Χωρίς κοινωνική συμφωνία δεν υπάρχει έξοδος από την κρίση

Αν ένας πολιτικός προσπαθήσει να πείσει έναν Ευρωπαίο πολίτη, ο οποίος βιώνει συνθήκες οικονομικού μαρασμού, ότι η κρίση σήμερα είναι ευκαιρία, τότε η προσπάθειά του αυτή θα εκληφθεί στην καλύτερη των περιπτώσεων ως κακόγουστο αστείο.

Οι κρίσεις δύναται να δημιουργούν ευκαιρίες, εάν και εφόσον η διάρκειά τους είναι μικρή, το κοινωνικό κόστος είναι επίσης μικρό και ο αντίκτυπός τους είναι δίκαια κατανεμημένος. Όμως, η κρίση που βιώνουμε τα τελευταία έτη έχει τα ακριβώς αντίθετα χαρακτηριστικά, ως εκ τούτου μόνο επιμέρους οφέλη μπορεί να αποδώσει.

Η έξοδος από την κρίση έχει πολλές αναγνώσεις. Μια άλλη κραταιά αντίληψη πολιτικών προσώπων, δημοσιογράφων αλλά και κάποιων ινστιτούτων -τόσο στην υπόλοιπη Ευρώπη όσο και στην Ελλάδα- συντάσσεται με την εκτίμηση ότι η κρίση θα εκτονωθεί όταν η οικονομία περάσει σε θετικούς ρυθμούς ανάπτυξης.

Οι ρυθμοί ανάπτυξης μιας οικονομίας πράγματι έχουν πολύ μεγάλη μακροοικονομική σημασία, όμως σε τούτη εδώ την κρίση φαίνεται πως όλοι οι παραπάνω λησμονούν κάτι εξαιρετικά σημαντικό: η ύφεση που βιώνουμε σήμερα δεν είναι μια τυπική ύφεση, διότι τόσο στην οικονομία, όσο και στην κοινωνία αναδείχτηκαν πάγιες θεμελιώδεις αδυναμίες, όπως η σαφής ανικανότητα προσδιορισμού της παραγωγικής βάσης, η σημαντική απώλεια της ανταγωνιστικότητας καθώς και η άνιση κατανομή των εισοδημάτων. Ως εκ τούτου, η όποια επιστροφή στην ανάπτυξη δεν μπορεί από μόνη της να αποτελέσει την ισχυρή ένδειξη εξόδου από την κρίση.

Η διαδικασία εξόδου αξιώνει αξιόπιστες δράσεις οι οποίες σχετίζονται τόσο με την οικονομική πολιτική, όσο και με τα δομικά χαρακτηριστικά της κοινωνίας, κυρίως δε αυτά που αφορούν τη συμπεριφορά του ανθρώπινου δυναμικού της.

Ένα πολύ αξιόπιστο βαρόμετρο για την έξοδο από τη σημερινή κρίση αφορά στη συμμετοχή του ενεργού τμήματος των πολιτών στο συνολικό δυναμικό των εργαζομένων. Η σαφής αδυναμία της οικονομίας σήμερα τείνει να αποξενώσει τους πολίτες από την αγορά εργασίας αποθαρρύνοντάς τους να ενταχθούν σε αυτήν, δημιουργώντας έτσι μια νέα κατηγορία, αυτή των μακροχρόνια ανέργων. Ως αποτέλεσμα, οι αγορές εργασίας κυρίως στην περιφέρεια της Ευρώπης βρίσκονται σε αποσύνθεση.

Για να αντιστραφεί το κλίμα αυτό είναι απαραίτητο να ενθαρρυνθεί η επιχειρηματικότητα. Όμως η επιχειρηματικότητα απαιτεί πρωτίστως σταθερό περιβάλλον. Αν αυτό εξασφαλιστεί, τότε δεκάδες δισεκατομμύρια ευρώ θα εισρεύσουν στις οικονομίες των ευρωπαϊκών χωρών σηματοδοτώντας την απαρχή νέων επενδύσεων.

Ωστόσο, νέα κόμματα με αιχμηρή ρητορική, που ενισχύουν τη δύναμή τους στην Ευρώπη, δεν ευνοούν στην παρούσα φάση τη σταθερότητα. Τα κόμματα αυτά φαίνεται πως είναι ικανά να αλλάξουν το πολιτικό χάρτη στην Ευρώπη. Η στροφή των πολιτών προς αυτές τις πολιτικές επιλογές δεν είναι τυχαία. Αντανακλά την ολοένα και πιο αμφισβητούμενη πολιτική που έχει υιοθετηθεί από τα παραδοσιακά κόμματα στην Ευρώπη, αφού από τη μία πλευρά τα μέτρα που επιβάλλονται στις χώρες της περιφέρειας είναι ιδιαίτερα αυστηρά, ενώ από την άλλη οι αιτίες της κρίσης παραμένουν μη κατανοητές για το σύνολο των Ευρωπαίων πολιτών.

Τα παραδοσιακά κόμματα δεν κατανόησαν ότι μια πρόταση εξόδου από την κρίση δεν έχει κανένα νόημα αν αυτή ληφθεί υπό τη μορφή ενός καταλόγου μέτρων με αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Μια ισχυρή πολιτική οικονομικής σταθεροποίησης δεν είναι απλώς θέμα αμφισβητούμενων δημοσιονομικών μέτρων. Είναι επίσης θέμα αλλαγής ευρύτερων κοινωνικών στάσεων και συμπεριφορών, καθώς και επίσημων ή ανεπίσημων συμφωνιών.

Μια πρόταση για την έξοδο από την κρίση δεν μπορεί επίσης να είναι αυστηρά και μόνο οικονομική. Πρέπει να είναι μια ολοκληρωμένη πρόταση για τον απλούστατο λόγο ότι ένας πολίτης δεν μπορεί να επιμερίζει τη ζωή του σε οικονομική, κοινωνική ή σε κάποια άλλη ζωή. Οι πολίτες μπορούν να υιοθετούν αναγκαία οικονομικά μέτρα εάν αυτά δημιουργούν συστηματικά και όχι συγκυριακά νέες ευκαιρίες. Ευκαιρίες που θα βελτιώσουν συνολικά την αύξηση των εισοδημάτων τους καθώς και την ποιότητας της ζωής τους.

Μετά τις ευρωπαϊκές εκλογές, φαίνεται πως διαμορφώνονται νέες πολιτικές ισορροπίες. Είναι πολύ πιθανό οι νέες αυτές ισορροπίες να επηρεάσουν τον βαθμό ελευθερίας των παραδοσιακών πολιτικών κομμάτων στην Ελλάδα, αλλά και στην υπόλοιπη Ευρώπη. Οι παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις έχουν σημαντικό ρόλο αφού τις τελευταίες δεκαετίες χάραξαν την πορεία της ευρωπαϊκής και της ελληνικής πολιτικής. Όρισαν επίσης την πορεία για την οικονομική διαχείριση της κρίσης. Ως εκ τούτου, η πιθανή μεταβολή της δύναμής τους θα καθορίσει επίσης τη διαδικασία εξόδου από την κρίση.

Οι νέοι πολιτικοί συσχετισμοί θα απαιτήσουν, σε μεγάλο φάσμα θεμάτων, διαφορετική στρατηγική εξόδου από την κρίση. Για το λόγο αυτό, πρέπει πλέον κάθε πρόταση των παραδοσιακών δυνάμεων για έξοδο από αυτή να δημιουργεί τέτοια δυναμική ώστε να υπάρχει η ευρύτερη δυνατή αποδοχή και από τις νέες πολιτικές δυνάμεις. Όμως, σε ό,τι αφορά αφενός την Ελλάδα και αφετέρου την υπόλοιπη Ευρώπη, για να επιτευχθεί αυτή η σύγκλιση από το σύνολο των πολιτικών δυνάμεων, πρέπει πλέον να προτείνονται, τόσο από τις παραδοσιακές όσο και από τις νέες δυνάμεις, μετριοπαθείς, επιστημονικά τεκμηριωμένες και κοινωνικά παραδεκτές επιλογές.

Με τον τρόπο αυτό, οι πολιτικοί, οι τεχνοκράτες και η κοινωνία θα βρουν εν τέλει κοινούς αξιακούς τόπους, και έτσι θα καταφέρουν να κάνουν δυνατό ό,τι σήμερα φαίνεται αδύνατο.

* Ο κ. Νίκος Σ. Ακκιζίδης είναι διευθυντικό στέλεχος στον χρηματοοικονομικό τομέα.