμετοχή του καθενός στο ποσό αυτό κατανέμεται σε αυτούς ως εφάπαξ παροχή το ποσό των εισφορών που εισέπραξε ο φορέας μέσα στο έτος αυτό.

Θα πρέπει να σημειωθεί ότι στη διαδικασία υπολογισμού της καταβαλλόμενης παροχής παίζει ρόλο και η περιουσία του φορέα, όμως σε ένα μεγάλο μέρος από αυτούς τους φορείς η περιουσία είναι ανύπαρκτη.

Αν σε κάποιο έτος οι αποχωρούντες είναι τόσο λίγοι που η κατανομή των εισφορών καταλήγει σε ποσό υψηλότερο της υπολογιζόμενης παροχής, τότε δίδεται το ποσό της υπολογιζόμενης παροχής και μόνο.

Ουσιαστικά, πλέον, ο ασφαλισμένος καλείται να συμμετέχει υποχρεωτικά σε μία διαστροφική λοταρία όπου, αν σε ένα έτος αποχωρήσουν πολλοί αυτοί θα λάβουν από ένα μικρό ποσό ο καθένας, αν όμως αποχωρήσουν λίγοι μπορεί και να τους πέσει κάποιο αξιόλογο ποσό παροχής.

Το ερώτημα που παραμένει είναι το εξής: Η δημιουργία των φορέων εφάπαξ παροχής έγινε κάποτε σαν ανταπόκριση κάποιας κοινωνικής ανάγκης για ορισμένες κατηγορίες εργαζομένων και έχει υποχρεωτική συμμετοχή.

Ποια κοινωνική ανάγκη είναι αυτή που υποχρεώνει σήμερα αυτούς τους εργαζομένους να συμμετέχουν σε αυτήν την αλλοπρόσαλλη λοταρία, η οποία δεν εξασφαλίζει καμία ανταπόδοση των καταβαλλόμενων εισφορών;

* Ο Παναγιώτης Ζαμπέλης είναι Αναλογιστής FHAS, Πρόεδρος & Διευθύνων Σύμβουλος της AON Hewitt.