Roubini: Να δημιουργηθεί ειδικό δικαστήριο για πτωχεύσεις χωρών

Όπως οι ιδιώτες και οι επιχειρήσεις, οι οποίες βασίζονται στις διαδικασίες της πτώχευσης για να μειώσουν ένα υπερβολικό χρέος, έτσι και οι χώρες, κάποιες φορές, χρειάζονται μια ομαλή αναδιάρθρωση ή μείωση του χρέους τους.

Όμως, σύμφωνα με τον οικονομολόγο Nouriel Roubini, η συνεχιζόμενη δικαστική διαμάχη της Αργεντινής με τους πιστωτές που δεν συμμετείχαν στην αναδιάρθρωση (holdout creditors) δείχνει ότι το διεθνές σύστημα ομαλής αναδιάρθρωσης κρατικού χρέους μπορεί να είναι... χαλασμένο.

Ιδιώτες, εταιρείες ή και κυβερνήσεις μπορεί να καταλήξουν να έχουν υπερβολικά μεγάλο χρέος λόγω κακής τύχης, κακών αποφάσεων (συμπεριφορών ή πολιτικών) ή ενός συνδυασμού και των δύο.

Όταν το χρέος ενός ιδιώτη, μιας επιχείρησης ή μιας κυβέρνησης είναι υπερβολικά υψηλό, τα νομικά συστήματα πρέπει να βρίσκουν ομαλούς τρόπους να το μειώσουν σε πιο βιώσιμα επίπεδα (δηλαδή πιο κοντά στο δυνητικό εισόδημα του οφειλέτη). Αν είναι πολύ εύκολη η πτώχευση και η μείωση του χρέους, τότε το αποτέλεσμα είναι ο ηθικός κίνδυνος, διότι οι οφειλέτες αποκτούν ένα κίνητρο ώστε να «υποκύπτουν» σε κακές συμπεριφορές.

Αν, από την άλλη, είναι πολύ δύσκολο να αναδιαρθρώσουν και να μειώσουν τα χρέη τους όταν η κακή τύχη οδηγεί σε μη βιώσιμα χρέη, τότε το αποτέλεσμα είναι κακό τόσο για τον οφειλέτη όσο και για τους πιστωτές του - για τους οποίους είναι καλύτερο να εξυπηρετείται ένα μειωμένο χρέος, παρά να πτωχεύει ο οφειλέτης.

Όπως επισημαίνει ο Roubini, η εύρεση της σωστής ισορροπίας δεν είναι εύκολη υπόθεση. Τα επίσημα νομικά καθεστώτα για τις πτωχεύσεις των ιδιωτών και των επιχειρήσεων το έχουν καταφέρει. Όμως, καθώς δεν υφίσταται ένα παρόμοιο τέτοιο καθεστώς και για τις κυβερνήσεις (παρότι προτάθηκε η δημιουργία του πριν από μία δεκαετία, από την τότε υποδιευθύντρια του ΔΝΤ, Anne Krueger), οι χώρες χρειάστηκε να βασιστούν σε μια προσέγγιση βασισμένη στην αγορά, προκειμένου να επιλύσουν τα προβλήματα υπερβολικού χρέους.

Ακολουθώντας αυτήν την προσέγγιση, οι χώρες προσφέρουν μια ανταλλαγή παλαιών ομολόγων για νέα, με χαμηλότερη ονομαστική αξία ή και χαμηλότερα επιτόκια και πιο μακροχρόνιες ωριμάνσεις. Εάν οι περισσότεροι επενδυτές αποδεχθούν την προσφορά αυτή, η αναδιάρθρωση του χρέους της χώρας γίνεται με επιτυχία.

Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα, λέει ο Roubini: ενώ ένα πτωχευτικό δικαστήριο μπορεί να αναγκάσει τους πιστωτές που δεν συμμετείχαν στην αναδιάρθρωση να δεχθούν την προσφορά αν μια σημαντική πλειοψηφία των πιστωτών το έχει ήδη πράξει, η προσέγγιση της αγοράς δίνει τη δυνατότητα σε ορισμένους πιστωτές να συνεχίσουν να μη συμμετέχουν και να υποβάλουν μηνύσεις προκειμένου να αποπληρωθούν το πλήρες ποσό.

Αυτός είναι και ο λόγoς για τον οποίο, την τελευταία δεκαετία, οι κυβερνήσεις έχουν προσθέσει στην προσέγγιση της αγοράς και μια συμβατική προσέγγιση, η οποία επιλύει το πρόβλημα εισάγοντας τις ρήτρες συλλογικής δράσης (CACs), οι οποίες μπορούν να αναγκάσουν τους holdout creditors να αποδεχθούν τους όρους που έχει ήδη αποδεχθεί η πλειονότητα των πιστωτών. Οι ρήτρες αυτές καθιερώθηκαν για τα κρατικά ομόλογα, όχι όμως σε αυτά που είχε εκδώσει η Αργεντινή πριν από το 2001, όταν επλήγη από την κρίση.

Αν και το 93% των πιστωτών της Αργεντινής απεδέχθη τους νέους όρους για τα ομόλογά τους μια μικρή ομάδα πιστωτών που αρνούνταν να συμμετάσχουν στην αναδιάρθρωση υπέβαλε μήνυση κατά της Αργεντινής στις ΗΠA. Mετά από σχετική απόφαση του αμερικανικού Ανώτατου Δικαστηρίου, έχουν πλέον κερδίσει το δικαίωμα να αποπληρωθούν πλήρως.

Κατά τον Roubini, η απόφαση του αμερικανικού δικαστηρίου είναι επικίνδυνη για δύο λόγους: Πρώτον, το ότι το δικαστήριο αποφάσισε για πρώτη φορά ότι μια χώρα δεν μπορεί να συνεχίσει να αποπληρώνει αυτούς τους πιστωτές που δέχθηκαν μεγάλο «κούρεμα» μέχρις ότου πληρωθούν πλήρως οι holdout creditors εγείρει το ερώτημα γιατί οποιοσδήποτε μελλοντικός πιστωτής να ψηφίσει υπέρ της ομαλής αναδιάρθρωσης.

Δεύτερον, εάν οι holdout creditors πληρωθούν πλήρως, τότε οι περισσότεροι πιστωτές που δέχθηκαν «κούρεμα» μπορούν και αυτοί να ζητήσουν να πληρωθούν πλήρως. Και εάν συμβεί αυτό, τότε το χρέος της χώρας θα εκτιναχθεί και πάλι, αναγκάζοντας την κυβέρνηση -της Αργεντινής σε αυτήν την περίπτωση- να κηρύξει και πάλι χρεοστάσιο προς όλους τους πιστωτές της.

Αν και η συμπερίληψη των CACs στα νέα ομολογιακά συμβόλαια μπορεί να βοηθήσει άλλες χώρες να αποφύγουν παρόμοια προβλήματα στο μέλλον, δεν θα λύσει το πρόβλημα, αφού είναι σχεδιασμένα με τέτοιον τρόπο ώστε να δίνουν τη δυνατότητα σε μια μικρή μειοψηφία πιστωτών να ζητήσει να πληρωθεί πλήρως, αποτρέποντας έτσι μια ομαλή αναδιάρθρωση.

Έτσι, σύμφωνα με τον Nouriel Roubini, θα πρέπει είτε να σχεδιαστούν κάποιες... σούπερ ρήτρες συλλογικής δράσης, είτε η διεθνής κοινότητα να επανεξετάσει την πρόταση του ΔΝΤ για τη δημιουργία ενός επίσημου πτωχευτικού δικαστηρίου για τις χώρες.