Πατρίκιοι και... υποζύγια στην «άνοιξη» του τουρισμού

Ως ψήφο εμπιστοσύνης στις προσπάθειες της κυβέρνησης για την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας, σαφή ένδειξη πως η αγορά δείχνει πως έπιασε επιτέλους πάτο»και πως τα πολύ δύσκολα βρίσκονται, ήδη, πίσω μας ερμηνεύθηκε από κυβερνητικά στελέχη και παράγοντες της οικονομίας η πρόσφατη υπογραφή της νέας, διετούς διάρκειας, κλαδικής σύμβασης εργασίας από την Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων (ΠΟΞ) και την Πανελλήνια Ομοσπονδία Εργατών Επισιτισμού και Υπαλλήλων Τουριστικών Επαγγελμάτων (ΠΟΕΕ-ΥΤΕ).

Χαρακτηριστικές ήταν οι δηλώσεις της υπουργού Τουρισμού Όλγας Κεφαλογιάννη η οποία τόνισε, μεταξύ άλλων, πως «η υπογραφή της κλαδικής σύμβασης συναρτάται με τη μέχρι σήμερα πρόοδο της ελληνικής οικονομίας και στέλνει ένα ευρύτερο μακροπρόθεσμο μήνυμα στην αγορά εργασίας, καθώς εξασφαλίζει σταθερότητα, διασφαλίζει δικαιώματα,και είναι αποτέλεσμα διαλόγου και συμφωνίας μεταξύ εργαζομένων και εργοδοτών του κλάδου».

Η οδυνηρή περιδίνηση στην οποία έχει εγκλωβιστεί η χώρα μας τα τελευταία χρόνια αποτέλεσε τη βάση για τη συμφωνία των δύο πλευρών. Ποιος ωφελείται, όμως, από αυτήν και με ποιον τρόπο;

Η πλευρά των εργοδοτών-επιχειρηματιών (Πανελλήνια Ομοσπονδία Ξενοδόχων) εμφανίζεται πολλαπλά κερδισμένη:

Eξασφαλίζει διετή περίοδο εργασιακής ειρήνης, πρακτικά «άγωμα μισθών (αύξηση μισθών 1% το 2015), ενώ οι επιχειρήσεις αποκτούν τη δυνατότητα να απασχολούν τους υπαλλήλους τους έως και 10 ώρες την περίοδο αιχμής (όταν η πληρότητα των ξενοδοχείων ξεπερνά το 75%).

Χωρίς να χρειαστεί να καταβάλουν πρόσθετη αμοιβή στους εργαζόμενους, αλλά να τους επιστρέφουν τον πρόσθετο χρόνο εργασίας με τη μορφή ρεπό ή μειωμένου ωραρίου σε περιόδους χαμηλής κίνησης. Με τη διαφορά ότι τα δύο μεγέθη δεν είναι ευθέως ανάλογα. Ούτε καν συγκρίσιμα. Επειδή κατά τον χρόνο εργασίας παράγεται υπεραξία, τζίρος και κέρδος, ενώ στο ρεπό και στον χρόνο ανάπαυσης όχι...

«Υποζύγια» της τουριστικής ανάπτυξης

Τα διαθέσιμα στοιχεία απεικονίζουν τον τρόπο με τον οποίο κατανεμήθηκαν σε εργοδότες-επιχειρηματίες και εργαζόμενους τα Βάρη της κρίσης και τα όποια οφέλη της τουριστικής ανάκαμψης.

Παρά τη βαθιά κρίση οι τουριστικές εισπράξεις (το μεγαλύτερο μέρος τους κατευθύνεται στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις) την τετραετία 2009-2012 παρέμειναν σταθερές στο επίπεδο των 10,4-10,5 δισ. ευρώ με μόνη εξαίρεση το 2010 όταν μειώθηκαν στα 9,6 δισ. ευρώ. Παγωμένοι παρέμειναν το ίδιο διάστημα οι μισθοί των εργαζομένων.

Πίνακας: Οι μεταβολές σε τουριστικές εισπράξεις και μισθούς εργαζομένων

Παρ'όλα αυτά επιδεινώθηκε η οικονομική κατάσταση των περισσότερων επιχειρήσεων. Πώς συνέβη αυτό;

Η απάντηση βρίσκεται στις έκτακτες εισφορές που επιβλήθηκαν τα τελευταία χρόνια, στο αυξημένο κόστος εξυπηρέτησης των δανείων αλλά και των αυξημένων λειτουργικών δαπανών (όχι εξαιτίας των εργαζομένων).

Σε αυτά θα πρέπει να προστεθούν οι μειώσεις τιμών που έκαναν οι ξενοδόχοι προκειμένου να προσελκύσουν πελατεία αλλά και το γεγονός ότι η πίτα των τουριστικών εισπράξεων μοιράστηκε σε λιγότερους «παίκτες» με αποτέλεσμα μεγάλος αριθμός ξενοδοχειακών επιχειρήσεων (κοντά στις 80) να αντιμετωπίζει πρόβλημα βιωσιμότητας.

Στο ίδιο διάστημα (2009-2012) οι εργαζόμενοι δεν είδαν μόνο τις αμοιβές τους να καθηλώνονται αλλά και τον όγκο της δουλειάς τους να μεγαλώνει χρόνο με τον χρόνο.

Αφενός επειδή μειώθηκε ο αριθμός των εργαζομένων στα ξενοδοχεία και στις επιχειρήσεις επισιτισμού. Αφετέρου επειδή αυξήθηκε η πελατεία από το εξωτερικό.

Το 2009 φιλοξενήθηκαν στην Ελλάδα 14,9 εκατ. ξένοι επισκέπτες ενώ το 2012, λιγότεροι εργαζόμενοι υποχρεώθηκαν να εξυπηρετήσουν (με το χαμόγελο στα χείλη) 16,9 εκατ. ξένους τουρίστες.

Η επισήμανση της υπουργού Τουρισμού Όλγας Κεφαλογιάννη ότι «το 2014 είναι μια χρονιά ευθύνης και επίπονης εργασίας για όλους» προφανώς αφορά πρωτίστως τους εργαζόμενους οι οποίοι πήραν, ήδη, μια πρόγευση τη χρονιά που έφυγε. Το 2013 φιλοξενήθηκαν στη χώρα μας 17,5 εκατ. επισκέπτες ενώ, αν επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις, ο αριθμός τους θα φθάσει ή και θα ξεπεράσει τα 18 εκατ. το 2014.

Δουλειά να υπάρχει, θα πει κανείς. Όμως, το 2013 οι εργαζόμενοι του χώρου υποχρεώθηκαν να εξυπηρετήσουν 2,6 εκατ. περισσότερους ξένους πελάτες σε σύγκριση με το 2009, ενώ την ίδια χρονιά οι αμοιβές τους μειώθηκαν 15%, σύμφωνα με την προηγούμενη κλαδική σύμβαση που είχε υπογραφεί.

Κι αν επιτευχθούν οι στόχοι της φετινής χρονιάς, οι εργαζόμενοι θα χρειαστεί να εξυπηρετήσουν 18 εκατ. ξένους τουρίστες (3,1 εκατ. περισσότερους από το 2009) με μισθούς κατά 15% μικρότερους απ' αυτούς που έπαιρναν πριν από μία πενταετία.

Την ίδια στιγμή, το 2013 οι τουριστικές επιχειρήσεις (στην πλειονότητά τους ξενοδοχειακές) είδαν τα έσοδά τους να αυξάνουν κατά 2,54 δισ. ευρώ (+24,5%) σε σύγκριση με το 2012. Αν, μάλιστα, επιβεβαιωθούν οι προβλέψεις για το 2014, οι τουριστικές εισπράξεις θα φθάσουν ή και θα ξεπεράσουν τα 14 δισ. ευρώ. Τα έσοδα των τουριστικών επιχειρήσεων, δηλαδή, θα αυξηθούν περισσότερο από 3 δισ. ευρώ σε μόλις μία διετία (2013-2014).

Τι θα εισπράξουν οι εργαζόμενοι από την άνοιξη του ελληνικού τουρισμού; Απολύτως τίποτα το 2014 και ένα πουρμπουάρ 7 ευρώ τον μήνα (+1%) στον μισθό τους για το 2015.

Αυτά, μάλιστα, αφορούν τους «τυχερούς» που θα καλύπτονται από τη νέα κλαδική σύμβαση εργασίας. Σύμφωνα με κάποιες εκτιμήσεις, αφορά περί τους 130.000 εργαζόμενους και περί τα 6.500 ξενοδοχεία. Δεν καλύπτει τους εργαζόμενους που δεν ανήκουν σε σωματεία ή απασχολούνται μέσω επιχειρησιακών ή ατομικών συμβάσεων και εκείνους που εργάζονται σε επιχείρηση η οποία δεν ανήκει σε ένωση-μέλος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων.

Επιπλέον, δεν καλύπτει τους «σπουδαστές», μαθητές ή άλλους που απασχολούνται μέσω επιδοτούμενων θέσεων εργασίας με ακόμα χαμηλότερες αμοιβές. Και πάνω απ' όλα δεν αφορά τους εργαζόμενους στις επισιτιστικές επιχειρήσεις όπου ο κατώτερος μισθός διαμορφώνεται στα επίπεδα της Εθνικής Συλλογικής Σύμβασης Εργασίας, δηλαδή σε 586 ευρώ.

Μια σύμβαση για λίγους

Αποκαλυπτικά είναι τα στοιχεία ασφαλισμένων του ΙΚΑ που αφορούν εργαζόμενους σε ξενοδοχεία και επιχειρήσεις επισιτισμού (εστιατόρια, μπαρ, καφέ-ζαχαροπλαστεία). Στοιχεία τα οποία, εμμέσως, δίνουν κι ένα μέτρο για το μέγεθος της αδήλωτης εργασίας στον ευρύτερο χώρο του τουρισμού και των δραστηριοτήτων που τον συμπληρώνουν.

Πίνακας: Η μείωση σε ασφαλισμένους εργαζόμενους (ΙΚΑ)

Το 2012, από το σύνολο των 299.082 που ήταν ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ και απασχολούνταν σε ξενοδοχεία και επιχειρήσεις επισιτισμού, μόλις οι 105.097 δούλευαν σε ξενοδοχειακές επιχειρήσεις.

Σχεδόν τα 2/3 δηλαδή των νόμιμα εργαζόμενων στα ξενοδοχεία και στις επιχειρήσεις επισιτισμού πιθανότατα δεν καλύπτονται από τη νέα κλαδική σύμβαση.

Αδιευκρίνιστο παραμένει, εξάλλου, πόσους από τους νόμιμα εργαζόμενους (ασφαλισμένους) αφορά η νέα κλαδική σύμβαση. Κι αυτό καθώς, στο μεταξύ, έχουν υπογραφεί τουλάχιστον 48 επιχειρησιακές συμβάσεις.

Αν, μάλιστα, συγκρίνει κανείς τους 299.082 εργαζόμενους του χώρου που ήταν ασφαλισμένοι στο ΙΚΑ το 2012, με αυτούς που απασχολούνται στα σχεδόν 10.000 ξενοδοχεία και στα δεκάδες χιλιάδες εστιατόρια, μπαρ, καφέ κ.λπ., μπορεί να σχηματίσει μια εικόνα για το μέγεθος της αδήλωτης εργασίας στον ευρύτερο χώρο του ελληνικού τουρισμού.

Σ' όλα αυτά θα πρέπει να συνυπολογιστεί πως την τριετία 2010-2012 χάθηκαν επισήμως 38.358 νόμιμες θέσεις απασχόλησης στον χώρο των ξενοδοχείων και της εστίασης (-11,37% σε σχέση με το 2010), από τις οποίες 3.375 αφορούσαν χαμένες θέσεις εργασίας σε ξενοδοχεία όλης της χώρας (-3,02% σε σύγκριση με το 2010).