Πολιτικό «ρέκβιεμ» για τους τεχνοκράτες

Ο κ. Crease υποστηρίζει πως στην εποχή μας ο πολιτικός διάλογος για ζητήματα όπως η ασφάλεια των γενετικά τροποποιημένων τροφίμων, οι δυσκολίες στην άντληση σχιστολιθικού αερίου και οι επιπτώσεις από την υπερθέρμανση του πλανήτη γίνεται χωρίς αναφορά στα επιστημονικά δεδομένα ή μόνο με επιλεκτική χρήση τους για την προώθηση μιας συγκεκριμένης θέσης.

Όπως σημειώνει ο ίδιος, οι πολιτικοί και οι ακτιβιστές παρουσιάζουν τα ζητήματα αυτά ως ηθικοπλαστικά δράματα και πεδία κοινωνικών συγκρούσεων: πόλεμος των πολυεθνικών με τους μικρούς ανεξάρτητους αγρότες, μάχη απελευθερωτικών και καταπιεστικών δυνάμεων και εξαπάτηση αθώων πολιτών από δολοπλόκους.

Για παράδειγμα, μετά τη δημοσίευση μιας πρόσφατης έκθεσης του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας που εκτιμά ότι η πυρηνική καταστροφή στη Φουκουσίμα έχει αυξήσει οριακά μόνο τον κίνδυνο των κατοίκων να αναπτύξουν συγκεκριμένες μορφές καρκίνου, η Greenpeace έκανε λόγο για «μια πολιτική τοποθέτηση με στόχο την προστασία της βιομηχανίας πυρηνικής ενέργειας».

Παρομοίως, ο Robert F. Kennedy Jr, Αμερικανός ακτιβιστής, έχει κατηγορήσει την κυβέρνηση των ΗΠΑ και τις φαρμακευτικές εταιρείες για συνωμοσία με στόχο να αποσιωπηθεί η σύνδεση μεταξύ του αυτισμού και των παιδικών εμβολίων, σύνδεση για την οποία σύμφωνα με τον κ. Crease δεν υπάρχουν επιστημονικές ενδείξεις. Ο Ρεπουμπλικάνος Paul Ryan έχει κατηγορήσει τους περιβαλλοντολόγους για συνωμοσία, επειδή υποστηρίζουν πως η κλιματική αλλαγή είναι ένα υπαρκτό φαινόμενο, και έχει ψηφίσει υπέρ της κατάργησης των σχεδίων για την προστασία του κλίματος.

Η ψευδοεπιστήμη και η άγνοια ήταν κάποτε χαρακτηριστικό των αστρολόγων και άλλων τσαρλατάνων που δεν είχαν την απαιτούμενη επιρροή για να αποτελέσουν κοινωνική απειλή. Σήμερα, η λήψη αποφάσεων ανεξάρτητα από τα ευρήματα της επιστήμης είναι πολιτικά χρήσιμη, καθώς προσφέρει σε ακροαριστερούς και ακροδεξιούς πολιτικούς την ευκαιρία να καλλιεργήσουν ένα ριζοσπαστικό προφίλ, τονίζει ο κ. Crease. Αλλά όπως υπογραμμίζει, η προσέγγιση αυτή θέτει σε κίνδυνο τη δημόσια υγεία και τον πλανήτη και ορισμένοι επιστήμονες αρχίζουν να ανησυχούν για το ενδεχόμενο ενός νέου μεσαίωνα πολιτικής φεουδαρχίας.

Σύμφωνα με τον ίδιο, η αλήθεια είναι πως τα επιστημονικά στοιχεία δεν είχαν ποτέ κάποιο ειδικό ρόλο στη διαμόρφωση των κυβερνητικών πολιτικών. Για τους πολιτικούς, η άποψη ενός επιστήμονα είναι απλώς μία ακόμα άποψη. Mετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, η επιστήμη δεν χρειαζόταν κανέναν προσηλυτισμό για να κερδίσει την αξιοπιστία της. Αλλά αυτό αντανακλούσε λιγότερο την ορθολογική πεποίθηση στη χρήση των επιστημονικών ευρημάτων στη διαμόρφωση των πολιτικών του κράτους και περισσότερο τον ενθουσιασμό για τον ρόλο της επιστήμης στον τερματισμό του πολέμου. O ενθουσιασμός έφερε φόβους για αυτό που ο πολιτικός επιστήμονας Roger Pielke αποκάλεσε μετατροπή της πολιτικής της έκτρωσης σε πολιτική του τυφώνα.

H συζήτηση πριν από τη λήψη μιας συλλογικής απόφασης για την έκτρωση έχει να κάνει με αξίες, δεν υπάρχει κοινός στόχος και η επιστημονική γνώση είναι αδιάφορη. Αλλά όταν πρέπει να ληφθεί μια απόφαση για το πώς θα αντιμετωπιστεί ένας τυφώνας που πλησιάζει επικίνδυνα, είναι βέβαιο πως υπάρχει ένας κοινός στόχος και ότι είναι εντελώς παράλογο να μην εισακουστούν οι απόψεις των ειδικών. Μια τεχνοκρατική κουλτούρα στην οποία κυριαρχούν οι φωνές των επιστημόνων, προειδοποιεί ο Pielke, παρακινεί τους πολιτικούς να χρησιμοποιούν τις συμβουλές των ειδικών για τεχνικά θέματα για να προωθήσουν πολιτικές ατζέντες.

Ο κ. Crease θεωρεί ότι καθώς η αίγλη της επιστήμης υποχωρεί, οι πολιτικοί ακολουθούν την αντίθετη πορεία. Επιδεικνύουν μια τάση να αγνοούν τα ευρήματά της και να τοποθετούν τις αξίες στο επίκεντρο κάθε δημόσιας συζήτησης. Με λίγο λόγια, σημειώνει, μετατρέπουν την πολιτική του τυφώνα σε πολιτική της έκτρωσης.

«Χαίρομαι που δεν ζούμε σε μια τεχνοκρατία, που ελέγχεται από ειδικούς που αποφασίζουν τους κοινωνικούς μας στόχους αντί να προωθούν τους στόχους που εγκαθιδρύει η κοινωνία. Αλλά αρχίζω να φοβάμαι ότι ζω σε ένα κράτος του οποίου οι πολιτικοί ενδιαφέρονται περισσότερο να διακηρύξουν ευγενείς στόχους που δεν μπορούν να επιτευχθούν», καταλήγει ο κ. Crease.

*O Robert Crease είναι καθηγητής φιλοσοφίας στο Stony Brook University στη Νέα Υόρκη.